უკრაინა რუსულ მართლმადიდებლურ ეკლესიას აძევებს - დეტალები და კონტექსტი
კონფლიქტი კიევ-პეჩერსკის ლავრაში
კონფლიქტი მწვავდება მართლმადიდებლური სამყაროს ერთ-ერთ უდიდეს მონასტერში, კიევში, კიევ-პეჩერსკის ლავრაში.
უკრაინის ხელისუფლების გადაწყვეტილებით, ლავრიდან აძევებენ ასობით სასულიერო პირსა და ბერს, რომლებსაც მოსკოვთან კავშირსა და პრორუსულ პროპაგანდაში ედებათ ბრალი. ისინი ამ ბრალდებას უარყოფენ და უარს ამბობენ ლავრიდან გასვლაზე.
მათ ლავრის დატოვების ვადა 29 მარტს ამოეწურათ. 1 აპრილს კიევ-პეჩერსკის ლავრის მიტროპოლიტს, პავლეს ბრალი სისხლის სამართლის ორი მუხლით წაუყენეს: რუსეთის ფედერაციასთან თანამშრომლობა და რელიგიური სიძულვილის გაღვივება.
- “მთავარია, არ დაგვბომბონ” – როგორ ცხოვრობენ უკრაინელი ლტოლვილები სხვადასხვა ქვეყნებში
- დააკავებენ თუ არა ვლადიმირ პუტინს და რა არის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო?
- ერთი წელი უკრაინაში ომის დაწყებიდან. მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია
„დადგინდა, რომ პაველ ლებედმა საჯარო გამოსვლებში არაერთხელ შეურაცხყო უკრაინელების რელიგიური გრძნობები, ამცირებდა სხვა სარწმუნოების მორწმუნეთა შეხედულებებს და ცდილობდა მათ მიმართ საზოგადოებაში მტრული დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას, ასევე აკეთებდა განცხადებებს, რომლითაც ამართლებდა აგრესორი ქვეყნის ქმედებებს ან უარყოფდა რუსეთის მიერ ჩადენილ დანაშაულებს. აღნიშნული ბრალდება ასევე დაადასტურა უშიშროების სამსახურის მიერ ინიციირებულმა სასამართლო-ლინგვისტურმა ექსპერტიზამ“, – ნათქვამია უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურის განცხადებაში.
მიტროპოლიტი დაკითხვაზე დაიბარეს, მონასტერში მისი საცხოვრებელი ადგილი პოლიციამ შემოსაზღვრა, მიმდინარეობს ჩხრეკა.
მართლმადიდებლური ეკლესიის მხარდამჭერები 29 მარტიდან საპროტესტო აქციებს მართავენ და აცხადებენ, რომ არ დაუშვებენ მღვდლებისა და ბერების გაძევებას.
რა არის დაპირისპირების არსი
იმისთვის, რომ ამ კონფლიქტის არსს ჩავწვდეთ, მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, რომ უკრაინაში მართლმადიდებლური ეკლესია ორი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი და ერთმანეთთან დაპირისპირებული შტოთია წარმოდგენილი.
პირველი ეს არის უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია, რომელსაც საუკუნეების განმავლობაში არ ჰქონდა ავტოკეფალია. ამ ეკლესიამ ლეგიტიმურობა დაკარგა 1686 წელს, მას შემდეგ, რაც კიევის მიტროპოლია რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიას დაუქვემდებარეს. ამ ეკლესიამ ლეგიტიმურობა მრავალწლიანი ბრძოლის შემდეგ 2019 წელს დაიბრუნა. კონსტანტინოპოლის მსოფლიო პატრიარქმა იგი აღიარა და ავტოკეფალია მიანიჭა.
მეორე შტო, ეს არის მოსკოვის საპატრიარქოს იურისდიქციის ქვეშ მყოფი სტრუქტურა – უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია, რომელიც 2019 წლამადე უკრაინის ტერიტორიაზე ერთადერთ კანონიერ მართლმადიდებლურ ეკლესიად მიიჩნეოდა.
კონსტანტინოპოლის გადაწყვეტილება, ეღიარებინა უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიის ავტოკეფალია, რუსეთის მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ არ ცნო და ერეტიკულად გამოაცხადა. მოსკოვი კარგავდა არა მარტო გავლენას, არამედ დიდძალ ქონებასაც – ეკლესია-მონასტრებს და სხვა ნაგებობეს, რომლებსაც თავისუფლად განკარგავდა რუსეთის ტერიტორიაზე. მათ შორის იყო კიევის სიმბოლო – კიევო-პეჩორის ლავრაც.
უკრაინის ეკლესიის ავტოკეფალია დღეს აღიარებული აქვს მთელ მართლმადიდებლურ სამყარო გარდა რუსეთის, საქართველოს და სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესიებისა.
უკრაინის შიგნით მართლმადიდებლურ ეკლესიებს შორის დაპირისპირება ომის შემდეგ კიდევ უფრო გამწვავდა და სამწყსოს შორის მტკივნეულ განხეთქილებაში გადაიზარდა.
კიევ-პეჩერსკის ლავრის გადასვლა უკრაინის დამოუკიდებელი მართლმადიდებელი ეკლესიის კონტროლის ქვეშ
კიევის პეჩერსკის ლავრა კიევში, მდინარე დნეპერს გადაჰყურებს. ეს მე-11 საუკუნის უზარმაზარი მონასტერია, რომელიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლებს შორისაა.
უკრაინის ხელისუფლებასთან საიჯარო შეთანხმების თანახმად, ათწლეულების განმავლობაში ლავრა სრულად და უსასყიდლოდ მოსკოვის საპატრიარქოს შემადგენლობაში მყოფი უკრაინის ეკლესიის სარგებლობაში იყო.
უკრაინაში რუსეთის სამხედრო შეჭრის შემდეგ, უკრაინის მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ რუსეთისგან გამოყოფის შესახებ განცხადება გააკეთა. თუმცა, უკრაინელი ოფიციალური პირები ვარაუდობენ, რომ ეს მხოლოდ ფორმალობა იყო, რეალურად კი, უმაღლესი სასულიერო პირები განაგრძობენ მოსკოვის ეკლესიის ერთგულებას და ინარჩუნებენ მასთან კავშირს.
ამ ერთი წლის განმავლობაში ლავრა არაერთხელ გაჩხრიკეს. უკრაინის უშიშროების სამსახური ამტკიცებდა, რომ ლავრას სემინარიაში და სამრევლო სკოლებში იპოვა პრორუსული ლიტერატურა, რომელიც გამოიყენებოდა “რუსული სამყაროს” (русский мир) პროპაგანდისთვის. ლავრაში ასევე ნაპოვნი იყო დიდი ოდენობით ფული. თითქმის სამოცი სისხლის სამართლის საქმე აღიძრა სასულიერო პირების წინააღმდეგ. შვიდს სასამართლომ განაჩენი გამოუტანა. 13 მღვდელს უკრაინის მოქალაქეობა შეუჩერდა.
2023 წლის დასაწყისში კიევ-პეჩერსკის ლავრის ისტორიაში მნიშვნელოვანი მოვლენა მოხდა. მისი მთავარი ნაგებობა – მიძინების ტაძარი უკრაინის დამოუკიდებელ მართლმადიდებლურ ეკლესიას გადაეცა. 7 იანვარს, საუკუნეების განმავლობაში პირველად, მოსკოვისგან დამოუკიდებელმა მართლმადიდებელმა უკრაინელმა მღვდელმა ამ ტაძარში ღვთისმსახურება ჩაატარა.
პრეზიდენტმა ზელენსკიმ მაშინ განაცხადა, რომ „აქ აღარასოდეს იქნება არაფერი არაუკრაინული“.
შემდეგი გადამწყვეტი ნაბიჯი გადაიდგა 2023 წლის მარტში. კიევ-პეჩორის ლავრის უძველესი კომპლექსის ეკლესიებისა და გამოქვაბულების კომპლექსს უკრაინაში ეროვნული ნაკრძალის სტატუსი აქვს და სახელმწიფოს ეკუთვნის. მოსკოვს დაქვემდებარებული მართლმადიდებლური ეკლესია კომპლექსს საიჯარო ხელშეკრულების საფუძველზე იყენებდა. მარტში უკრაინის მთავრობამ განაცხადა, რომ საიჯარო ხელშეკრულებას წყვეტს, რადგან მასში ბევრი დარღვევა აღმოაჩინა.
საიჯარო ხელშეკრულების ვადა 29 მარტამდე განისაზღვრა, რის შემდეგაც პრომოსკოვურ ფრთას ლავრა უნდა დაეტოვებინა.
„ჩვენი გძევების საფუძველი არ არსებობს. თუ ხელისუფლება უკანონოდ გვაიძულებს, ამას ტოტალიტარიზმი ჰქვია. ჩვენ გვაქვს კონსტიტუცია და კანონები. ჩვენ არ ვიღებთ სხვა მეთოდებს“, – განუცხადა BBC-ის ეკლესიის პრესსამსახურის ხელმძღვანელმა მიტროპოლიტმა კლიმენტიმა.
კიევ-პეჩერსკის ლავრის მფლობელობის ისტორია და რთული სამართლებრივი უფლებები
მართლმადიდებლური სამყაროს უნიკალური ძეგლის ისტორიასა და რთულ სამართლებრივ კონტექსტს ჰყვება უკრაინული გამოცემა Zaborona.
კიევ-პეჩერსკის ლავრა დაარსდა 1051 წელს. მეორე მსოფლიო ომის დროს კომპლექსი სერიოზულად დაზიანდა, 1988 წელს შენობები აღადგინეს და მას შემდეგ აქ აღადგა ღვთისმსახურება.
ამ დროიდან კიევ-პეჩერსკის ლავრით სარგებლობს მოსკოვის საპატრიარქოს დაქვემდებარებული უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესია. თუმცა, ლავრა მას არასოდეს ეკუთვნოდა. ყველა საქმიანობა განხორციელდა ამ რელიგიურ ორგანიზაციასა და უკრაინის კულტურის სამინისტროს შორის დადებული საიჯარო ხელშეკრულებების საფუძველზე.
ლავრა სტრუქტურულად შედგება ორი ნაწილისაგან: ზედა და ქვედა. ზედა მოიცავს მუზეუმებს, ეროვნულ ისტორიულ ბიბლიოთეკას, მიძინების ტაძარს და სატრაპეზო ეკლესიას. ქვედა მოიცავს ტაძრებს, ლავრის გამოქვაბულებს, სემინარიას, სასულიერო აკადემიას და უკრაინის პრომოსკოვური ეკლესიის მიტროპოლიტის, ონოფრეს ოფიციალურ რეზიდენციას.
2013 წელს მოსკოვის საპატრიარქოსთან დაიდო ლავრის იჯარის შესახებ ხელშეკრულება, თუმცა არ არის მითითებული არც ვადა და არც საფასური. ანუ იჯარა არის განუსაზღვრელი და რელიგიური ორგანიზაცია არაფერს იხდის. უკრაინის ხელისუფლება ამოწმებს შეთანხმების ლეგიტიმურობას.
ტრამპის შვილი და მისი პოლიტიკური მხარდამჭერები უკრაინას რელიგიურ საქმეებში ჩარევის გამო აკრიტიკებენ
ლავრის ირგვლივ სკანდალს ხმამაღალი გამოხმაურება მოჰყვა დონალდ ტრამპის ვაჟისგან, რომელმაც ამ საკითხსTwitter-ზე პოსტი მიუძღვნა:
„ზელენსკი კრძალავს უკრაინის მართლმადიდებლურ ეკლესიას. მისმა მთავრობამ დაარბია უკრაინის მართლმადიდებლური ეკლესიები და დააპატიმრა მღვდლები. ალბათ ამიტომაა ის დემოკრატების სუპერვარსკვლავი. ეს თავისუფლების მომხრეა, ბიჭებო. გავუგზავნოთ მას კიდევ 100 000 000 000 $ ყოველგვარი ანგარიშგების გარეშე.”
რესპუბლიკური არხის FOX News-ის ცნობილმა ამერიკელმა წამყვანმა, ტაკერ კარლსონმა ასევე გააკრიტიკა უკრაინის ამჟამინდელი ხელისუფლება: „რატომ არ უკრავთ ტაშს იმ ადამიანს, ვინც აკრძალა ქრისტიანული კონფესიები, ვინც დააპატიმრა მღვდლები?” – ირონიზირებდა იგი.
უკრაინის ავტოკეფალური მართლმადიდებლური ეკლესიის წარმომადგენელი გეორგი კოვალენკო უკრაინის ხელისუფლების ქმედებებს მხარს უჭერს:
„ეს არის უკრაინის სახელმწიფოს უსაფრთხოების საკითხი და ფაქტია, რომ უკრაინის ზოგიერთი მოქალაქე თანამშრომლობს აგრესორ ქვეყანასთან. მაგრამ ყველაფერი უნდა გაკეთდეს ლეგალური გზით, იურიდიული პროფესიონალიზმით. თუ ასე მოხდება, ჩვენს დასავლელ პარტნიორებს კითხვები არ ექნებათ“.
