რა იმალება სერგეი ლავროვის ვიზიტის უკან? კომენტარები ბაქოდან და ერევნიდან
რატომ მიდის ლავროვი ერევანსა და ბაქოში?
მაისის პირველ ნახევარში დაგეგმილია რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის, სერგეი ლავროვის ვიზიტები ერევანსა (5-6 მაისი) და ბაქოში (10-11). მოსალოდნელია უმაღლესი დონის შეხვედრები ორივე ქვეყანაში. რას ნიშნავს რეგიონისთვის რუსეთის დიპლომატიური უწყების ხელმძღვანელის ეს ვიზიტი? JAMnews-მა ამ საკითხზე, აზერბაიჯანელი და სომეხი პოლიტიკური მიმომხილველების მოსაზრებებს მოუყარა თავი.
- ახალი ძველი საზღვარი: რატომ აღმოჩნდა სომხური სოფლები აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე
- საინფორმაციო იარაღი ყარაბაღის მეორე ომში – მოსაზრება აზერბაიჯანიდან
- საინფორმაციო იარაღი ყარაბაღის მეორე ომში – შეფასება სომხეთიდან
კომენტარები ბაქოდან
პოლიტიკური მიმომხილველის, რაუფ ნასიროვის აზრით, ლავროვის ვიზიტს, შესაძლოა, რამდენიმე მიზანი ჰქონდეს.
რუსული რაკეტა „ისკანდერი“, რომელიც სომხურმა მხარემ ყარაბაღის მეორე ომის დროს გამოიყენა
„შესაძლოა, რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრს სურს, ადგილზე გაეცნოს ოფიციალური ბაქოს არცთუ ისე ნათლად გაჟღერებულ პრეტენზიებს მოსკოვის მიმართ, ყარაბაღის მეორე ომის დროს, სომხური მხარის მიერ რუსული რაკეტა „ისკანდერების“ გამოყენებასთან დაკავშირებით.
ასევე, ბაქოს აქვს მოსკოვთან კითხვები ყარაბაღში სამშვიდობოების საქმიანობასთან დაკავშირებით.
ერევანში ვიზიტის შედეგად კი ლავროვი გააკეთებს დასკვნას იმის შესახებ, რამდენად მყარად უჭირავს ფაშინიანს ხელში ძალაუფლება“.
მეწამორის ატომური ელექტროსადგური სომხეთში
„მოსკოვს, შესაძლოა, აზერბაიჯანის დამშვიდება სურდეს სომხეთში მდებარე მეწამორის ატომურ ელექტროსადგურთან დაკავშირებით (ბაქო მის დახურვას ითხოვს), რაღაცის შეთავაზების სანაცვლოდ. თუმცა, ლავროვის ვიზიტისთვის ეს ნაკლებად სავარაუდოა – ეს მისთვის ძალიან „ზედაპირულია“.
დაარწმუნოს აზერბაიჯანი, შევიდეს ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში
„შეიძლება, აზერბაიჯანს კიდევ ერთხელ შესთავაზონ ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში შესვლა (ევრაზიის ეკონომიკური კავშირი რუსეთის ეგიდის ქვეშ შეიქმნა და მასში რამდენიმე პოსტსაბჭოთა სახელმწიფო შედის – JAMnews). ეს საკითხი არ შეიძლება არ წამოჭრილიყო ცოტა ხნის წინ, ბაქოში ბელარუსის პრეზიდენტის, ალექსანდრ ლუკაშენკოს ვიზიტისას.
შესაძლოა, ეს ვაჭრობა იყოს – მოსკოვს სურდეს, რამე შესთავაზოს ბაქოს ამ ორგანიზაციაში აზერბაიჯანის გაწევრიანებაზე თანხმობის სანაცვლოდ. არაა გამორიცხული, რომ მოისინჯოს ნიადაგი ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირთან თურქეთის მიერთების სურვილის გარშემოც, ბაიდენის ამასწინანდელი უხეირო ნაბიჯის გათვალისწინებით, სომხების ე.წ. გენოციდთან დაკავშირებით“.
მოსკოვს ყარაბაღში თავისი სამშვიდობო კონტინგენტის გაზრდა სურს?
აზერბაიჯანში, აქტიურად განიხილავენ ვარაუდს იმის შესახებ, რომ რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზიტი, შესაძლოა, დაკავშირებული იყოს მოსკოვის სურვილთან, გაზარდოს სამშვიდობო კონტინგენტი მთიან ყარაბაღში – და ამისათვის აზერბაიჯანთან „ვაჭრობაში“ შევიდეს ზანგეზურის დერეფანთან დაკავშირებით.
ეს არის გზა, რომელმაც ნახიჩევანის ავტონომია დანარჩენ აზერბაიჯანთან უნდა დააკავშიროს და ნაწილობრივ სომხეთის ტერიტორიაზე უნდა გაიაროს. ამან პერმანენტული პროტესტი გამოიწვია საზღვრისპირა სომხეთის სიუნიქის პროვინციაში.
თუმცა, რაუფ ნასიროვი მიიჩნევს, რომ ეს ვერსია შეუძლებელია:
„რუსეთი არ დაიწყებს მთიან ყარაბაღში თავისი კონტინგენტის გაზრდის სანაცვლოდ რაიმეზე ვაჭრობას. რაში სჭირდება ეს? კრემლს ყოველთვის მოეძებნება ხელში კოზირები.
მაგალითად, ყარაბაღში რუსი სამშვიდობოების ყოფნის ვადის ამოწურვის მომენტში (ვადა 2025 წლის ნოემბერში იწურება – JAMnews), მოსკოვი ყოველთვის შეძლებს რაიმე პროვოკაციის მოწყობას აზერბაიჯანისა და სომხეთის შეიარაღებულ ძალებს შორის. ეს შესაძლოა იმავე სამშვიდობოების მონაწილეობით მოხდეს და რამდენიმე მათგანი, შესაძლოა დაიღუპოს კიდეც. შემდეგ კი მოსკოვი განაცხადებს, რომ ჯარების გაყვანა ჯერჯერობით ადრეა“.
სომეხი სამხედროები, რომლებიც აზერბაიჯანში არიან დაკავებული
„კიდევ ერთი ვერსია, რაზე საუბარსაც შეიძლება გეგმავდეს ლავროვი ორივე ქვეყნის ლიდერთან – ეს არის აზერბაიჯანში დაკავებული სომეხი „სამხედრო ტყვეების“ საკითხი (ოფიციალური აზერბაიჯანი მათ „ტერორისტებს“ უწოდებს, რადგან ისინი დააკავეს ყარაბაღის მეორე ომის დასრულებისა და კონფლიქტის ზონაში რუსი სამშვიდობოების შესვლის შემდეგ – JAMnews).
საკითხს, რა თქმა უნდა, ლავროვი წამოჭრის. მისი წარმატებული გადაწყვეტა მოსკოვის რეიტინგს გაზრდის სომხური მხარისთვის და მათ ნამდვილ სამშვიდობოებად წარმოადგენს. და რუსეთს შეეძლება ამით თავის მოწონება მთელ დასავლეთსა და ეუთოს მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეებთან (საერთაშორისო ჯგუფი, რომელიც შუამავლის როლს ასრულებს ყარაბაღის კონფლიქტის პროცესში, 1990-იანი წლებიდან მოყოლებული – JAMnews).
და მაინც, ნაკლებად სავარაუდოა, ლავროვმა ამ საკითხზე მოახდინოს ყურადღების აქცენტირება. ეს რთული ამოცანაა, რადგან ოფიციალურმა ბაქომ ამ საკითხზე თავისი სიტყვა უკვე თქვა – განაცხადა, რომ ტერორისტების დაბრუნებას არ აპირებს“.
რუსი სამშვიდობოების აღლუმი ყარაბაღში 9 მაისს
რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზიტი გარკვეულწილად დაკავშირებულია მთიან ყარაბაღში, მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვების დღესთან დაკავშირებით დაგეგმილ რუსი სამშვიდობოების აღლუმთან. აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში ამაზე უკიდურესად ნეგატიურად რეაგირებენ, თუმცა, ოფიციალურ ბაქოს ჯერჯერობით პოზიცია არ დაუფიქსირებია.
ლავროვი ერევანში ამ აღლუმამდე ჩავა – 5-6 მაისს, ბაქოში კი უკვე მას შემდეგ, 10-11 მაისს.
„აზერბაიჯანმა მიიტანა მოსკოვამდე თავისი პოზიცია. ხანქენდიში (სომხური მხარე ამ ქალაქს სტეპანაკერტს უწოდებს – JAMnews) გამარჯვების აღლუმი ჩატარდება თუ არა, კრემლი წყვეტს. და ამით, კიდევ ერთხელ ახდენს იმის დემონსტრირებას, რომ არ აპირებს ყარაბაღში რომელიმე მხარის სურვილის შესაბამისად იმოქმედოს, არამედ აპირებს ყველაფერი დამოუკიდებლად გადაწყვიტოს. გარკვეულწილად, ეს ძალის ჩუმი დემონსტრირებაა“, – მიაჩნია რაუფ ნასიროვს.
კომენტარები ერევნიდან
რუსეთს კავკასიაში დაძაბულობის მოხსნა სურს
პოლიტიკურ მიმომხილველ აკოფ ბადალიანს მიაჩნია, რომ „ლავროვი 2020 წლის 9 ნოემბრის სამმხრივი განცხადების რეალიზებას ცდილობს და თანაარსებობის იდეას ლობირებს“.
„რუსეთს ძალიან ესაჭიროება კავკასიაში დაძაბულობის მოხსნა, იმიტომ რომ სხვა მიმართულებები მისთვის ძალიან მწვავე და სერიოზულ რისკებს შეიცავს. ერთ-ერთი ასეთი რისკია ყირგიზეთსა და ტაჯიკეთს შორის კონფლიქტი.
- რა მიიღეს აზერბაიჯანმა და სომხეთმა ზავის შესახებ შეთანხმების შემდეგ
- რა მიიღეს და რა ვერ მიიღეს სომხეთმა და აზერბაიჯანმა ახალი შეთანხმებით
მნიშვნელოვანი კონტექსტი – ცოტა ხნის წინანდელი სატელეფონო საუბარი პუტინსა და საფრანგეთის პრეზიდენტ მაკრონს შორის. ისინი შეთანხმდნენ, სისტემატურად იმუშაონ ეუთოს მინსკის ჯგუფის ფორმატში და უახლოეს დღეებში გამოვიდნენ ინიციატივით ყარაბაღის საკითხზე.
და ეს სატელეფონო საუბარი შედგა უშუალოდ აშშ-ის პრეზიდენტის მიერ ოსმალეთის იმპერიაში სომხების გენოციდის აღიარების შემდეგ“.
რუსეთს ირანის აქტიურობა და სომხეთისადმი აშშ-ის ინტერესი აშფოთებს?
„ლავროვის გეგმებში შესაძლოა შედიოდეს კითხვები, რომლებიც სომხეთში, სიუნიქის პროვინციაში სამხედრო ინფრასტრუქტურას უკავშირდება (აზერბაიჯანის საზღვარზე).
იქ არა მხოლოდ სომხური და აზერბაიჯანული პოზიციების განსაზღვრის, ახალი საზღვრების დაწესებისა და უსაფრთხოების ახალი მუქარის პრობლემები წყდება. სიუნიქს ყოველთვის ჰქონდა უფრო ფართო გეოპოლიტიკური მნიშვნელობა, განსაკუთრებით, ირანის მიერ შეთავაზებული სატრანზიტო დერეფნის – „სპარსეთის ყურე – შავი ზღვა“ – კონტექსტში.
სინამდვილეში, ეს არის ირანის დასავლეთთან ურთიერთობის საკითხი. და შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, რამდენად იეჭვიანებს ამაზე რუსეთი.
სომხეთისთვის ეს ორმაგი სიტუაციაა. ქვეყანა უკიდურესად დამოკიდებულია რუსეთზე უსაფრთხოების თვალსაზრისით და რთულია ვიფიქროთ, რომ მას ამისთვის სერიოზული წინააღმდეგობის გაწევის რესურსები ჰქონდეს.
მაგრამ ჩვენ ასევე ვხედავთ სერიოზულ სიგნალებს აშშ-ის მხრიდან – სომხეთის გენოციდთან დაკავშირებით, არცახის (მთიანი ყარაბაღის) სტატუსის საკითხზე, დევნილების საკითხზე. და ეს შესაძლოა დაეხმაროს სომხეთს, იყოს საკუთარ თავში უფრო დარწმუნებული და დაიცვას თავისი ინტერესები რუსეთთან ურთიერთობაში“.
მოსკოვს ყარაბაღში თავისი ყოფნისთვის გარანტიების მიღება სურს
„რუსეთს სურს განიმტკიცოს თავისი სამხედრო ყოფნა ყარაბაღში და ცდილობს ამისათვის ბაქოსგან მაქსიმალური გარანტიები მიიღოს.
გარდა ამისა, რუსეთი ცდილობს აზერბაიჯანში კონკურენცია გაუწიოს თურქეთსა და ირანს.
სომეხი სამხედრო ტყვეების დაბრუნება, რომლებიც აზერბაიჯანში არიან დაკავებული
რა თქმა უნდა, სამხედრო ტყვეების თემასაც განიხილავენ, რადგან ერევანი წამოწევს ამ საკითხს. და რუსეთი დაინტერესებულია მისი გადაჭრით. მაგრამ საქმე ისაა, თუ რამდენად არის მზად ამისათვის საკუთარი პოტენციალის გამოსაყენებლად.
ერთი მხრივ, მოსკოვს არ სურს სერიოზული ნაბიჯების გადადგმა, რომელმაც შესაძლოა მას ურთიერთობა გაუფუჭოს ან დაუძაბოს აზერბაიჯანსა და თურქეთთან. მეორე მხრივ კი, რუსეთმა ეს საკითხი შეიძლება სომხეთზე ზეწოლისთვის ბერკეტად გამოიყენოს“, – მიაჩნია აკოფ ბადალიანს.
გზების გახსნა ორივე ქვეყანაში და აზერბაიჯანის გაწევრიანება ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში
სწორედ ეს საკითხები იქნება პრიორიტეტული რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის ვიზიტის დროს, ორი ქვეყნის ლიდერებთან საუბრისას, მიაჩნია პოლიტოლოგ სტეფან დანიელიანს.
„მე ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ აზერბაიჯანმა ყარაბაღის მეორე ომის წინ, 2020 წლის შემოდგომაზე, რუსეთს ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში შესვლის პირობა მისცა. ახლა კი თურქეთი მას ამის გაკეთების საშუალებას არ აძლევს და აზერბაიჯანი აცნობიერებს, რომ ეს მისთვის სასარგებლო არ არის.
ამ ვითარებაში ბაქოს ხელს აძლევს ის, რომ სომხეთმა გამოიყენა თავისი უფლება, ვეტო დაადო აზერბაიჯანის ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში გაწევრიანებას და წამოაყენა წინაპირობა – ტყვეების დაბრუნება. შეიძლება, აზერბაიჯანი სწორედ ამ მიზეზით არ აბრუნებს ტყვეებს“.
ნახიჩევანი – ირანი, როგორც ახალი სუეცის არხის ანალოგი
„რუსეთისთვის ასევე ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხია რეგიონის გავლით გზების გახსნა.
სომხეთისთვისაც და რუსეთისთვისაც ძალიან მნიშვნელოვანია ნახიჩევანი-ირანის კომუნიკაცია. ამ გზას სერიოზული გეოპოლიტიკური მნიშვნელობა ექნება არა მხოლოდ ამ ორი ქვეყნისთვის, არამედ ირანისთვისაც და შეიძლება, ინდოეთისა და ჩინეთისთვისაც.
ეს რკინიგზა შეძლებს, სპარსეთის ყურე შავ ზღვასთან დააკავშიროს – შეიძლება, საქართველოს გვერდის ავლით, აფხაზეთის გავლით (აღიარებულია რუსეთის მიერ, როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფო, მაგრამ საქართველო, მთელი დასავლური თანამეგობრობა და გაერო აფხაზეთს საქართველოს ნაწილად მიიჩნევს – JAMnews).
ეს არის ახალი სუეცის არხის ანალოგი, რომლის ლობირებასაც რუსეთი მოახდენს. მაგრამ თურქეთი და აზერბაიჯანი სხვა გზით არიან დაინტერესებული – სომხურ ქალაქ მეგრის გავლით (გზა, რომელსაც აზერბაიჯანში ზანგეზურის დერეფანს უწოდებენ – JAMnews).
სომხეთისთვის ახლა რთული იქნება, წინააღმდეგობა გაუწიოს მისთვის წამგებიან პროექტებს. მხოლოდ უუნარო ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ შეიძლება შეიცვალოს სიტუაცია ეტაპობრივად“, – აცხადებს სტეფან დანიელიანი.
