როგორ ცხოვრობენ ქვიარ ადამიანები აზერბაიჯანის რეგიონებში
სამწუხაროდ, აზერბაიჯანში ქვიარ საზოგადოება არასაკმარისად აქტიურია. თუკი ხდება პატარა წინსვლა, დადებითი ნაბიჯები, ის დიდად არ სცდება ცენტრის – ქვეყნის დედაქალაქ ბაქოს ფარგლებს.
პერიოდულად, სოციალურ მედიაში საკუთარ ისტორიებსა და პრობლემებს აზიარებენ სწორედ ბაქოში მცხოვრები ქვიარ ადამიანები. ამჯერად, გადავწყვიტე სიტუაცია შემეცვალა – ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონიდან ახალმა სახეებმა გაგვიზიარეს თავიანთი ისტორიები, განცდები და პირადი გამოცდილება.
„ოჯახმა ისეთი მიმიღო, როგორიც ვარ“
ვილაიათი ჯალაბადის რაიონიდან ამბობს:
„18 წლის ვარ, ჰომოსექსუალი მამაკაცი. პირველად საკუთარი თავი სარკის წინ აღმოვაჩინე. რთულად მესმოდა ეს, მეჩვენებოდა, რომ სხვა სხეულში ვიჯექი, რაღაც როლს ვთამაშობდი. არ შემიძლია ის გავაკეთო, რაც მინდა. ეს ძალიან უცნაური გრძნობაა.
საკუთარ თავს სარკეში ვაკვირდებოდი და ჩემს თავზე ვთქვი: „ეს მე არ ვარ. ეს არ მინდა“. სამწუხაროდ, არ შემიძლია იმ ცხოვრებით ვიცხოვრო, როგორზეც ვოცნებობ. მაგრამ უკვე შევეგუე ამას. მივიღე იმიტომ, რომ ჩემი თავი მიყვარს.
ადრე საყვარელი ადამიანი მყავდა, მაგრამ ოჯახის რეაქციის დანახვის შემდეგ, დაშორება მოგვიწია. სწორედ მაშინ გაიგეს მათ. მე თვითონ არ მითქვამს მშობლებისთვის. როგორც ყველა ოჯახში, თავდაპირველად ეს ნეგატიურად აღიქვეს, მაგრამ შემდეგ მიმიღეს. მითხრეს, რომ „ჩვენი ბავშვი ხარ, გინდა გეი იყავი, გინდა ბისექსუალი, შენს ცხოვრებაში არ შეგვიძლია ჩავერიოთ“.
სოფელში ამის შესახებ ყველას ვუთხარი. თავიდან ნეგატივი იყო, არ აძლევდნენ თავიანთ შვილებს ჩემთან ურთიერთობის უფლებას, საუბრის უფლებასაც კი არ აძლევდნენ, შემდეგ მიეჩვივნენ. ხანდახან ვზივარ, ქალებს ველაპარაკები. აქ, ახლოს, სამი-ოთხი მეგობარი მყავს, ასევე გეი.
თანაკლასელებმაც იციან, რაღაც დროის შემდეგ მათაც მიმიღეს ასეთი.
ახლა თავს მშვიდად ვგრძნობ, თანასოფლელები სწორედ „ასეთს“ მიღებენ. ადამიანები „ქალად“ აღმიქვამენ, მაგრამ მათთვის ყოველ ჯერზე ხაზს ვუსვამ, რომ იყო გეი – ნიშნავს უბრალოდ იყო გეი.
ჩემმა ერთ-ერთმა მეგობარმა, ჩემი გამოცდილებით შთაგონებულმა, ქამინგ-აუტი გააკეთა, მაგრამ რეაქცია ისეთივე არ ყოფილა. მასზე ოჯახმა იძალადა, ის არ მიიღეს.
ვფიქრობ, ბაქოში, LGBTİQ+ს წარმომადგენლები სადაც სურთ, იქ სეირნობენ, ფინანსური თვალსაზრისით მათთვის სიტუაცია უფრო სასიკეთოა. მე 18 წლის ასაკში მიხდება ასეთ რამეებზე ფიქრი. ვმუშაობ, მაგრამ ცოტას გამოვიმუშავებ. მართალია, შემიძლია თავს ჩემი სოფლის დატოვების უფლებაც მივცე ხოლმე, მაგრამ იშვიათად. აქ ტრანსპორტი ძვირია, პარკები თითქმის არაა. რაიონის ცენტრში ადამიანები ალმაცერად მიყურებენ, და მეც ვშფოთავ. მშობლიურ სოფელში ყველა მიცნობს და უკვე მიეჩვივნენ, ამიტომ აღარ რეაგირებენ. დაბაში კი ასე არაა, იქ „მეძავად“ მთვლიან. ბაქოში ბევრი ხალხია, არავინ ერთმანეთს არ იცნობს, უფრო სიმშვიდეა.
ამას წინათ მასალიში (მეზობელი რაიონი) ერთი ბიჭი სახლიდან პირდაპირ ქუჩაში გამოაგდეს იმის გამო, რომ გეია. არსად წასასვლელი არ ჰქონდა, და გამოსავალი სუიციდში ნახა. ჩემგან შორსაა, მაგრამ მის დასაფლავებაზე ვიყავი.
ფინანსურად მიჭირს, ბიუჯეტი მცირეა. ზოგჯერ ფული კვირების განმავლობაში არა მაქვს. მაგრამ იმის გამო, რომ სოფელში ვცხოვრობ, შემიძლია მეზობლებს ვესესხო.
ზოგჯერ ვშოულობ სამუშაოს, მაგრამ მე რაიონში ვცხოვრობ, და როცა ამას ვეუბნები, აღარ მწერენ ხოლმე. ქალაქში რომ ვცხოვრობდე, ფინანსურად უფრო ადვილი იქნებოდა. მალე ბილეთს ვიყიდი და წავალ სოფლიდან, თავისუფალი ადამიანი გავხდები.
მაგრამ აქ თუ დავრჩებით და ჩვენს უფლებებს დავიცავთ, მომავალში ეს ადგილებიც აღარ იქნება ასეთი პრობლემური“.
„მამაჩემმა რომ გაიგოს, თავს მომაჭრის“
დანიელი (სახელი პირობითია) შაქიში ცხოვრობს. დარწმუნებულია, რომ თავის რაიონში ბევრად მძიმე მდგომარეობაშია, ვიდრე LGBTİQ+-ს ის წევრები, რომლებიც ბაქოში ცხოვრობენ:
„20 წლის ვარ, ჰომოსექსუალი მამაკაცი. ეს პირველად 9-10 წლისამ ვიგრძენი. სამი წლის შემდეგ საკუთარ თავში საბოლოოდ გავერკვიე და საკმაოდ ბევრი კვლევის შემდეგ მივიღე საკუთარი თავი ისეთად, როგორიც ვარ.
პარტნიორი მყავდა. ჩვენი ურთიერთობა გარკვეული პერიოდი გაგრძელდა, მაგრამ საყვარელი ადამიანი ჯერ არ მყავს.
ჩემს დას მოვუყევი, მაგრამ მშობლებმა არ იციან. მამაჩემმა რომ გაიგო, ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით, თავს მომაჭრის. ამიტომ ქამინგ-აუტს მას შემდეგ ვგეგმავ, როცა საკუთარ უსაფრთხოებას სრულად უზრუნველვყოფ.
იცით რა, ბაქოშიც არის დიდი სირთულეები. იმ ზეწოლას, რასაც ჩვენ ყველანი ვეჯახებით, იქაც განიცდიან. მაგრამ ქალაქში LGBTQI+-ს წევრებს ერთმანეთთან დაკავშირება მაინც შეუძლიათ, გრძნობენ, რომ მარტონი არ არიან. რაიონებსა და სოფლებში კი ეს პრაქტიკულად შეუძლებელია“.
„ეს ქალების გარყვნილებაზე უარესია“…
„ელნარა (სახელი პირობითია), წარმოშობით აზერბაიჯანის დასავლეთ ნაწილიდან ვარ, ჩემი ოჯახი იქ ცხოვრობს. 20 წლის ვარ, ბაქოში უმაღლესი განათლების მისაღებად ჩამოვედი. ადრე ვფიქრობდი, რომ უბრალოდ ლესბოსელი ვიყავი, მაგრამ ახლა თავს ბისექსუალად აღვიქვამ.
პირველად 12 წლისამ ვიგრძენი, რომ მთლად ჩვეულებრივი არ ვიყავი. მანამდეც ვიცოდი, რომ გოგოს მიერ სხვა გოგოს შეყვარება – ჩემი გარემოცვისთვის უცხო იყო. უცნაური იყო, მაგრამ მე ჯერ პატარა ვიყავი. ერთხელ დედამ სხვა გოგოს გამო ატირებულს წამასწრო. იმ დღეს მისმა მზერამ თითქოს გამომაღვიძა. მახსოვს, თავს ვუთხარი: „ეს რა არის, რატომ ვარ ასეთი?“
ჩვენს სოფელში ერთი ბიჭი ცხოვრობდა, გეი, ყველა მასზე ლაპარაკობდა. ერთხელ ჩემი ძმა მოვიდა სახლში, და როცა ამ ბიჭზე ჰყვებოდა, თქვა: „ეს ქალების გარყვნილებაზე უარესია…“.
მაშინ კი ყველაფერი თავის ადგილას დადგა, მაგრამ მე ძალიან შემეშინდა: ვაითუ მოვკვდე, მომკლან, ოჯახისთვის უღირსი ვიყო, მომავლის შიში გამიჩნდა. მაგრამ იმის გამო, რომ პატარა ვიყავი, ამ ყველაფერს განსაკუთრებულ ყურადღებას არავინ აქცევდა.
ვერ შევძელი, საკუთარი თავი დამეძლია და ბოლოს, ყველაფერი დედას ვუამბე. მან მომისმინა და მითხრა, გაგივლისო. მაგრამ არ გაიარა. როცა მეცხრე კლასში ვიყავი, დედასთან ერთად კლინიკაში წავედი, ჰორმონებზე ანალიზები გამიკეთეს, ჩემი ტვინიც კი გამოიკვლიეს. ვერაფერი არანორმალური ვერ იპოვეს.
დედამ გადაწყვიტა, რომ ჯერ ისევ პატარა ვიყავი და ასაკთან ერთად ყველაფერი გამივლიდა.
მიზეზები ახლაც არ ვიცი, მაგრამ გოგომ, რომელიც მიყვარდა, სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. მრავალი წლის განმავლობაში ვიყავი დეპრესიაში. მხოლოდ მესამე კურსზე ვუთხარი თავს მტკიცედ: „ეს მე ვარ“. მაგრამ სხვებს მაინც ვუმალავდი, მეშინოდა, რომ ზურგს მაქცევდნენ. შარშან ისევ მძიმე დეპრესიაში ჩავვარდი და გადავწყვიტე, ყველაფერი ჩემი დისთვის და მეგობრებისთვის მომეყოლა. ამან შვება მომგვარა, თავი უფრო თავდაჯერებულად ვიგრძენი. კარგი მეგობრები მყავს, ეს ზუსტად ვიცი.
ადამიანები ყოველთვის შორიდან მიყვარდა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ჩემი სიტუაცია მივიღე, Instagram-ში გავიცანი ერთი გოგო. ურთიერთობა გვქონდა, მასთან თავი ერთ მთლიანობად ვიგრძენი. ეს ნამდვილი მე ვიყავი, ვერცერთი ბიჭი ვერ შეძლებდა, ასე შევევსე. შემდეგ დავშორდით, და დროთა განმავლობაში მივხვდი, რომ ურთიერთობები ბიჭებთანაც გამომდიოდა. მაგრამ ეს არ მყოფნიდა და ის ურთიერთობები გრძნობებთან დაკავშირებული არ იყო. ალბათ, ბიჭებთან ასეთი სიყვარული არ არსებობს. მე ჯერ კიდევ თავის შეცნობის პროცესში ვარ.
ბაქოში ქვიარები უფრო თავისუფლები არიან, ჩემი აზრით. გარშემო მყოფები მათ ცხოვრებაში არ ერევიან, და სულ მცირე, როცა მოწყენილები არიან, სასეირნოდ გასვლა მაინც შეუძლიათ. რაიონში კი მაღაზიაშიც ვერ გახვალ, ასეთ გოგოზე მაშინვე ჭორაობას იწყებენ. ბაქოში ადამიანებში ნაკლები ნეგატივია. რაიონებში ადამიანები კონსერვატიულები არიან.
სწორედ ამ სიტუაციისგან თავის დასახსნელად წავედი, რომ მესწავლა. საერთოდაც, მჯერა, რომ პროვინციებში ადამიანებმა უფრო მეტი უნდა ისწავლონ. სხვაგვარად, ოჯახსა და ამ უცნაურ საზოგადოებას თავს ვერაფრით დააღწევენ“.
„პარტნიორის პოვნა ძნელია“
ჩვენი ბოლო თანამოსაუბრე შამქორში ცხოვრობს, მას თურანი ჰქვია.
„მე ტრანსმამაკაცი ვარ, ჰეტეროსექსუალი. მშობლებს მოვუყევი ჩემზე, მიღება არ შეუძლიათ. ნათესავებიდან იციან დეიდებმა და ბებიამ. სხვებისთვის ჩემი გარემოცვიდან, არაფერი მითქვამს, მათთან არც ვურთიერთობ. ვისურვებდი, სხვებისთვისაც მომეყოლა ჩემ შესახებ. ხომ შეიძლება, ხვალ, რომელიმე ნათესავმაც აღმოაჩინოს თავის თავში LGBTİQ+-ის წევრი. მინდა, ისეთს მიღებდნენ, როგორიც სინამდვილეში ვარ.
საყვარელი ადამიანი არ მყოლია. იყო ვირტუალური ურთიერთობები, მაგრამ რეალურში არ გადადიოდა. პროვინციაში ეს არც ისე ადვილია.
თუმცა, მგონია, რომ საცხოვრებელი ადგილის მიუხედავად, ადამიანს ყველაფერი შეუძლია. საკუთარი თავის რწმენა თუ გაქვს, შესაძლებლობებიც ჩნდება.
პედაგოგიური განათლება მივიღე და ახლა მუსიკითა ვარ დაკავებული, ვაპირებ, ვიმუშაო. ჯერჯერობით რამე სხვას პერსპექტივაში ვერ ვხედავ.
ოჯახთან ერთად ვცხოვრობ. მეგონა, გამიშვებდნენ, რომ თავისუფლად მეცხოვრა, მაგრამ არ გამოვიდა. რაიონებში ადამიანებს უყვართ ათასი რამის თქმა, მაგრამ ეს ჩემთვის არასოდეს ყოფილა პრობლემა.
საზოგადოებას დიდხანს ვებრძოდი. სწავლის ადგილას ბევრი პრობლემა მქონდა. ადამიანებს ზღუდავენ და არ ესმით, რომ ჩვენი გრძნობები გვმართავენ, ჩვენი ტვინი“.
ამ მასალაზე მუშაობისას ბევრ ადამიანს ვესაუბრე, მათი ისტორიები მოვისმინე, ზოგიერთი მათგანი ამ სტატიაშიც მოხვდა. რეგიონებში LGBTİQ+-ის წარმომადგენლების მთავარი პრობლემა ინფორმაციაზე წვდომის არქონა და საკუთარი საზოგადოების არარსებობაა. ადამიანები, რომლებთან წვდომაც მანძილის გამო გვიჭირს, წარმოუდგენელი რაოდენობის ფობიის აქტებს აწყდებიან. პრესაში არასაკმარისი გამოსვლა, ინფორმაციის არარსებობა, თავის გადარჩენისთვის მათ ბრძოლას ორმაგად ართულებს.
საზოგადოების შექმნასთან დაკავშირებული სირთულეები ადგილებზე ამ პრობლემების მოგვარებასაც ართულებს. ამ სირთულეების მთავარი მიზეზი არის მათ სოციალურ ღონისძიებებში მონაწილეობის შეუძლებლობა და აზერბაიჯანულ ენაზე წყაროების არასაკმარისი რაოდენობა. სწორედ ამის გამოა, რომ ადამიანების უმრავლესობამ, რომლებთანაც ურთიერთობა მქონდა, იციან მხოლოდ განსაზღვრებები „გეი“, „ლესბოსელი“ და „ტრანსი“. ზუსტად ამგვარი თვითიდენტიფიცირებით, ისინი საკუთარი თავის პოვნას ცდილობენ.
