ქართული ღვინო: რა დგას წარმატების უკან
ქართული ღვინო საქართველოს ერთ-ერთი მთავარი საექსპორტო პროდუქტი, ქვეყნის სავიზიტო ბარათი და ცხოვრების წესია. ბოლო წლებში საქართველოს ექსპორტზე სულ უფრო მეტი ღვინო გააქვს. ეს ნამდვილად დადებითი მოვლენაა ეკონომიკისთვის. თუმცა, როგორც ირკვევა, ყველაფერი ასე მარტივად არ არის – სწორედ თავბრუდამხვევმა წარმატებამ შეიძლება საბოლოოდ ზიანი მიაყენოს ქართული ღვინის რეპუტაციას. და ყველაზე ცუდად საქმე იქ მიდის, სადაც, თითქოს, პრობლემები საერთოდ არ უნდა იყოს.
JAMnews-ის სპეციალურ პროექტში საქართველოდან, რუსეთიდან და უკრაინიდან ვყვებით იმის შესახებ, თუ როგორ ხდება ქართული ღვინის ექსპორტი, რა პროდუქცია გადის საქართველოდან ძირითად ბაზრებზე, რას ფიქრობენ მასზე მწარმოებლები, მომხმარებლები და პროფესიონალები და როგორია ქართული ღვინოების შანსები სხვა ქვეყნების პროდუქციასთან კონკურენციის პირობებში.
ქართული ღვინის ექსპორტი ყოველწლიურად სტაბილურად იზრდება. 2021 წლის პირველ 9 თვეში 374-მა ქართულმა კომპანიამ უკვე 72 მილიონზე მეტი ბოთლი ღვინო გაიტანა საზღვარგარეთ და მიღებულმა შემოსავალმა 168 მილიონ აშშ დოლარს გადააჭარბა.
წელს ქართული ღვინო სულ 62 ქვეყანაში გავიდა. თუმცა, ექსპორტირებული 72 მილიონზე მეტი ბოთლი ღვინიდან 43 მილიონზე მეტი, ანუ 60%-ზე მეტი მხოლოდ ერთ ქვეყანაში – რუსეთის ფედერაციაში გაიყიდა.
- “ბოლო თვითმფრინავს ჩამოვყევი ევროპიდან და რაჭაში დავსახლდი”. როგორ შეცვალა პანდემიამ გიორგის ცხოვრება VIDEO
- რატომ ვერ გახდა პოპულარული ქართული ღვინო და ხილი ევროპაში? ვიდეო
ზრდა და რისკები რუსული ემბარგოს გაუქმების შემდეგ
“ყვარლის სარდაფი” საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი ღვინის კომპანიაა, რომელსაც წარმოებული პროდუქტის 100% ექსპორტზე გააქვს.
„ჩვენი სტრატეგია თავიდანვე იყო, რომ მხოლოდ ექსპორტზე გვემუშავა. საქართველოს ბაზარი პატარაა და უფრო საინტერესოდ მიგვაჩნდა უცხოურ ბაზარზე გასვლა. თუმცა, თავიდან დიდი ამბიციები არ გვქონდა”, – გვეუბნება კომპანიის დირექტორი ოთო ტაბატაძე. თან საწარმოს გვათვალიერებინებს და გვიყვება, როგორ გაიზარდა 100 ათასი ბოთლიდან დაწყებული ბიზნესი 5 მილიონ ბოთლამდე.
2008 წელს დაფუძნებული კომპანიის პირველი საექსპორტო ბაზრები მხოლოდ ბელარუსია და უკრაინა იყო. 2013 წლიდან კი, მას შემდეგ, რაც ქართული პროდუქტებისთვის რუსეთის ბაზარი გაიხსნა, “ყვარლის სარდაფის” ღვინის ექსპორტი პირველივე წელს გასამმაგდა: “იქამდე თუ მაქსიმუმ 400 000-მდე ბოთლი გაგვქონდა, 2013 წელს – 1 200 000 გავიტანეთ”, – ამბობს ოთო ტაბატაძე.
მას შემდეგ, ბოლო რვა წელია “ყვარლის სარდაფს”, ისევე როგორც დიდი კომპანიების უმრავლესობას, ყველაზე დიდი რაოდენობით ღვინო რუსეთში გააქვს. მარნის დირექტორი გვეუბნება, რომ დღეს მათი გაყიდვებიდან დაახლოებით 65% მხოლოდ რუსეთზე მოდის, 10-10% ნაწილდება ბელარუსზე და პოლონეთზე, დანარჩენი 15% კი – ყაზახეთზე, უკრაინაზე, ისრაელზე, აშშ-ზე და თურქმენეთზე.
“ყვარლის სარდაფის” მსგავსად, საქართველოში რეგისტრირებული თითქმის ყველა მსხვილი ღვინის კომპანიის ექსპორტის დიდი წილი რუსეთზე მოდის. არასტაბილურ და არაპროგნოზირებად ბაზარზე დამოკიდებულებიდან გამომდინარე არსებულ საფრთხეებს კი მუდმივად გრძნობენ ეს კომპანიები:
“გააზრებული გვაქვს, რომ ყოველთვის მოსალოდნელია ბაზრის ჩაკეტვა, რადგან ეს ქვეყანა არ ემორჩილება არანაირ ლოგიკას და პოლიტიკური მიზნებით ხდება გადაწყვეტილების მიღება. ვცდილობთ, რომ მაქსიმალურად შევამციროთ რუსეთის წილი და მის ხარჯზე გავზარდოთ ნებისმიერი სხვა ბაზარი”, – ამბობს ოთო ტაბატაძე.
მისივე თქმით, მათთვის ევროკავშირი არის სტაბილურობის გარანტი. გვეუბნება, რომ ძალ-ღონეს არ იშურებენ სხვა ბაზრებზე თავის დასამკვიდრებლად და მცირე შეკვეთებზეც არ ამბობენ უარს: „ბევრ კომპანიასთან დავიწყეთ 500-600 ბოთლით და მათთან ერთად გავიზარდეთ ჩვენც”.
“ყვარლის სარდაფის” დირექტორი გვიხსნის, რომ “კომპანიებს, რომლებიც რუსეთზე არიან ჩამოკიდებულები, არ აქვთ გრძელვადიანი განვითარების, სტაბილურობის განცდა და ვერ აკეთებენ გრძელვადიან ინვესტიციებს”.
2006 წლამდე ქართული ღვინის ექსპორტი თითქმის სრულად, 90%-ზე მეტად რუსეთის ბაზარზე იყო დამოკიდებული. მაგალითად, 2005 წელს საქართველოდან საზღვარგარეთ დაახლოებით 57 მილიონი ბოთლი ღვინო გავიდა და აქედან 52 მილიონზე მეტი მხოლოდ რუსეთში.
2006 წელს რუსეთმა საქართველოს ემბარგო დაუწესა. შესაბამისად, ღვინის ექსპორტი პირველივე წელს საგრძნობლად შემცირდა და მნიშვნელოვნად დაზარალდნენ ის კომპანიები, რომელთა გაყიდვების უდიდესი წილი მხოლოდ რუსეთის ფედერაციაზე მოდიოდა. თუ იქამდე კომპანიებს ჯამურად ექსპორტზე 57 მილიონზე მეტ ბოთლი გაჰქონდათ, ეს რიცხვი 2007 წლიდან, ემბარგოს დაწესებისთანავე, 11 მილიონამდე შემცირდა.
2013 წლიდან კი, მას შემდეგ რაც რუსეთის ბაზარი გაიხსნა, ქართული ღვინო დიდწილად კვლავ ამ ერთ ქვეყანაზე გახდა დამოკიდებული. ბოლო რვა წელია ღვინის ექსპორტი სტაბილურად მზარდია, თუმცა, წარმოებული ღვინის ყველაზე დიდი რაოდენობა, 60%-ზე მეტი ისევ რუსეთის ფედერაციაში გადის.
„რა თქმა უნდა, რუსეთის ბაზრის კვლავ გახსნამ ამ დარგისთვის კარგი როლი ითამაშა. რაოდენობის მხრივ, იმატა ექსპორტმა. თუმცა, ვთვლით, რომ ერთ კონკრეტულ ბაზარზე ზედმეტად დამოკიდებულება არ არის კარგი. მით უმეტეს, რომ ეს ბაზარი არასტაბილურია”, – ამბობს ღვინის ეროვნული სააგენტოს თავმჯდომარე ლევან მუხუზლა.
მისივე თქმით, რუსეთის ბაზარზე დამოკიდებულებას ისტორიული წინაპირობა აქვს. გვიყვება, რომ XIX საუკუნიდან, როდესაც ქართული ღვინის ინდუსტრიალიზაცია მოხდა და თანამედროვე მეღვინეობა გაჩაღდა საქართველოში, მაშინაც ძირითადი ბაზარი რუსეთი იყო. საბჭოთა კავშირის დროს კი დასავლეთში ექსპორტზე საუბარი არც იყო – “რა თქმა უნდა, ამ ყველაფერმა ცნობადობაზე იმოქმედა. ფაქტობრივად, შეიძლება ითქვას, რომ 2013 წლიდან, როდესაც ღვინის ეროვნულ სააგენტოში ქართული ღვინის პოპულარიზაციისთვის სახელმწიფო პროგრამა შეიქმნა, მას შემდეგ დაიწყო თანამედროვე ბაზრებზე ცნობადობის ამაღლება.”
2020 წელს საერთაშორისო გამჭვირვალობამ საქართველოს ეკონომიკის რუსეთის ბაზარზე დამოკიდებულების საფრთხეები შეაფასა. ორგანიზაციის მიერ გამოქვეყნებულ ანგარიშში კი წერია, რომ რუსულ ბაზარზე ქართული ღვინის ექსპორტის მაღალი დამოკიდებულება საქართველოს ეკონომიკური უსაფრთხოების კუთხით მთავარი გამოწვევაა და პოლიტიკური რისკების მატარებელია.
ეკონომისტი ზვიად ხორგუაშვილი ამბობს, რომ არა მარტო ღვინის, არამედ სხვა პროდუქტების შემთხვევაშიც იგივე პრობლემა გვაქვს და ყველაზე არასტაბილური ბაზარი – რუსეთი დღესაც ჩვენი ქვეყნის ტოპ 3 სავაჭრო პარტნიორში შედის:
„კვლავ ვითვისებთ იაფ ბაზარს. შეუძლებელია, რომ ნორმალურმა, განვითარებულმა ქვეყანამ რუსეთის ბაზარი ამჯობინოს ევროკავშირს. როდესაც ევროკავშირის მსყიდველუნარიანობა არის დაახლოებით შვიდჯერ უფრო მეტი, ვიდრე – რუსეთის.”
რვა ათასი წლის ისტორიის მიუხედავად, ქართულ ღვინოს მსოფლიოში კარგად არ იცნობენ. ღვინის ეროვნული სააგენტოს თავმჯდომარე ამბობს, რომ დასავლეთის ბაზრებზე თავის დასამკვიდრებლად სტაბილური და მიზანმიმართული მარკეტინგული კამპანიაა საჭირო. სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში კი, ამ მიმართულებით მხოლოდ და მხოლოდ სტრატეგიულ ბაზრებზე მუშაობენ და ბიუჯეტიდან არც ერთი თეთრი არ იხარჯება დსთ-ს ქვეყნებზე.
ბაზრის დივერსიფიკაცია – ერთადერთი გამოსავალი
ზვიად ხორგუაშვილი მიიჩნევს, რომ ერთადერთი გამოსავალი ბაზრის დივერსიფიკაციაა. ამბობს, რომ ქვეყნის მწარმოებლობა უნდა გაიზარდოს და ქართულმა ბაზარმა შეძლოს, რომ დააკმაყოფილოს მდიდარი ქვეყნების მოთხოვნა: “ამას, პირველ რიგში, ინვესტიციები სჭირდება. ქვეყანაში ეკონომიკური და პოლიტიკური გარემო კი ისეთია, რომ ინვესტიციები სულ უფრო და უფრო კლებულობს.”
ბაზრის დივერსიფიცირებაში ხედავს ერთადერთ გამოსავალს ღვინის ეროვნული სააგენტოც: “არიან კომპანიები, მე ვიტყოდი, სამაგალითო კომპანიები, რომლებსაც სრულად აქვთ გათვითცნობიერებული რუსეთის ბაზრის არასტაბილურობა. მიუხედავად იმისა, რომ მათ პროდუქტებზე არის ძალიან დიდი მოთხოვნა, 30%-ზე მეტ პროცენტს არ იმეტებენ რუსეთის ბაზარზე. ვისურვებდი, სხვებმაც მიბაძონ”, – ამბობს ლევან მუხუზლა.
“კორპორაცია ქინძმარაული” ერთ-ერთია იმ კომპანიებს შორის, რომელსაც ბაზარი დივერსიფიცირებული აქვს და არც ერთი ქვეყნის ჯამური წილი არ აღემატება 30%-ს.
კომპანია 1996 წლიდან მუშაობს ექსპორტზე და საერთო ჯამში, მსოფლიოს 22 ქვეყანაში 2 მილიონ ბოთლამდე ღვინო გააქვს. რუსეთის წილი კი აქედან 3%-ზე ნაკლებია.
“ჩემზე უფრო ჭკვიან ხალხს აქვს ნათქვამი, რომ ერთი და იგივე მდინარეში ორჯერ არ შედიანო. ამიტომ დღეს ცოტა ფრთხილად ვართ”, – გვეუბნება კორპორაცია ქინძმარაულის გენერალური დირექტორი ნუგზარ ქსოვრელი და ემბარგომდე პერიოდს იხსენებს, როცა რუსეთზე უფრო მეტად იყვნენ დამოკიდებული.
ამბობს, რომ საფრთხე კვლავ დიდია, რადგან ამ ბაზარს დიდწილად პოლიტიკა განსაზღვრავს, და, შესაბამისად, ცდილობენ, სხვა ქვეყნებზე გააკეთონ აქცენტი: “ჩვენი მარკეტინგი და აქტივობები მიმართულია ბევრად უფრო სტაბილურ ბაზრებზე. დღეისათვის ყველაზე დიდი რაოდენობით ღვინო ჩინეთში გაგვაქვს, მეორე ქვეყანა არის უკრაინა, მესამე კი – გერმანია”.
“კორპორაცია ქინძმარაულმა” 2013-2014 წლებიდან დაიწყო ჩინეთში ფეხის მოკიდება და ახლა უკვე თითქმის ყველა სახეობის ღვინო გააქვთ ბაზარზე: “ფასთა სეგმენტი საკმაოდ მაღალია. უფრო ძვირადღირებულ, პრემიალური კლასის ღვინოებს მოიხმარენ. მათ შორისაა, წითელი დავარგებული ღვინოები. საინტერესო ბაზარია იმ კუთხით, რომ მომხმარებელი საკმაოდ გათვითცნობიერებულია ამ პროდუქტში”,- ამბობს ნუგზარ ქსოვრელი.
მოთხოვნა და მიწოდება – რა გადის მასიურად ექსპორტზე
რქაწითელი, მწვანე კახური, წინანდალი, საფერავი, მუკუზანი, ალაზნის ველი, ქინძმარაული, ხვანჭკარა, ტვიში, ცოლიკაური, ოჯალეში – ეს არასრული ჩამონათვალია იმ ღვინოების, რომლებიც “ყვარლის სარდაფს” ექსპორტზე გააქვს. მიუხედავად მრავალფეროვანი არჩევანისა, მოთხოვნიდან გამომდინარე, კომპანია ყველაზე დიდი რაოდენობით წითელ ნახევრადტკბილ ღვინოებს აწარმოებს.
“გვაქვს როგორც მასიურ მომხმარებელზე გათვლილი, ისე სარეზერვო, ქვევრის ღვინოები. რა თქმა უნდა, მათი ფასი გაცილებით მაღალია. ასეთი ღვინოები კი უფრო წარმატებით იყიდება ევროპაში და ამერიკაში, ვიდრე დსთ-ს ქვეყნებში”, – გვეუბნება ოთო ტაბატაძე.
მისივე თქმით, ეს მომხმარებლის ცნობიერებიდან გამომდინარეობს და რუსი, ბელარუსი, უკრაინელი თუ სხვა პოსტსაბჭოთა ქვეყნის მომხმარებლისთვის ქართული ღვინო ძვირი არ უნდა იყოს: “ძირითადად, ნახევრადტკბილ ღვინოებზეა მოთხოვნა: ქინძმარაულზე, რომლის ფასიც დაახლოებით 3$-ია და ალაზნის ველის ღვინო, წითელი ნახევრად ტკბილი, რომლის ფასიც 1,9-2$-მდე მერყეობს”.
ღვინის ეროვნული სააგენტოს თავმჯდომარის განმარტებით, პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში ტკბილ და ნახევრადტკბილ ღვინოებზე მოთხოვნას ორი ფაქტორი განაპირობებს: პირველი – შემსყიდველუნარიანობაა, ანუ მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობა და შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე. მეოერე მიზეზი კი ღვინის მოხმარების კულტურაა.
“ტკბილი ღვინო ადვილ მოხმარებადია, ასე ვთქვათ. ჩრდილოეთში და აღმოსავლეთ ევროპაში, ძირითადად, ისტორიულად სხვა ალკოჰოლურ სასმელებს მოიხმარენ. ღვინის კულტურა შედარებით გვიან შევიდა და ჩვეულებრივი სტატისტიკური მომხმარებლისთვის მისაღებია ნახევრად ტკბილი და ტკბილი ღვინო”, – ამბობს ლევან მუხუზლა.
მისივე თქმით, ასეთ ქვეყნებში, ტრადიციულად, ქინძმარაულით და ხვანჭკარით გვიცნობენ – “მათთვის ნახევრად ლეგენდარული სახელებია და ამაში ცუდი არაფერია”.
ღვინის ეროვნული სააგენტოს ინფორმაციით, გასულ წელს ექსპორტზე ყველაზე დიდი რაოდენობით (18 676 195 ბოთლი) სწორედ ქინძმარაული გავიდა, რომელიც დაცული ადგილწარმოშობის წითელი ნახევრადტკბილი ღვინოა.
ლევან მუხუზლა ამბობს, რომ დასავლეთის ბაზრებზე სრულიად სხვა სურათია. იქ სადაც “ახლა ვიმკვიდრებთ თავს, მაგალითად, აშშ-ში, ძირითადად, ქვევრის ან წითელი მშრალი ღვინოები გადის”.
რა ხდება ხარისხთან დაკავშირებით?
„მილიონობით გაყიდული ბოთლი არ ნიშნავს კარგ ღვინოს“ – ამბობს ლევან სებისკვერაძე, სომელიე, ღვინის ჟურნალისტი, რომელიც ამ სფეროში 20 წელზე მეტია მუშაობს. მიაჩნია, რომ რუსულ ბაზარზე ორიენტირება ქართული ღვინისათვის წარმატების გარანტი ვერ იქნება, რადგან რუსული ბაზარი დაბალხარისხიან და დაბალფასიან ღვინოზე არის ორიენტირებული.
“რუსეთი არის უზარმაზარი ხვრელი, რომელიც ისრუტავს ნებისმიერი რაოდენობის ღვინოს. ამ ხვრელს ჩვენ ვერ ამოვავსებთ. ანდა, რომც ამოვავსოთ, ამით რას მივაღწევთ? გვიზიანდება ხარისხი, ავტორიტეტი და ბევრს ჰგონია, რომ ქართული ღვინო ის არის, რაც 3 დოლარად იყიდება”.
მისივე თქმით, ქართული ღვინო უფრო მეტია – უფრო მაღალი ღირებულების, მაღალი ხარისხის, მაღალი ტრადიციის, ვიდრე ის, რაც დღეს მასიურად იწარმოება და გადის ექსპორტზე. „ჩვენი საქმე არის ქვევრის ღვინო, მაღალფასიანი ღვინო და არა რაღაც უცნაური მასა – ასე დავარქმევდი მე ამ ღვინოებს, სამწუხაროდ”.
ღვინის ეროვნული სააგენტო კი ირწმუნება, რომ “დღეს თუ რამე ვითარდება, ეს არის ოჯახის მარნები, რომლებიც უნიკალურ პროდუქტს ქმნიან”. ლევან მუხუზლა ამბობს, რომ 2013 წელში თუ ღვინის 50 კომპანია იყო რეგისტრირებული, ახლა 1500-მდე მარანი აწარმოებს ღვინოს: “იქ სადაც ისტორიულად გვიცნობენ ქინძმარაულით და ხვანჭკარით, კი ბატონო, ვაწვდით იმათ ისევ ამ ღვინოს. იქ კი, სადაც საერთოდ არ გვიცნობდნენ, უნიკალური (ქვევრი, წითელი მშრალით) ღვინოებით შევდივართ”.
“ეს არის ქართული მეღვინეობის 2-3 პროცენტი” – ამბობს ლევან სებისკვერაძე და მიიჩნევს, რომ დღეს ქართული ღვინო მაინც დაბალფასიანი სეგმენტის ღვინოდ ითვლება, რომლითაც ფულს მხოლოდ დიდი კომპანიები შოულობენ. სახელმწიფოს კი დაინტერესება არ აქვს, რომ ღვინის სექტორი რეალურად განავითაროს:
„მეღვინეობა ახსენდებათ მაშინ, როდესაც არჩევნებია. ბიუჯეტიდან აიღებენ რაღაც ფულის მასას და ჰაერში გაისვრიან – ამას ეძახიან რთველის სუბსიდირებას. შოულობენ დიდ ფულს მსხვილი კომპანიები, დიდი მარნები. ამით ქართულ მეღვინეობას არაფერი ემატება. ეს ფული კი წყალში გადაყრილია“, – ამბობს ლევან სებისკვერაძე.
2008 წლიდან მოყოლებული, რთველის სუბსიდირებაში სახელმწიფო ყოველწლიურად მილიონობით ლარს ხარჯავს. წელსაც, არჩევნებამდე რამდენიმე თვით ადრე, ბიუჯეტიდან 100 მილიონი ლარი გამოიყო.
ღვინის ეროვნული სააგენტოს თავმჯდომარე არ უარყოფს, რომ ამით მხოლოდ დიდი კომპანიები ნახულობენ მოგებას და ამბობს, რომ “როდესაც არსებობს სუბსიდია, ნებისმიერ შემთხვევაში, ვინც მეტს ჩაიბარებს, ის იხეირებს”.
მისივე თქმით, მათი გეგმაა, რომ სამომავლოდ ყურძნის სუბსიდირება აღარ იყოს: “ყველაზე სწორი და გამართლებულია,რომ შეიქმნას ისეთი მდგრადი და თვითკმარი დარგი, რომ აღარ იყოს სუბსიდია”.
ლევან სებისკვერაძე მიიჩნევს, რომ თუ სახელმწიფოს რეალურად სურს, რომ დაეხმაროს ღვინის სექტორის განვითარებას, ყურძნის სუბსიდირებისთვის გამოყოფილი მილიონები ბევრად უფრო კარგ რამეში და სულ სხვა მიმართულებით უნდა დაიხარჯოს:
“მე ვფიქრობ, ხელშეწყობა ის იქნება, რომ სახელმწიფო მიეხმაროს მეღვინეს ცოდნის ამაღლებაში, დაუფინანსოს განათლება, მიეხმაროს მატერიალურადაც – დაეხმაროს ქვევრების შეძენაში. ელემენტარულად, მექვევრეობის სკოლა დააფინანსონ, რომ გადარჩეს და განვითარდეს ეს დარგი.”
ქვევრების წარმოების დაწყებას კახეთში “ტყუპების ღვინის მარანი” გეგმავს. მარნის დამფუძნებლებს, ტყუპ ძმებ გია და გელა გამტკიცულაშვილებს ნაფარეულში მცირე მარანი აქვთ და მხოლოდ ძვირადღირებულ, ქვევრის ღვინოს ამზადებენ.
ჩვენი ღვინო იყიდება მცირედი რაოდენობით, მაგრამ ქვევრის ღვინოა, ხელით ნამუშევარი და ძვირადღირებულია”, – გვიხსნის გია გამტკიცულაშვილი. ამის გამო, წარმოების გაფართოება ჯერ-ჯერობით უჭირთ, თუმცა, ამბიციური გეგმები აქვთ.
15 წლის წინ, ძმებმა გამტკიცულაშვილებმა XIX საუკუნის 80-იან წლებში თელავის რაიონის სოფელ ვარდისუბანში ცნობილი ოსტატების მიერ დამზადებულ 82 ცალ 3-4 ტონიან ქვევრს მიაკვლიეს, რომლებიც თავიანთ მარანში გადმოიტანეს და ახლა ტყუპების სახელით ცნობილი ღვინო მხოლოდ ამ ქვევრებში მზადდება.
“ტყუპების ღვინის მარანში” დაყენებული ქვევრის ღვინო ბოთლში პირველად 2006 წელს ჩამოისხა. დღეს კი წარმოებული პროდუქციის 50% ექსპორტზე გააქვთ. „2009 წელს ჩვენ პირველებმა გავიტანეთ ქვევრის ღვინო იაპონიაში. შემდეგ იყო ისეთი ბაზრები, როგორიცაა რუსეთი, ჩინეთი, შვედეთი, ბრიტანეთი, გერმანია, აშშ…“, – გვიყვება გია გამტკიცულაშივლი.
ამბობს, რომ ახალ ბაზრებს მუდმივად ეძებენ. მათ ღვინოზე მოთხოვნა სულ უფრო და უფრო იზრდება, თუმცა, იმასაც აღნიშნავს, რომ “საზღვარგარეთ კარგად ვერ ერკვევიან ქვევრის ღვინის უნიკალურ თვისებებში და საკმაოდ დიდი სამუშაოა ჩასატარებელი“.
რუსეთი – ლეგენდა ქართულ ღვინოზე
რუსეთში ქართული ღვინის იმპორტის სწრაფი ზრდა 2013 წელს იმპორტის აკრძალვის მოხსნისთანავე დაიწყო.
საქართველომ ღვინის ექსპორტის მხრივ რუსეთში სწრაფად დაიკავა მესამე ადგილი, იტალიისა და ესპანეთის შემდეგ და საფრანგეთს გაუსწრო. ასეთ მონაცემები მოჰყავს JAMnews-თან საუბრისას რუსეთის საცალო ბაზრის ექსპერტთა ასოციაციის ვიცე-პრეზიდენტ და საინფორმაციო პროექტის WineRetail-ის ხელმძღვანელს ალექსანდრ სტავცევს.
2020 წელს იმპორტი 7 პროცენტით შემცირდა, 2021 წელს კი საქართველოდან ისევ გაიზარდა.
რუსი ექსპერტების აზრით, ქართული პროდუქციის ასეთი პოპულარობის ორი მიზეზი არსებობს. უპირველეს ყოვლისა, ეს ის ფაქტია, რომ საბჭოთა კავშირის დროს ქართული ღვინო საუკეთესოდ ითვლებოდა და ძველი თაობის ბევრი წარმომადგენელი კვლავაც ასე ფიქრობს.
მეორე მიზეზი კი ტურიზმია.
”რუსეთში არა იმდენად ღვინოს სვამენ, რამდენადაც ლეგენდას ქართული ღვინის შესახებ. საქართველო მნიშვნელოვანი ტურისტული მიმართულება გახდა და საქართველოდან ჩამოსულ ადამიანებს, მათ შორის ახალგაზრდებს ამ ღვინოების დალევა უნდათ, რადგან ისინი საქართველოდანაა. თუნდაც ხარისხის მიუხედავად. საქართველო არის დიდი ბრენდი და დიდი მითი რუსეთის ბაზარზე“, – ამბობს სტავცევი.
თუმცა, საქართველოდან იმპორტი მასიურობა, ექსპერტის აზრით, არ არის კარგი ხარისხისთვის და მუდმივად ასე არ შეიძლება გაგრძელდეს.
„საქართველო ახლა კარგად არის წარმოდგენილი, მაგრამ ადრე თუ გვიან იქნება ალტერნატივა… ბაზარი მერყეობს და რაღაც მომენტში ბუშტი სახელად ქართული ნახევრადტკბილი გასკდება “, – ამბობს სტავცევი.
მას ეთანხმება კიდევ ერთი ექსპერტი – არტურ სარქისიანი, რუსეთის სომელიეთა და ექსპერტთა კავშირის ხელმძღვანელი, რომელიც თავად წარმოშობით საქართველოდანაა.
„საქართველოს რუსეთის ბაზარზე ერთ–ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია, მაგრამ ეს დიდხანს არ გაგრძელდება. აქ კონკურენცია კოლოსალურია“, – ამბობს სარქისიანი.
ქართველი მწარმოებლები ბოროტად სარგებლობენ იმით, რომ რუსეთი „ყველაფერს მოინელებს“ და ამ ბაზარს ძირითადად ძალიან უხარისხო, იაფფასიან პროდუქციას აწვდიან, რომელიც სხვა ქვეყნებში ასეთი რაოდენობით ძნელად თუ გაიყიდებოდა, მიიჩნევს ექსპერტი.
„საწყენია, რომ რუსეთი, შესაძლოა, ქართველი მწარმოებლების უმრავლესობისთვის არის ადგილი, სადაც რასაც გაგზავნი, ყველაფერი გაიყიდება. მაგრამ ამით ქვეყნის იმიჯი ზარალდება“.
სარქისიანის თქმით, რუსეთში უკვე იქმნება იმპორტის დამცავი სადეგუსტაციო კომისიები, რომლებიც არასათანადო ხარისხის ღვინოებს “გცხრილავენ”. ეს კი ნიშნავს, რომ რუსეთში მიწოდებული ღვინოებისთვის წესების გამკაცრების რისკი არსებობს.
არის თუ არა საქართველო წარმოდგენილი რუსეთში უმაღლესი ხარისხის, ძვირადღირებული ღვინოების სეგმენტში? რუსი ექსპერტები ამბობენ, რომ პრაქტიკულად არა.
„თუ საქართველოს აქ კონკურენცია სურს, ეს რთული ექნება. ევროპულ ქვეყნებს და თავად რუსეთს აქვთ მარკეტინგული პროგრამები რუსულ ბაზარზე ღვინის პოპულარიზაციისთვის, ხოლო საქართველო, როგორც ქვეყანა, ამაში ინვესტიციას არ აკეთებს“, – ამბობს ალექსანდრ სტავცევი.
მისივე თქმით, საქართველოში იწარმოება ძვირადღირებული მაღალი ხარისხის ღვინოები, თუმცა მწარმოებლებს მისი რუსეთში რეალიზაცია შესაბამისი მხარდაჭერის გარეშე გაუჭირდებათ. რუსეთში კი არავინ არის ჩართული მაღალი ხარისხის ქართული ღვინის პოპულარიზაციაში – მარკეტინგული კამპანიებში, აუცილებელი ბიუროკრატიული პროცედურების მოგვარებაში და ა. შ.
შესაბამისად, „საქართველო რუსეთში კარგავს კვალიფიციურ, ღირსეულ მომხმარებელს“.
„რუსეთის ბაზარი ძალიან დიდია და როცა ვსაუბრობთ პრემიუმ ან საშუალო დონის ღვინოებზე, საქართველო აქ არ არის, ის ძალიან დაბალი სეგმენტშია. საქართველოს მთავრობამ ამას ყურადღება უნდა მიაქციოს, შესაძლოა, მომხმარებლის მიმართ ასეთმა უპატივცემულმა დამოკიდებულებამ ეკონომიკისთვის სერიოზული შედეგები მოიტანოს“, – ამბობს არტურ სარქისიანი.
უკრაინა – არჩევანი არსებობს
უკრაინა ქართული ღვინის მნიშვნელობით მეორე ბაზარია. რუსული ბაზრისგან განსხვავებით, ეს ბაზარი მეგობრულია ქართული პროდუქციის მიმართ და მწარმოებლებს უახლოეს მომავალში პოლიტიკური რისკი და ამ ბაზრის ერთ დღეში დაკარგვის საფრთხე არ ემუქრებათ.
2020 წელს უკრაინის ღვინის იმპორტში საქართველო მესამე ადგილზე იყო იტალიისა და საფრანგეთის შემდეგ.
როგორც პოსტსაბჭოთა ქვეყანას, უკრაინის ბაზარს რუსულთან ბევრი საერთო აქვს. კერძოდ, ქართული ღვინის ასორტიმენტი, რომელზეც აქ ყველაზე დიდი მოთხოვნაა. ისევე როგორც რუსეთში, ეს იაფფასიანი ნახევრადტკბილი ღვინოებია, რომლებსაც პირობითად “ალაზნის ველს” უწოდებენ.
კომპანია “შევჩენკოს” – ქვეყანაში ღვინის ათ უმსხვილეს იმპორტიორთაგან ერთ-ერთის – კომერციული დირექტორი სერგეი სინჩენკო ამბობს, რომ კომპანია პანდემიის მიუხედავად, ქართული ღვინის იმპორტს ორი წელია სტაბილურად ზრდის.
მათ შორის არის მშრალი ღვინოები, მაგრამ ძირითადი ნაწილი ნახევრადტკბილი ღვინოებია. სინჩენკო ამას ისტორიული თავისებურებით ხსნის.
”ეს ჯერ კიდევ სსრკ-ს მემკვიდრეობაა, როდესაც ასარჩევი ბევრი არაფერი იყო და იმაში, რაც იყო, ქართული ღვინო საუკეთესო, პრემიუმ კლასის იყო. ჩვენს პორტფელში 600-მდე ღვინო გვაქვს. მაგრამ დედაჩემი, რომელიც 65 წლისაა, მთხოვს, რომ „ქინძმარაული“ ჩამოვუტანო ხოლმე. და ასეთი ხალხი საკმაოდ ბევრია. ”
მისი თქმით, ბოლო დროს საქართველოში მეღვინეობა სწორი მიმართულებით ვითარდება, ჩნდება უფრო მშრალი ღვინოები, ქვევრის ღვინოები, ავთენტური ვაზის ჯიშები – ქისი, ხიხვი. ჩნდება პრემიუმ კლასის ღვინოები, რომლებიც თავის ადგილს იკავებენ ბაზარზე. თუმცა, ძირითადი გაყიდვები მაინც ბიუჯეტური სეგმენტის ღვინოებზე მოდის.
ალექსანდრ კოტოვი, მაღაზიათა ქსელის “ალკომაგის” და რესტორნის “ვინოვნიკის” სომელიე, ქართულ ღვინოზე საუბრისას, საქართველოს მეღვინეობის რეგიონებსა და დასახლებული პუნქტებს ასახელებს, რომელთა შესახებ საქართველოს ყველა მოქალაქესაც კი არ სმენია.
იგი სინანულით ამბობს, რომ ასეთი სიმდიდრის, ხარისხისა და მრავალფეროვნების პირობებში, ყველა იმპორტიორისთვის რეალიზაციით პირველ ადგილზე მაინც ნახევრადტკბილი წითელი თუ თეთრი ღვინოა, „რომელიც მომხმარებელს, მის გემოვნებას არ ავითარებს და მომხმარებელი ერთ ადგილს ტკეპნის“. მისივე თქმით, ამის გამო ქართულ ღვინოს „როგორც რაღაც საბჭოურს“, ისე აღიქვამენ და მომხმარებელი მზად არ არის მასში 300 გრივნაზე მეტი (დაახლოებით $11) გადაიხადოს.
„ჩვენ ვცდილობთ ის განვავითაროთ, გავმართოთ დეგუსტაციები, ვახშმები, როდესაც ადამიანები ნამდვილ წინანდალს და ქისს სინჯავენ, უკვირთ, რომ ეს ქართული ღვინოა, რადგან საქართველოსგან ამას არ ელოდნენ“, – ამბობს კოტოვი.
უკრაინაში ყველაზე პოპულარული ქართული ღვინოები პერსპექტივაში ზიანს აყენებენ ქართული მეღვინეობის იმიჯს, რამაც დროთა განმავლობაში შესაძლოა გავლენა ბაზარზე მათ პოზიციაზე მოახდინოს. ასე ფიქრობს ვიტალი კოვაჩი, იტალიის სომელიეთა ასოციაციის წევრი და უკრაინაში სომელიეების სკოლის დამფუძნებელი:
„ქართულ მეღვინეობას ვურჩევდი იმიჯზე იმუშაოს, რადგან ქართული ნახევრადტკბილი ღვინოების ალტერნატივის პოვნა საკმაოდ მარტივია. აქ ჯერჯერობით ქვეყნებსა და ერებს შორის ურთიერთობა მუშაობს. ქართველი მეღვინეები ჩვენი ქვეყნის ბაზარზე საკმარის სამუშაოს არ ატარებენ“.
თუმცა, უკრაინაში ქართულ ღვინოს სხვა მხრიდანაც იცნობენ.
ზორიკ უმანსკი უკრაინაში ცნობილი სომელიეა, რომელიც პასუხისმგებელია ღვინისა და ალკოჰოლური სასმელების გაყიდვაზე მაღაზიათა ქსელ GoodWine-ში. ეს ქსელი მხოლოდ უმაღლესი ხარისხის პრემიუმ ღვინოებით ვაჭრობს მთელი მსოფლიოდან.
აქ არის კუთხე ქართული ღვინოებისთვის. უმანსკის თქმით, GoodWine-ში საქართველოდან 40-მდე ღვინოა წარმოდგენილი.
„საუკეთესო ქართული ღვინოები, რომლებიც ქართული მეღვინეობის სიამაყეა და მსოფლიოში მას იმიჯი შეუცვალეს, არც ისე ადვილი საშოვნელია. მათი გაყიდვაც არც ისე ადვილია,”- ამბობს უმანსკი. თუმცა, მისი თქმით, კომპანია ღვინოს არა მხოლოდ მოგებისთვის, არამედ სიამოვნებისთვისაც ყიდის.
მისი თქმით, ქართული ღვინოები ძალიან წარმატებული და კონკურენტუნარიანია ძვირადღირებული, მცირე მწარმოებლების მიერ დამზადებული ღვინის სეგმენტში. საუბარია ნარინჯისფერ და მშრალ წითელ, ასევე ორგანულ და ნატურალურ ღვინოებზე.
მაგრამ, მისი თქმით, თუნდაც უმაღლესი ხარისხის ღვინოების ქართველ მწარმოებლებს ხშირად აკლიათ სტაბილურობა – ყველას ვერ ახერხებს მოსავლიდან მოსავლამდე მაღალი ხარისხის შენარჩუნებას.
უკრაინელი ექსპერტები და მეწარმეები მიიჩნევენ, რომ ქართველ მეღვინეებს ბევრი აქვთ სამუშაო პროდუქციის ხარისხის გასაუმჯობესებლად, წარმატებული ევროპელი მწარმოებლების გამოცდილების შესასწავლად, ასევე პროდუქციის პოპულარიზაციისთვის.
საქართველო იმ ღვინოების სამშობლოა, რომლებსაც მთელ მსოფლიოში „ნარინჯისფერს“ ან „ქარვისფერს“ უწოდებენ, რაზეც ბოლო წლებში დიდი მოთხოვნაა. თუმცა, როგორც ექსპერტები ამბობენ, “ნარინჯისფერ” ღვინოებში პირველობა საქართველოს იტალიელმა, სლოვენიელმა და სხვა ქვეყნების მწარმოებლებმა ჩამოართვეს.
ღვინის მოხმარება და უკრაინის ღვინის ბაზარი სტაბილურად იზრდება, ღვინის სმა საშუალო ფენაში მოდური ხდება. ამ ბაზარზე წარმატებისთვის კი ქართველმა მწარმოებლებმა ასევე უნდა გაითვალისწინონ, როგორ იცვლება მომხმარებლის გემოვნება და რას ანიჭებს უპირატესობას ახალგაზრდა თაობა.
“უნდა ილაპარაკოთ იმის შესახებ, რომ თქვენ გაქვთ არა მხოლოდ ალაზნის ველი, არამედ მშრალი და სხვა ღვინოები. როდესაც მომხმარებელი ნახულობს ღვინოს არა 5, არამედ 10 ევროდ, ის იწყებს მის შედარებას ევროპულ ღვინოებთან. ამ კატეგორიისთვის უნდა იბრძოლოთ – იტალიასთან, საფრანგეთთან და ა. შ. უნდა თქვათ: „როცა ჩვენ ღვინოს ვაკეთებდით, ფრანგები ხეებზე დაძვრებოდნენ“. ნარინჯისფერი ღვინის შემთხვევაში ქართველებმა ხელიდან გაუშვეს შანსი, ეთქვათ, რომ ეს „ნარინჯისფერი“ კი არა, კახური ღვინოა, ამაზე ხმამაღლა უნდა ისაუბროთ. ამის შესახებ ახალმა თაობამ უნდა იცოდეს, რომელიც ღვინის მოხმარებას 5-10 წელიწადში დაიწყებს“, – გვირჩევს ვიტალი კოვაჩი.
„ახალგაზრდები სვამენ უფრო მშრალ და სულ უფრო ხშირად ბიო ნატურალურ ღვინოს, ყველაფერს, რაც დაკავშირებულია სწორ მოხმარებასთან და ჯანსაღი ცხოვრების წესთან“, – ამბობს ზორიკ უმანსკი.
ასევე, ექსპერტები ქართველ მწარმოებლებს ურჩევენ ყურადღება მიაქციონ კონკურენციის პრობლემას უკრაინაში წარმოებული, მაგრამ ქართული დასახელების მქონე ღვინოების მხრიდან. ეს ლეგალურია, თუ ღვინოში ნაწილობრივ მაინც ქართული ღვინის მასალა გამოიყენება. მაგრამ ასეთი ღვინოები ნამდვილ ქართულზე ორჯერ იაფია.
სერგეი სინჩენკო ამტკიცებს, რომ ქართულმა სახელმწიფომ მეტი ყურადღება უნდა მიაქციოს სახელების დაცვას. მისი თქმით, სწორედ ამ პრობლემის გამო უკრაინის ბაზრიდან თითქმის გაქრა ნამდვილი ჩილეს ღვინოები.
„გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია სახელმწიფოს მხარდაჭერა. საფრანგეთი, იტალია, პორტუგალია აქტიურად ატარებენ სახელმწიფო პოლიტიკას და გასცემენ გრანტებს. ჩამოდიან მწარმოებლები, იძლევიან დეგუსტირების საშუალებას, ეძებენ იმპორტიორებს. ეს პროცესი ხელს შეუწყობს მოთხოვნას უკეთესი ხარისხის ღვინოზე“, – ამბობს სინჩენკო.
ზორიკ უმანსკი მიიჩნევს, რომ უკრაინაში მაღალი ხარისხის ქართული ღვინის პოპულარიზაციას სწორედ ქართული ღვინოების პოპულარობა აფერხებს:
„უკრაინაში პრობლემა ის არის, რომ ქართულ მეღვინეობას საბჭოთა პერიოდის უარყოფითი “შლეიფი” მოსდევს. წარმოიდგინეთ ქართული ღვინის წარმატება დიდ ბრიტანეთში, სკანდინავიაში, იაპონიაში! იქ მას ფაქტობრივად იტაცებენ და ყველაფერს ყიდულობენ. იმიტომ, რომ ყველაფერი იქ სუფთა ფურცლიდან დაიწყო. ”
„საქართველო სწორი მიმართულებით მიდის და სწორ რაღაცებს აკეთებს. საქართველოს დიდი პერსპექტივა აქვს – უნიკალური ჯიშები, ისტორიული გამოცდილება, იქ უყვართ ღვინო, ღვინო იქ ცხოვრების წესია. ეს ყველაფერი შედეგს მოიტანს“, – დარწმუნებულია სერგეი სინჩენკო.
გარდა ამისა, უკრაინაში ქართულ ღვინოს უზარმაზარი „ფორა“ აქვს – ქართული სამზარეულო. კიევში ქართული რესტორნები ფაქტობრივად ყოველ ნაბიჯზეა. ქართული ღვინო კი ქართული კერძების ყველაზე ლოგიკური დამატებაა.
