მოსაზრება: სომხეთის ხელისუფლება უარს ამბობს არჩევნებზე და ოპოზიციას ქუჩისკენ უბიძგებს
სომხეთის ხელისუფლება თავად გამოვიდა 2021 წელს ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების ჩატარების ინიციატივით, ქვეყნის პოლიტიკური კრიზისიდან გამოსაყვანად, და თავადვე გადაიფიქრა. მმართველმა ძალამ საკუთარი გადაწყვეტილება იმით ახსნა, რომ მის წინადადებას არ მოჰყვა დადებითი გამოხმაურება არც ოპოზიციისა და არც საზოგადოების მხრიდან.
კრიზისი სომხეთში მას შემდეგ დაიწყო, რაც 2020 წლის 9 ნოემბერს, პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა აზერბაიჯანისა და რუსეთის პრეზიდენტებთან ერთად ხელი მოაწერა ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებას. ოპოზიციამ მიიჩნია, რომ ის დანაშაულებრივ შეთქმულებაზე წავიდა და საკუთარი ნებით ჩააბარა ტერიტორიები, რის შემდეგაც მისი გადადგომა მოითხოვეს.
პრემიერ-მინისტრმა საპასუხოდ განაცხადა, რომ თანამდებობა ხალხის ნებით დაიკავა და პოსტს მხოლოდ არჩევნების შედეგად დატოვებს და არა საზოგადოების გარკვეული ნაწილის მოთხოვნით. ამასთან დაკავშირებით, ფაშინიანი რიგგარეშე არჩევნების ჩატარების ინიციატივით გამოვიდა.
სომეხი ექსპერტები ხელისუფლების გადაწყვეტილების მოტივების შესახებ, უფრო ზუსტად, საკუთარ გეგმებზე უარის თქმასა და იმაზე, რა არჩევანის წინაშე დადგა ოპოზიცია, შეძლებს თუ არა ის კონსოლიდირებას, ვინ შეძლებს სათავეში ჩაუდგეს მას, ვის დაუჭერენ მხარს საგარეო მოთამაშეები, კერძოდ, მოსკოვი.
- მოსკოვი თუ ბრიუსელი? რატომ აქვს ფაშინიანს პროდასავლური პოლიტიკოსის იმიჯი?
- სომხეთი ეკონომიკური სტაგნაციის ზღვარზე: რას ველოდოთ ქვეყანაში 2021 წელს
ბორის ნავასარდიანი, ერევნის პრესკლუბის პრეზიდენტი
„მმართველი პარტიის იდეა ვადამდელი არჩევნების ჩატარების შესახებ, შეიძლება შეფასდეს, როგორც ტაქტიკური ნაბიჯი. ხელისუფლებამ მიიჩნია, რომ ოპოზიცია არ აღფრთოვანდება ამ იდეით პრემიერ-მინისტრისა და მთავრობის გადადგომის გარეშე. ამიტომ, მათ სჭირდებოდათ, საზოგადოებისთვის ეჩვენებინათ საკუთარი მზაობა არჩევნებისადმი, ამავე დროს, მისი ჩატარების მიზანშეუწონლობა, რამდენადაც კონკურენტები, ანუ ოპოზიცია, არ ავლენს დაინტერესებას.
რეალურად, ისინი თავად არ არიან დაინტერესებულები ამ არჩევნებით, რამდენადაც მისი შედეგები არაპროგნოზირებადი იყო.
ვადამდელი არჩევნების აუცილებლობა კი არსებობს და ხელისუფლება ვალდებული იყო გადამდგარიყო ჯერ კიდევ 10 ნოემბერს (ყარაბაღში ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ სამმხრივი შეთანხმების გაფორმების შემდეგ – JAMnews).
უნდა ჩამოყალიბებულიყო გარდამავალი – უპარტიო, ნეიტრალური მთავრობა. ის უნდა დარჩენილიყო საპარლამენტო უმრავლესობის პასუხისმგებლობის სფეროში, უნდა ჩართულიყვნენ ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ უშუალოდ დაკავდნენ მიმდინარე ძალიან რთული გამოწვევებით, როგორც საგარეო, ისე საშინაო პოლიტიკაში, სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემების გადაწყვეტით და არა გარკვეული პოლიტიკური დივიდენდების მოპოვებით ვადამდელ არჩევნებამდე.
ამრიგად, მთელი პოლიტიკური ძალები, მმართველი ფრაქციის, „ჩემი ნაბიჯის“ ჩათვლით, შეძლებდნენ არჩევნებისთვის მომზადებას იმისგან დამოუკიდებლად, როგორ ოპერატიულ რეჟიმში იმართებოდა ქვეყანა.
მაგრამ, სამწუხაროდ, ასეთი დიდსულოვანი ნაბიჯი ძალიან მიუღებელი აღმოჩნდა ჩვენი პოლიტიკური ელიტისთვის, მას გაგებით არ მოეკიდა არც ოპოზიციური ძალები და არც მმართველი პოლიტიკური გუნდი.
ხელისუფლებას გადადგომა არ სურს. როგორც აღმოჩნდა, ეს ადამიანები არ არიან იმ რევოლუციის ღირსები, რომელიც სომხეთში 2018 წელს მოხდა. მათ რევოლუცია აღიქვეს, როგორც საკუთარი ცხოვრების დალაგების საშუალება, არა როგორც ქვეყნის დინამიკური განვითარების რეჟიმში გადაყვანისა.
იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ ჩვენი საზოგადოება აპათიის მდგომარეობაშია, სომხეთი, როგორც სახელმწიფო, მიეჩვია ცხოვრებას იმ მთავრობის პირობებში, რომელსაც არ ენდობიან და რომელსაც ლეგიტიმურობის დეფიციტი აქვს, ხელისუფლებას მშვიდად შეუძლია გაძლოს მორიგ, 2023 წლის არჩევნებამდე. შემდეგ კი ყველაფერი დამოკიდებული იქნება იმაზე, როგორ წარმოაჩენენ საკუთარ თავს პოლიტიკური ძალები.
ხელისუფლების შენარჩუნების საქმეში ძალიან მნიშვნელოვან როლს ასრულებს საგარეო გავლენა.
როგორც ჩვენ ვხედავთ, ბოლო თვეებში, საგარეო მოთამაშეები არ აკეთებენ ფსონს სხვა პოლიტიკურ ლიდერებზე. მათი მიდგომა, კერძოდ, მოსკოვის, პრაგმატულია. როგორც ჩანს, მათ ესმით, რომ ნებისმიერი მინიშნებაც კი ქვეყნის ხელმძღვანელის ალტერნატივაზე, ამ ადამიანს სერიოზულ ბონუსებს შესძენს.
მოქმედ ხელისუფლებას კი შეიძლება არაფერს დაჰპირდე, განსაკუთრებით არ დაეხმარო, რადგან ის კვლავ რუსეთის ინტერესების შესაბამისად იმოქმედებს.
მაგალითად, იმისათვის, რომ ექსპრეზიდენტმა რობერ კოჩარიანმა ზეწოლის გზით შეძლოს ვადამდელი არჩევნების მიღწევა, მას სერიოზული საგარეო დახმარება ესაჭიროება.
მისგან და ოპოზიციის სხვა წარმომადგენლებისგან რუსეთის მისამართით სიგნალები კეთდება, მაგრამ ის ჯერჯერობით გამოხმაურებას ვერ პოულობს მოსკოვში, შესაბამისად, არ მართლდება კოჩარიანის მოლოდინი სომხურ საზოგადოებაში რეაქციასთან დაკავშირებით.
მოქალაქეების მხარდაჭერაზე ჩვენს ოპოზიციას, მათ შორის რობერტ კოჩარიანს, ნაკლებად შეიძლება ჰქონდეს გათვლა. მაგრამ შეუძლია ისარგებლოს მოქალაქეების უკმაყოფილებით, რომელიც სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემების გადაწყვეტისა და საერთოდ ხელისუფლების პოლიტიკის მიმართ არსებობს.
ოპოზიციას არ შეუძლია იმ ილეთების გამოყენება, რომელსაც 2018 წლის რევოლუციის დროს ნიკოლ ფაშინიანი იყენებდა.
ფაშინიანსა და მის გუნდს, როგორც სახელმწიფო, პოლიტიკურ მოღვაწეებს, საზოგადოება არ იცნობდა, მათ მიმართ იმ მომენტისთვის, განსხვავებით რევანშისკენ მსწრაფი წინა ხელისუფლებებისაგან, იმედგაცრუება არ ყოფილა, სამაგიეროდ იყო იმედები და დაპირებები.
ამ მხრივ ფაშინიანის ახლანდელი ოპონენტები მას ძლიერ ჩამორჩებიან, რადგან უკვე არაერთხელ გაუცრუეს საზოგადოებას მოლოდინი, შესაბამისად, განსაკუთრებულ პერსპექტივებს მათ არავინ უკავშირებს“.
აკოფ ბადალიანი, საინფორმაციო-ანალიტიკური გამოცემა Lragir.am-ის პოლიტიკური მიმომხილველი
„ვადამდელი არჩევნების ჩატარებამ შეიძლება აზრი შეიძინოს იმ პირობებში, თუკი ამ იდეის გარშემო მოახდენს კონსოლიდირებას ძირითადი პოლიტიკური ძალები და შეთანხმებას ქუჩიდან ყველა პროცესის საარჩევნო ველზე გადატანის თაობაზე, თუკი არჩევნების შედეგებს აღიარებს ყველა, ჩამოყალიბდება სტატუს-კვო და გაგრძელდება პოლიტიკური საქმიანობა ქვეყანაში.
მაგრამ ოპოზიციამ, განაცხადა რა 20 თებერვლიდან ქუჩის აქციების განახლების შესახებ, აჩვენა, რომ არ არის მზად დათმობისთვის და გააგრძელებს მოქმედებას მკაცრი ზეწოლის მეთოდებით. და ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, ფსონები გაზარდოს: „თუკი თქვენ უარს არ ამბობთ ქუჩის პროტესტზე, ჩვენ უარს ვამბობთ საარჩევნო მექანიზმებზე“.
ამ სიტუაციაში უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ გაერთიანებულ ოპოზიციურ პარტიებს, რომელსაც ხალხი რიცხვის მიხედვით უწოდებს „17+“, ერთიანი პოზიცია არ აქვთ. მაგალითად, ყოფილმა პრეზიდენტმა რობერტ კოჩარიანმა განაცხადა, რომ მონაწილეობას მიიღებს არჩევნებში ნებისმიერ პირობებში, ექსპრეზიდენტმა სერჟ სარგსიანმა კი, პირიქით, უარი თქვა არჩევნებში მონაწილეობაზე, თუკი ფაშინიანი არ გადადგება.
ხელისუფლება, რომელიც დღის წესრიგიდან ხსნის ვადამდელ არჩევნებს, ცდილობს, ოპოზიციურ ძალებს შორის აზრთა სხვადასხვაობით ითამაშოს.
ჩვენი შიდაპოლიტიკური ცხოვრება ტრიალებს სამკუთხედის – „კოჩარიანი – სარგსიანი – ფაშინიანის“ გარშემო. და ფაშინიანი თავისი უარით არჩევნების ჩატარებაზე, ცდილობს, ითამაშოს კოჩარიანსა და სარგსიანს შორის აზრთა სხვადასხვაობით, რომელთაგან ერთს არჩევნებში მონაწილეობა სურს, მეორეს – არა.
ასეთ პირობებში, ოპოზიციის ლიდერი რობერტ კოჩარიანი ხდება. მაგრამ მას ოპოზიციის ლიდერის რანგში მთელი ოპოზიციაც კი არ აღიქვამს – სხვადასხვა მიზეზით, დაწყებული ეკონომიკური ინტერესებით, დამთავრებული ძველ დროსთან დაკავშირებული უამრავი წინააღმდეგობით, როდესაც ყველა ეს ადამიანი ერთ სახელისუფლებო სისტემაში იყო.
და ჩვენ უკვე გვინახავს, როგორ ლაპარაკობდა კოჩარიანი და მისი გარემოცვა სერჟ სარგსიანსა და მის მხარდამჭერებთან, მათ შორის, მედიარესურსების საშუალებით. ეს იყო ყველაზე მწვავე კრიტიკა ბრალდებებით.
ამის მიუხედავად, ხელისუფლებაში მოსასვლელად ოპოზიცია შეიძლება გაერთიანდეს, მაგრამ მისი განაწილება ძალიან რთული იქნება. მათ უკვე უჩნდებათ კითხვა: „თუ ჩვენ დავამარცხებთ მთავრობას, როგორ დავძლევთ ერთმანეთს, როდესაც ხელისუფლებაში მოვალთ?
ოპოზიციას – ლიდერით თუ მის გარეშე – ქუჩის დიდი მხარდაჭერა არ აქვს, მთელი მისი იმედი – რუსეთია. ფაშინიანს ეს ესმის და, არჩევნებზე უარის თქმით, მათ ქუჩისკენ უბიძგებს, სადაც აქამდე დღევანდელ ოპოზიციას წარმატებისთვის არ მიუღწევია. ქუჩა – სუსტი ადგილია ოპოზიციისთვის, ხოლო ძლიერი – რევოლუციონერი ფაშინიანისთვის.
ბოლო წლებში რუსეთს, რეგიონული გეოპოლიტიკის თვალსაზრისით, სერიოზული პრობლემები აქვს, და იძულებულია, უფრო აზერბაიჯანსა და თურქეთთან ითამაშოს. რუსებს მშვენივრად ესმით, რომ ამ თამაშს სომხეთში უკიდურესად ნეგატიურად აღიქვამენ. ამიტომ მათთვის მომგებიანი არაა სომხეთის ხელისუფლებაში ისეთი ადამიანის ყოლა, ვინც უშუალოდ იქნება ასოცირებული რუსეთთან – როგორც, მაგალითად, კოჩარიანი.
ეს მათ ხელ-ფეხს შეუკრავს, ვინაიდან მომხდარზე მთელი პასუხისმგებლობის სომხეთის ლიდერზე დაკისრებას, იმის განცხადებით, რომ მან გააფუჭა სომხურ-რუსული ურთიერთობები, რუსეთი ვერ შეძლებს. ამ თვალსაზრისით, ფაშინიანი რუსეთს ხელს აძლევს.
აშკარაა, რომ ივნისამდე ვადამდელი არჩევნები არ ჩატარდება. მაგრამ ჩნდება სხვადასხვა პოლიტიკური მოთამაშე, იცვლება სიტუაცია, თანაც არა მხოლოდ სომხეთში, არამედ მთლიანად რეგიონში. და არაა გამორიცხული, ხელსაყრელი შემთხვევა თუ მიეცემა, ფაშინიანმა შეძლოს თქმა, „ახლა კი მივდივართ არჩევნებზე, რადგან ასეთი მოთხოვნა საზოგადოებაში უკვე არსებობსო“.
