პარალელური რეალობა ერევანში: ოპოზიციამ და ხელისუფლებამ კვლავ ერთდროულად გამართეს აქციები
ერევანში, ოპოზიციამ და ხელისუფლებამ კვლავ ერთდროულად გამართეს აქციები. დიალოგი სომხეთის პრემიერ-მინისტრის გადადგომის მომთხოვნ ოპოზიციურ პარტიებსა და ხელისუფლებას შორის არ ხერხდება. ისინი მიტინგებზე სიტყვით გამოსვლისას გაკეთებული განცხადებებით და საპროგრამო გამოსვლებით „ურთიერთობენ“.
ამჯერად, აქციების ჩატარების ფორმალური მიზეზი 2008 წლის პირველი მარტის ტრაგიკული მოვლენები გახდა, როდესაც საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგებით უკმაყოფილო დემონსტრანტების დარბევისას, ადამიანები დაიღუპნენ.
მოქმედი პრემიერ-მინისტრისა და ხელისუფლების მხარდამჭერების მრავალათასიანი მიტინგი ერევნის მთავარ მოედანზე გაიმართა.
გამოსვლისას, ნიკოლ ფაშინიანმა ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების გამართვის აუცილებლობის შესახებ განაცხადა – რათა მოხერხდეს იმ პოლიტიკური კრიზისიდან გამოსვლა, რომელიც 2020 წლის შემოდგომაზე, ყარაბაღში საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტის შემდეგ დაიწყო.
ოპოზიციისა და მათი მომხრეების მოთხოვნას მისი გადადგომის შესახებ, პრემიერი ხელისუფლებიდან წასასვლელად არასაკმარისად დასაბუთებულად მიიჩნევს. მისი აზრით, ამ საკითხზე პოზიცია ქვეყნის მაცხოვრებლებმა უნდა დააფიქსირონ.
ხელისუფლების გეგმებში ასევე შედის ამა წლის ოქტომბერში რეფერენდუმის გამართვა. საერთო ეროვნულ კენჭისყრაზე დაისმება სომხეთის საპარლამენტო მმართველობის ფორმიდან ნახევრადსაპრეზიდენტოზე გადასვლის მიზანშეწონილობის საკითხი.
იმავდროულად, ბაგრამიანის გამზირზე, სულ რამდენიმე კილომეტრში, ოპოზიციის საპროტესტო აქცია გაიმართა.
შესაძლო შეტაკებების თავიდან ასაცილებლად, პოლიციამ გამზირზე გასასვლელები ჩაკეტა.
- სამოქალაქო ომის ზღვარზე? ერევანში ერთდროულად ორი მიტინგი გაიმართა
- „სომხეთი ნიკოლის გარეშე“: ვიდეო ერევნიდან, სადაც ოპოზიციის საპროტესტო აქციები განახლდა
როგორ ჩაიარა ხელისუფლების მიტინგმა
პრემიერის მიტინგი სომხეთის ჰიმნითა და ორწუთიანი დუმილით დაიწყო. აქციის მონაწილეებმა თავდაპირველად 2020 წლის შემოდგომაზე, ყარაბაღის მეორე ომში დაღუპულთა ხსოვნას მიაგეს პატივი, შემდეგ კი 2008 წლის პირველი მარტის მოვლენების მსხვერპლებს.
სიტყვით გამოსვლის დასაწყისში, ნიკოლ ფაშინიანმა ბოდიში მოიხადა მთავრობის შეცდომების გამო. პრემიერის თქმით, შეცდომების მიზეზი ის გახდა, რომ ხელისუფლება ხალხის დიდი სიყვარულით სარგებლობდა:
„საუბარია ჩვენს მთავრობაზე, პირადად ჩემზე. და მინდა თქვენ ყველას, სომხეთის ყველა მოქალაქეს, სომხური დიასპორის ყველა წარმომადგენელს, არცახის ყველა მოქალაქეს პატიება გთხოვოთ ჩემს მიერ დაშვებული შეცდომებისთვის. ჩვენ იმდენად ვუყვარდით, რომ ამ სახალხო სიყვარულისა და ჩვენს მიერ ხალხისა და სამშობლოსადმი სიყვარულის გასამართლებლად ვცდილობდით ყველაფრის ზუსტად და იდეალურად გაკეთებას“.
ყველაზე ხმაურიანი იყო განცხადება საკონსტიტუციო რეფორმის შესახებ:
„კონსტიტუციაში, რომელიც 2015 წელს მიიღეს და ძალაში 2018-ში შევიდა, ჩვენთვის ძალიან ბევრი ხარვეზი გამოვლინდა, მათ შორის, ის შეიცავს კრიზისული სიტუაციების შექმნის რისკს. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ ნახევრადსაპრეზიდენტო ფორმა, ერთ-ერთი საუკეთესო ვარიანტია“.
პრემიერის გამოსვლის ერთ-ერთი მთავარი თემა შეიარაღებული ძალების გენშტაბის განცხადება იყო, რომელშიც მთელმა ხელმძღვანელობამ ნიკოლ ფაშინიანის გადადგომა მოითხოვა. ამ განცხადებას მინისტრთა კაბინეტის თავმჯდომარემ გენერლებზე წინა ხელისუფლების ზემოქმედების შედეგი უწოდა. მისი თქმით, სომხეთის ყოფილი პრეზიდენტი სერჟ სარგსიანი მათ შორის იყო, ვინც გენერლებთან მოლაპარაკებას აწარმოებდა.
პრემიერმა განაცხადა, რომ ადამიანები, რომლებმაც 2008 წლის მარტში, არმია საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ გამოიყვანეს, ახლაც იმავეს გამეორებას ცდილობენ:
„მინდა ვთქვა, რომ შეიარაღებული ძალების გენშტაბის განცხადება აბსოლუტურად უკანონოა, რადგან კონსტიტუცია ნათლად ადგენს შეიარაღებული ძალების ნეიტრალიტეტს პოლიტიკურ საკითხებში. გენერალური შტაბის ხელმძღვანელი აფიქსირებს მკვეთრად გამოხატულ პოლიტიკურ ორიენტაციას და ამით არღვევს ყველა წესსა და კონსტიტუციას“.
ფაშინიანი მოითხოვს, რომ გენშტაბის უფროსი, ონიკ გასპარიანი თანამდებობიდან წავიდეს, დანარჩენი გენერლები კი, რომლებმაც ხელი მოაწერეს განცხადებას, დაუბრუნდნენ თავისი მოვალეობის შესრულებას. პრემიერის თქმით, არანაირი „ვენდეტა“ მათი მისამართით არ იქნება.
ხელისუფლების მომხრეთა მიტინგის შემდეგ მსვლელობა მოეწყო, რომელსაც აცილებდა დაჯავშნული ავტომობილები და ათობით „წითელი ბერეტი“.
ოპოზიციის მიტინგი
ოპოზიციის მიტინგზე სიტყვით გამოვიდა თავდაცვის ყოფილი მინისტრი, სეირან ოჰანიანი.
ექსმინისტრმა მხარი დაუჭირა არმიას და განაცხადა, რომ პრემიერს სამხედროების არც დევნის და არც თანამდებობიდან გათავისუფლების უფლება არ აქვს:
„არმიას, როგორც ლეგიტიმურ სტრუქტურას ჩუმად უნდა ეყურებინა, როგორ აძლევენ ჩვენი მიწის ნაწილებს თურქებსა და აზერბაიჯანელებს? არა. არმია სწორად მოიქცა“.
ყოფილ მინისტრ მიაჩნია, რომ არმიამ პოლიტიკური ნეიტრალიტეტი გამოავლინა, არ ერევა მიტინგებში, სამხედროები კი საკუთარ მოსაზრებას აფიქსირებენ, როგორც ქვეყნის მოქალაქეები.
ოპოზიციის მიტინგში მონაწილეობას იღებდა სომხეთის შეიარაღებული ძალების გენშტაბის ყოფილი უფროსი, იური ხაჩატუროვიც:
„ჩვენს უკან მთელი სომხური არმია დგას. (…) ჩვენ აუცილებლად სწრაფად უნდა მივიყვანოთ საქმე ბოლომდე (საუბარია პრემიერის გადადგომაზე). ალიევი და ერდოღანიც კი ნერვიულობენ. ისინი შეშფოთებულები არიან სომხეთში შექმნილი ვითარებით, რადგან ახსოვთ, რომ სომხური არმია ერეოდა და მომავალშიც მოერევა მათ. ჩვენ ამ ყველაფერს დავაბრუნებთ“.
ოპოზიციური ფრაქციის, „აყვავებული სომხეთის“ დეპუტატმა, მიკაელ მელქუმიანმა სიტყვით გამოსვლისას განაცხადა, რომ ხელისუფლების ცვლილება კონსტიტუციური გზით უნდა მოხდეს:
„ამისათვის კი აუცილებელია დღის წესრიგში დადგეს საომარი მდგომარეობის გაუქმებისა და არსებული ვითარების განხილვის საკითხი“.
პოლიტიკოსები 2008 წლის პირველი მარტის მოვლენების შესახებ
პირველი მარტის ტრაგიკული მოვლენების წლისთავისადმი მიძღვნილ გამოსვლაში, პრეზიდენტმა არმენ სარგსიანმა განაცხადა, რომ პოლიტიკური ბრძოლა არ უნდა გაცდეს კანონის ფარგლებს, არ უნდა გამოიწვიოს შოკი და არასტაბილურობა, წინააღმდეგობა არ უნდა გადაიზარდოს მოუთმენლობასა და ზიზღში, მით უმეტეს, გახდეს კონფრონტაციისა და გაყოფის მიზეზი:
„კვლავ მოგიწოდებთ მოთმინებისა და სოლიდარობისკენ. ჩვენ ეს გვჭირდება. დღეს ეს განსაკუთრებით აუცილებელია სახელმწიფოსა და ხალხისათვის“.
ეროვნული კრების სპიკერმა, არარატ მირზოიანმა Facebook-ზე დაწერა, რომ იმ მოვლენებისას დაღუპული 10 მოქალაქე „ოცნებობდა თავისუფალ, დემოკრატიულ და ბედნიერ სომხეთში ცხოვრებაზე. უკანონო ბრძანების საფუძველზე გამოყენებული ძალის შედეგად, პირველ მარტს 10 წლით შეჩერდა სომხეთის დემოკრატიული გზით განვითარება“.
მირზოიანის თქმით, ამ დღეებში, მაღალჩინოსანი სამხედროები პოლიტიკურ პროცესებში ჩარევას შეეცადნენ და მიაჩნია, რომ არ შეიძლება ასეთი რამის დაშვება.
ვიცე-პრემიერ ტიგრან ავინიანს მიაჩნია, რომ 2018 წელს, „ხავერდოვანმა რევოლუციამ“ ასეთი შესაძლებლობა გამორიცხა:
„13 წლის წინ, ჩვენმა სახელმწიფომ და საზოგადოებამ ძლიერი შოკი გადაიტანა, როდესაც თანამემამულეების პროტესტს, რომლებიც არჩევნების ოფიციალურ შედეგებს აპროტესტებდნენ, სროლით უპასუხეს.
რევოლუციის გზით, სომხურმა საზოგადოებამ ხაზგასმით აჩვენა, რომ სომხეთში მეტი აღარ იქნება „პირველი მარტი“, უიარაღო მოქალაქეს კი, რომელიც მშვიდობიან აქციას მართავს, აღარ დახვრეტენ“.
რა მოხდა 2008 წლის პირველ მარტს
2008 წელს, სომხეთში, საპრეზიდენტო არჩევნები გაიმართა. იმ მომენტში, მოქმედი პრეზიდენტი ჯერ კიდევ რობერტ კოჩარიანი იყო. თუმცა, ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მონაცემებით, უკვე არჩეული იყო ახალი პრეზიდენტი – სერჟ სარგსიანი, მაგრამ მას არ ჰქონდა მოვალეობის შესრულება დაწყებული.
2008 წლის 18 თებერვლის არჩევნების შემდეგ, იმ პოლიტიკური ბლოკის მხარდამჭერებმა, რომელსაც სომხეთის პირველი პრეზიდენტი, ლევონ ტერ-პეტროსიანი ხელმძღვანელობდა, არჩევნების შედეგების გადახედვა მოითხოვეს. ისინი ამტკიცებდნენ, რომ ტერ-პეტროსიანმა გაიმარჯვა. პირველ მარტამდე, ათასობით ადამიანი არ ტოვებდა მოედნებს, 24 საათის განმავლობაში მონაწილეობდნენ დემონსტრაციებში.
პირველ მარტს, აქციის დაშლის დროს, საბრძოლო იარაღი გამოიყენეს, დაიღუპა ათი ადამიანი – მათ შორის, პოლიციის ორი თანამშრომელი.
„ხავერდოვანი რევოლუციის“ ლიდერი, ნიკოლ ფაშინიანი, რომელიც 2018 წელს სათავეში ჩაუდგა მთავრობას, „პირველი მარტის“ საქმის გახსნის მომხრედ, თანამდებობის დაკავებამდე დიდი ხნით ადრე გამოდიოდა.
2008 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე, ნიკოლ ფაშინიანი პრეზიდენტობის კანდიდატის, ლევონ ტერ-პეტროსიანის ინტერესებს წარმოადგენდა. პირველი მარტის ტრაგიკული მოვლენების შემდეგ, ოპოზიციონერი მოღვაწე მასობრივი არეულობების ორგანიზების ბრალდებების გამო, ერთი წლითა და ოთხი თვით იატაკქვეშეთში გადავიდა.
2010 წლის 1 ივლისს, ის საკუთარი ნებით გამოცხადდა პროკურატურაში, დააპატიმრეს და შვიდი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს. ერთი წლისა და 11 თვის შემდეგ, მას ამნისტია შეეხო, რომელიც სომხეთის დამოუკიდებლობის 20 წლისთავს მიეძღვნა. ოპოზიცია ამტკიცებს, რომ საერთაშორისო სტრუქტურების ზეწოლის შედეგად, ხელისუფლება იძულებული გახდა ეს ნაბიჯი გადაედგა.
2018 წელს, „ხავერდოვანი რევოლუციისა“ და ხელისუფლებაში ნიკოლ ფაშინიანის მოსვლის შემდეგ, სომხეთში, მკვეთრად გააქტიურდა ამ საქმეზე მიმდინარე სასამართლო პროცესი. მასში მთავარი ბრალდებული ექსპრეზიდენტი რობერტ კოჩარიანია, რომელმაც ღიად და არაერთხელ განაცხადა, რომ ეს საქმე მასთან დაკავშირებით – პოლიტიკური შეკვეთაა.
