პალესტინა-ისრაელის კონფლიქტმა აზერბაიჯანული საზოგადოება ორად გახლიჩა
ახლო აღმოსავლეთში, ისრაელ-პალესტინის საზღვარზე დაწყებული საბრძოლო მოქმედებები, აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში „განხეთქილების ვაშლად“ იქცა. სოციალური ქსელების ადგილობრივი სეგმენტი, პირდაპირი მნიშვნელობით, შედგება მხოლოდ ამ დაპირისპირებაში ერთი ან მეორე მხარის მხარდამჭერი შეტყობინებებისგან. რაში მდგომარეობს საზოგადოების ასეთი რეაქციის მიზეზი?
მეგობარი ძმის წინააღმდეგ
ისრაელი აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში მეგობრად და ერთ-ერთ ძირითად მოკავშირედ მიაჩნიათ. ისრაელის სახელმწიფომ ღიად დაუჭირა მხარი აზერბაიჯანს ცოტა ხნის წინანდელ ყარაბაღის მეორე ომში და ქვეყნის ერთ-ერთი მთავარი იარაღის მიმწოდებელია, კონკრეტულად კი უპილოტო თვითმფრინავების – Harop-ების.
ბაქოში არის დრონების საწარმო, რომელიც ისრაელის თავდაცვის საწარმოებთან ერთადაა აგებული.
მეორე მხრივ, პალესტინა – მუსლიმანური ქვეყანაა და მუსლიმი აზერბაიჯანელების აბსოლუტური უმრავლესობა მათ საკუთარ ძმებად მიიჩნევს რელიგიის გამო. არანაკლებად მნიშვნელოვანია აქ შიიტური ირანის ფაქტორი, რომელიც ღიად უჭერს მხარს პალესტინას.
მაგრამ ცეცხლს ნავთი დაასხა…
… თურქეთის ფაქტორმა
იერუსალიმში, ალ-აქსას მეჩეთში ისრაელის პოლიციასა და პალესტინელებს შორის შეტაკებების დაწყებისთანავე, თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა ტრადიციულად პალესტინელების მხარე დაიჭირა.
„ჩვენ, კატეგორიულად ვგმობთ ისრაელის საზარელ თავდასხმებს ჩვენს უპირველეს სიწმინდეზე – ალ-აქსას მეჩეთზე, რომელიც ყოველწლიურად რამადანის თვეში ხორციელდება. თურქეთი ნებისმიერ სიტუაციასა და ნებისმიერ პირობებში გააგრძელებს პალესტინელი ძმების გვერდით ყოფნას“, – დაწერა 8 მაისს თავის Twitter-ზე.
ერთი დღის შემდეგ, თურქეთის სახელმწიფოს მეთაურის რიტორიკა უფრო ხისტი გახდა.
„მოვუწოდებ მთელ მსოფლიოს, მუსლიმური ქვეყნების მეთაურობით მკვეთრი მოქმედებებისკენ ისრაელის აგრესიის წინააღმდეგ ალ-აქსას მეჩეთთან, იერუსალიმსა და პალესტინასთან დაკავშირებით“, – აღნიშნა ერდოღანმა 9 მაისს Twitter-ის საკუთარ გვერდზე.
თითქმის იმავდროულად, ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით თავისი პოზიცია დააფიქსირა სელჩუქ ბაირაქთარმა, ერთ-ერთმა ყველაზე პატივსაცემმა თურქმა აზერბაიჯანში ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ. ბაირაქთარი არის დამაარსებელი და ხელმძღვანელი ამავე სახელწოდების უპილოტო თვითმფრინავების საწარმოსი, რომელმაც გადამწყვეტი როლი შეასრულა ყარაბაღში, 2020 წლის შემოდგომაზე მომხდარ ომში. აღსანიშნავია, რომ სელჩუქ ბაირაქთარი პრეზიდენტ ერდოღანის სიძეა.
„ისრაელი რასისტული და ფაშისტური სახელმწიფოა. მსოფლიოში, კიდევ სად შეიძლება იცეკვონ, დაბომბვის შედეგად 15 ბავშვის მკვლელობისა და წმინდა ტაძრის დაწვის აღსანიშნავად? ეს ცეცხლი, თქვენი გაჩენილი, თქვენვე დაგიბრუნდებათ. ალაჰი სამართლიანი და დიდია თავის გადაწყვეტილებებში“, – დაწერა ბაირაქთარმა Twitter-ზე.
სად და როგორ უნდა იყოს აზერბაიჯანი?
„სიტუაცია მარტივი არ არის: პალესტინა ჩვენი ყველაზე დიდი მეგობარი არაა, მაგრამ ისრაელი – მეგობარია. აქ კი თურქეთმა პალესტინის მხარე დაიჭირა. როგორ უნდა მოიქცეს ასეთ სიტუაციაში აზერბაიჯანი?“, – კითხულობს სოციალური ქსელების აზერბაიჯანული სეგმენტის ერთ-ერთი მომხმარებელი.
ასეთსავე კითხვას უსვამს თავის მკითხველს, რამდენიმე ცნობილი ვებგვერდი და Facebook-ის გვერდი.
მაგრამ ყველა ნამდვილად არ არის საქმის კურსში, რატომ არ მიაჩნია აზერბაიჯანს პალესტინა თავის მეგობრად.
რატომ არ უყვართ აზერბაიჯანში პალესტინა?
გასული საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისიდან მოყოლებული, აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში ამა თუ იმ უცხო ქვეყანასთან დაკავშირებული დამოკიდებულება, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტთან მათი პოზიციიდან გამომდინარეობს. დევიზმა – „ჩემი მტრის მეგობარი – ჩემი მტერია“ – ფარულად ჩამოაყალიბა აზერბაიჯანის მცხოვრებლების დამოკიდებულება ბევრი უცხო ქვეყნის მიმართ.
აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში პალესტინა სომხეთის ერთ-ერთ მეგობრად მიიჩნევა. ამას ხელი შეუწყო 2020 წელს პალესტინაში სომხეთის პატივსაცემად ქუჩის გახსნამ და ამ ღონისძიების ფარგლებში, მთიანი ყარაბაღის არაღიარებული რესპუბლიკის დროშის გამოფენამ.
ასევე, სოციალურ ქსელებში აქტიურად ვრცელდება პალესტინის ყოფილი ლიდერის, იასირ არაფატის ციტატა, რომელშიც ის ყარაბაღში სომხების ბრძოლას „სამართლიანს“ უწოდებს.
ოფიციალური ბაქოს სიჩუმე
ასეთ არცთუ ისე მარტივ სიტუაციაში აღმოჩენის შემდეგ, როდესაც უახლოესმა მოკავშირემ – თურქეთმა – ღიად დაუჭირა მხარი მეორე მოკავშირის მოწინააღმდეგეს, ოფიციალურმა ბაქომ არ გამოხატა თავისი პოზიცია ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით.
„ბევრმა ჩვენმა მოქალაქემ კატეგორიულად არ შეიძლება წეროს საგარეო პოლიტიკის შესახებ. კერძოდ, პალესტინა-ისრაელის კონფლიქტზე“, – დაწერა თავის Telegram-არხზე ჟურნალისტმა და ბლოგერმა გამიდ გამიდოვმა, რომელიც ერთდროულად, რამდენიმე პროსახელისუფლებო საინფორმაციო გამოცემის ხელმძღვანელია.
ამისგან შეიძლება დასკვნა გამოვიტანოთ, რომ ბაქომ გადაწყვიტა ჩუმად იყოს და ღიად კონფლიქტის არც ერთი მონაწილის მხარე არ დაიჭიროს.
ექსპერტის მოსაზრება
ბევრმა, რატომღაც გადაწყვიტა, რომ აზერბაიჯანი პალესტინა-ისრაელის კონფლიქტში ერთმნიშვნელოვნად მხარს უჭერს ისრაელის პოლიტიკას, მიაჩნია პოლიტიკურ მიმომხილველს აგშინ ქერიმოვს.
„აზერბაიჯანს სრულიად განსხვავებული პოზიცია აქვს და ის დაფუძნებულია საერთაშორისო სამართალზე.
ზოგიერთის მისწრაფება, ნებისმიერი სიტუაციაში მხარი დაუჭიროს ისრაელს და მეორენის – თავს დაესხნენ იმავე ისრაელს ირანელი პოლიტიკოსების ლექსიკით, განპირობებულია პირადი სიმპათიებით და შორსაა ობიექტური შეფასებისგან.
ისრაელი აზერბაიჯანის პარტნიორია, მოკავშირეც კი, მაგრამ ბაქოს არასოდეს არ გაუკეთებია განცხადება უსამართლო პოლიტიკის მხარდასაჭერად და არც გააკეთებს ამას.
პრეზიდენტი ილჰამ ალიევი თავის დროზე იერუსალიმის ისრაელის დედაქალაქად გამოცხადების წინააღმდეგ გამოდიოდა. მან ასევე ხაზი გაუსვა, რომ აზერბაიჯანი მხარს უჭერს პალესტინა-ისრაელის კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით გადაწყვეტას ორივე სახელმწიფოს თანაარსებობის პრინციპით და აღმოსავლეთ იერუსალიმის პალესტინის დედაქალაქად გამოცხადებით.
აზერბაიჯანმა ანექსიის აქტად შეაფასა აღმოსავლეთ იერუსალიმის საკითხი და ალ-აქსას მეჩეთში ლოცვის მსურველებისთვის შეზღუდვების დაწესების წინააღმდეგ გამოვიდა“, – აღნიშნა JAMnews-ის კორესპონდენტთან საუბრისას ქერიმოვმა.
