"ომზე მახსენდება მონო-ბარათი". ვის როგორ ახსოვს აგვისტოს ომი

13 წელი გავიდა აგვისტოს ომიდან. უკვე გაიზარდა იმდროინდელი ბავშვების და მოზარდების თაობაც.

ჩვენ ვთხოვეთ რამდენიმე ახალგაზრდას გაეხსენებინათ ადგილი, ადამიანი ან ნივთი, რომელიც მათთვის ყველაზე მეტად ასოცირდება აგვისტოს ომთან

სოფიკო ვასაძე, 31 წლის

ჩვენი ბათუმის სახლის აივანი.

ბათუმში ვიყავით, ბებიაჩემთან. უკვე თბილისში ვგეგმავდით წამოსვლას, მაგრამ გზები გადაიკეტა და ჩავრჩით. ქვემოთ ვისხედით ყველანი, აივანზე. უკვე გვიანი იყო.  უცებ ხმა გავარდა, რომ ბათუმის ნავთობის ტერმინალი უნდა დაებობმათ. ზუსტად გვერდითაა ჩემი სახლი. ეს გავიგეთ თუ არა, მომენტალურად მთელ ბათუმში ჩაქვრა შუქი. ყველგან დაბნელდა. ის შიში მახსოვს, თვალებზე რომ გადამივიდა სიბნელე. 18 წლის ვიყავი მაშინ.

ნიკა შენგელია, 26 წლის

მატარებელი.

14 წლის ვიყავი. ბათუმიდან თბილისში მოვდიოდით შუქებჩამქრალი მატარებლით. ბოლო რეისი იყო, მეტს მატარებელი აღარ ივლიდა. უფროსები ამბობდნენ, რომ რადგან მატარებელი ჩამქრალი იყო, შეიძლებოდა შემთხვევით დაგვცემოდა ბომბი. შეშინებული სახეები მახსოვს. ყველა ჩუმად იჯდა. ფანჯრები ჩამოფარებული იყო. ტელეფონის ანთებაც არ შეიძლებოდა. მოვგორავიდით ნელა, ჩუმად. ხმას არავინ იღებდა.  

დათო ველიჯანაშვილი, 45 წლის

ჩემი შვილი.

თბილისში გაისმა ვერტმფრენის გადაფრენის და ბომბების ხმა. ვაზიანისკენ იყო, თუ არ ვცდები. დილის ხუთი საათი იყო. მახსოვს ვიდექი, ამ ხმებს ვუსმენდი და ჩემს ერთი თვის შვილს გადავხედე, იქვე რომ იწვა. ვაიმე, სად გავიქცე, გავიფიქრე. უსუსურობის შეგრძნება მახსოვს. მამა რომ ახლახანს გახდი და ამ დროს ომია, რომ არ იცი, ერთი თვის შვილი როგორ დაიცვა, რა გააკეთო.

მარიამ ბებიაშვილი, 31 წლის

მონო-ბარათი

18 წლის ვიყავი და წაღვერში ვისვენებდი მეგობართან. უცებ გავიგეთ, რომ ომი დაიწყო. საშინლად შემეშინდა, ოჯახისგან შორს რომ ვიყავი. შიშმა ამიტანა. გარეთ გავვარდი და წაღვერის ცენტრში, პატარა მაღაზიაში „მონოებს“ ვყიდულობდი ისტერიულად, რომ მერე არ დამთავრებულიყო და მამაჩემთან დამერეკა. მახსოვს, ბევრი „მონო“ ვიყიდე, რომ მთელი ღამის განმავლობაში მყოფნოდა, სანამ მამაჩემი ჩამომაკითხავდა დილით. „მონო“ იყო მაშინ ჩემი ერთადერთი იმედი, სანამ მამაჩემს ვნახავდი.

ლიკა ომაძე, 21 წლის, დევნილი ფხვენისიდან

კარტოფილიანი ღვეზელები

5 წლის დასთან და 2 წლის ძმასთან ერთად ვთამაშობდი ეზოში. დედა ღვეზელებს აცხობდა. რამდენჯერმე სროლის ხმა გავიგეთ და დედამ სასწრაფოდ სახლში შეგვიყვანა. მერე  ბიძაჩემი მოვიდა, ძალიან ღელავდა და დედაჩემს ელაპარაებოდა.  მახსოვს დედაჩემის შეშინებული სახე –  რაც ხელში ხვდებოდა, ყველაფერს ჩანთაში ყრიდა. მერე სოფელში არ დავბრუნებულვართ.

სანდრო ტოგონიძე, 19 წლის

პეტრიაშვილის ქუჩა

პეტრიაშვილის ქუჩაზე ვიდექი, დედაჩემი ვიღაცას რომ ელაპრაკებოდა და რომ თქვეს, ომი დაიწყოო. ტანკები თბილისისკენ მოდიანო. მერე ანანურში წამოვედით. მერე რატომთაც ჩემი ძმა და ბებიაჩემი თბილისში დარჩნენ და უნდა ჩამოსულიყვნენ ჩვენთან, მაგრამ ვერ მოდიოდნენ, ეს მახსოვს. სხვა არაფერი. წარმოდგენა არ მქონდა, რა იყო ომი, რა ხდებოდა. რვა წლის ვიყავი. ახლაც რომ გავივლი პეტრიაშვილზე იმ ადგილას, ომი მახსენდება.

ხვიჩა ემირიძე, 24 წლის

მიხეილ სააკაშვილი და ჩაქვის მდინარე

მიშა, ტელევიზორში. და კიდევ მდინარე. ბებიაჩემთან ვიყავი ჩაქვში და ბავშვები მდინარეში ვბანაობდით. სადღაც 12-13 წლის ვიყავი. სახლში რომ დავრბუნდით მდინარიდან, მახსოვს ბიძაჩემი წასასვლელად ემზადებოდა. გამიწვიესო, ასე გვითხრა. ის მომენტი მახსოვს, როგორ ლაგდებოდა ბიძაჩემი და ტიროდა ბებიაჩემი. და მერე ბებიაჩემი მახსოვს, მთელი დღეები ტელევიზორის წინ რომ იჯდა.  

ლილი მაისურაძე, 28 წლის

ჩვენი სოფლის სახლის ჭიშკარი

მე და ჩემი მამიდაშვილები სოფელ ჩაბინაანში ვიყავით, კახეთში. მე 15 წლის ვიყავი, ისინი ცოტა დიდები. მახსოვს, რომ ავიტეხეთ და გარეთ გავედით ცოცხალი ჯაჭვის გასაკეთებლად. სამნი ვიყავით. გავედით ჩვენი ჭიშკრის წინ, ერთმანეთს ხელები ჩავკიდეთ და ვიდექით ასე, ვიყურებოდით აქეთ-იქით. სამნი, მარტო.

გიორგი ნონიკაშვილი, 30 წლის

თევზები და ძაღლი

ბორჯომში ვისვენებდით და უკვე სახლში უნდა დავბრუნებულიყავით, გორში. რა თქმა უნდა, ვერ წავედით და ბორჯომში ჩავრჩით. მესმოდა, რომ ჩემს სკოლაში რუსები დაბანაკდნენ, რომ სტადიონი, რომელზეც ვთამაშობდი აღარ არის. განცდა მქონდა, რომ მთელ ჩემს ბავშვობას ვკარგავდი. ის, რაშიც მთელი ცხოვრება გავატარე, იკარგებოდა. საშინელი შეგრძნება იყო. თევზები და ძაღლი მყავდა დატოვებული სახლში, სულ მაგათზე ვფიქრობდი. საბედნიეროდ, ცოცხლები დამხვდნენ. სახლში მხოლოდ ფანჯრები იყო ჩალეწილი.

ქეთი ჯავახიშვილი, 20 წლის, დევნილი სოფელ ქსუისიდან

სკოლის ზეიმი

მაშინ 7 წლის ვიყავი. სოფელ ქსუისში ვცხოვრობდი, მშობლებთან და ჩემს პატარა და-ძმებთან ერთად. პირველი კლასი ახალი დამთავრებული მქონდა. ზეიმები გვქონდა ხოლმე და მაგაზე უკეთესი ბავშვობიდან არც არაფერი მახსოვს. 4 აგვისტოს დედაჩემმა ჩაალაგა ჩვენი ტანსაცმელი, მეზობლის მანქანაში ჩაგვსვა და წამოგვიყვანა ჩვენი სოფლიდან. იქ მერე აღარ დავბრუნებულვართ. ხურვალეთის დევნილთა დასახლებაში მოგვცეს კოტეჯი და იქ დავიწყეთ ცხოვრება. დედაჩემმა სოფლიდან რამდენიმე ფოტო წამოიღო. ჩემი სკოლის ზეიმის ფოტოებია – საახალწლო კარნავალია, მე და ჩემი კლასელები ზოგ ფოტოზე ლექსს ვამბობთ, ზოგან კი ნაძვის ხის წინ ვდგავართ. ძალიან მიყვარს ეგ ფოტოები. ეგ ერთი ზეიმია მთელი ჩემი ბავშვობის ყველაზე ტკბილი მოგონება. ომზეც ეგ მახსენდება და მშვიდობაზეც.

ანა კალატოზი, 27 წლის

თეთრი ზეწარი

ომი რომ დაიწყო ბებიაჩემთან წავედით ქუთაისში მარშრუტკით. გზად გორში გავიარეთ, მაგრამ იქ ვერც გაჩერდა მარშრუტკა, საშიში იყო. ვიღაცეები ჩავისვით, ვინც ქალაქიდან და სოფლებიდან გარბოდა. ერთ ქალს, დიდ თეთრ ზეწარში ჰქონდა ნივთები გახვეული.

ელზა ელბაქიძე, დევნილი თამარაშენიდან, 27 წლის

საოჯახო ფოტოები

14 წლის ვიყავი. ყველაფერი დეტალურად მახსოვს. თამარაშენში ჰაერსაც სხვა სუნი ჰქონდა, ბავშვური სილაღის და ბედნიერების სუნი, რომელიც იქ დარჩა.

3 აგვისტოს წამოვედით სოფლიდან. დეიდაშვილები იყვნენ ჩვენთან სტუმრად. მე მარტო ერთი ხელი ტანსაცმელი წამოვიღე და რამდენიმე ფოტოსურათი. დღემდე არ ვიცი, რატომ გადავწყვიტე მათი წამოღება, მაშინ არ მიფიქრია, რომ არ დავბრუნდებოდი. ჩვენი სახლისგან ნასახლარიც აღარ დარჩა.