ევროსასამართლომ რუსეთი დამნაშავედ ცნო ლიტვინენკოს მკვლელობაში

ლიტვინენკოს მკვლელობის საქმე 

ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლომ 2021 წლის 21 სექტემბერს, საბოლოო დადგენილება გამოიტანა საქმეზე „მარინა ლიტვინენკო რუსეთის წინააღმდეგ“.

ევროსასამართლომ აღიარა, რომ რუსეთის სპეცსამსახურების ყოფილი აგენტის, ალექსანდრ ლიტვინენკოს დიდ ბრიტანეთში მოწამვლის უკან რუსეთის სახელმწიფო იდგა. სასამართლომ მოკლულის ქვრივის სარჩელი დააკმაყოფილა. თუმცა, მოსკოვმა განაცხადა, რომ არ შეასრულებს სასამართლოს გადაწყვეტილებას და არ გადაუხდის კომპენსაციას მის ოჯახს. 

ალექსანდრ ლიტვინენკოს მოწამვლაში დამნაშავედ სასამართლომ რუსეთის სახელმწიფო და კონკრეტული პირები გამოაცხადა – ანდრეი ლუგავოი და დმიტრი კოვტუნი, ასევე აღნიშნა, რომ ამაზე მიანიშნებს „სხვადასხვა მტკიცებულებების“ არსებობა, აცხადებს რუსული გამოცემა „ნოვაია გაზეტა“. ევროპის სასამართლომ ჩათვალა, რომ რუსეთის ხელისუფლებამ ლიტვინენკოს სიცოცხლის უფლება დაარღვია (ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენციის მეორე მუხლი).

• ჩეხეთმა სკრიპალების მოწამვლაში ბრალდებული აგენტები აფეთქების მოწყობაში ამხილა
• ფოტორეპორტაჟი რუსული სოფლიდან, სადაც „ნოვიჩოკს“ აწარმოებდნენ

ეფ-ეს-ბეს თანამშრომელი, ალექსანდრ ლიტვინენკო ეფ-ეს-ბეს ხელმძღვანელობის მიერ ჩადენილი უკანონო ქმედებებისა და პირადად ვლადიმირ პუტინის შესახებ გაკეთებული რამდენიმე ხმაურიანი განცხადების შემდეგ – რომელიც ამ ორგანიზაციის დირექტორი იყო 1998-1999 წლებში – იძულებული გახდა ოჯახთან ერთად რუსეთიდან გაქცეულიყო. მან დიდ ბრიტანეთში პოლიტიკური თავშესაფრის მიღება მოახერხა. 

ლიტვინენკო ბრიტანულ სპეცსამსახურებთან თანამშრომლობდა. 2006 წელს, ის რადიოაქტიური ნივთიერებით მოწამვლის შედეგად გარდაიცვალა. გამოძიების შედეგად, რომელიც ათ წელს გრძელდებოდა, სასამართლო მივიდა დასკვნამდე, რომ ლიტვინენკოს მკვლელობის უკან, დიდი ალბათობით, ეფ-ეს-ბე იდგა, რომელიც ვლადიმირ პუტინის თანხმობით მოქმედებდა. 

„ლიტვინენკოს სიკვდილი იყო შედეგი დაგეგმილი და რთული ოპერაციის, რომელიც იშვიათი სასიკვდილო საწამლავის შეძენას, ლუგავოისა და კოვტუნის მოგზაურობის ორგანიზებასა და საწამლავის შეყვანის მრავალრიცხოვან მცდელობებს მოიცავდა“, – ნათქვამია სასამართლოს დადგენილებაში.

სასამართლო ხაზს უსვამს იმასაც, რომ ლუგავოი და კოვტუნი მოქმედებდნენ, როგორც რუსეთის სახელმწიფოს აგენტები და გაერთიანებულ სამეფოში მოგზაურობდნენ „არა საკუთარი სურვილით, არამედ სხვა პიროვნების მითითებით“, გამოიყენეს მკვლელობისთვის რადიოაქტიური იზოტოპი პოლონიუმი-210, რომელზე წვდომაც მხოლოდ სახელმწიფოს დახმარებით შეიძლება მიიღო. 

სასამართლოს აზრით, რუსეთის ხელისუფლებამ ვერ შეძლო „დამაკმაყოფილებელი და დამაჯერებელი განმარტებების“ წარმოდგენა, რომელიც ბრიტანული გამოძიების მასალების უარყოფას მოახერხებდა. ასევე, სასამართლომ განაცხადა: არანაირი ეფექტური შიდა გამოძიება რუსეთში ლიტვინენკოს გარდაცვალების ფაქტზე არ ჩატარებულა. 

სასამართლოს გადაწყვეტილების თანახმად, რუსეთმა ლიტვინენკოს ქვრივს 100 ათასი ევრო უნდა გადაუხადოს მორალური კომპენსაციის სახით და 22.5 ათასი ევრო სასამართლო ხარჯებთან დაკავშირებით. 

რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენელმა, მარია ზახაროვამ განაცხადა, რომ ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლო ამრიგად „შეეცადა საკუთარი წვლილი შეეტანა რუსოფობიის ატმოსფეროს კულტივირებაში“, პრეზიდენტ პუტინის პრესმდივანმა დმიტრი პესკოვმა კი დასძინა, რომ ინგლისური გამოძიება უსაფუძვლო იყო და რუსეთი ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ შეასრულებს.

მარინა ლიტვინენკომ „ნოვაია გაზეტასთან“ საუბრისას აღნიშნა, რომ არ ელოდა რუსეთის მხრიდან გადაწყვეტილების შესრულებასა და ფულის გადახდას. მთავარია – ქმრის სიკვდილში სახელმწიფოს ბრალეულობის დამტკიცება. 

„იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი რუსეთი კომპენსაციას არ მომცემს, ისინი ვერ მოახერხებენ მთელ მსოფლიოს შეუშალონ ხელი ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს გადაწყვეტილების წაკითხვაში. დამეთანხმებით, ბევრმა ვერ მოახერხა ასეთი ძლიერი ვერდიქტის მიღება, როგორიც ეს არის. ეს გადაწყვეტილება ახლა ისტორიაში შევიდა. და ფულადი კომპენსაციის გადაუხდელობას, შვილთან ერთად, როგორმე გადავიტანთ“, – განაცხადა ლიტვინენკომ.