მოსაზრება: რატომ ვერ “ყლაპავს” რუსეთი აფხაზეთს

აფხაზეთი შესაშურ სიჯიუტეს იჩენს დაუმორჩილებლობაში მოსკოვის მიმართ, რომელიც მის უსახსროდ დატოვებას ვერ რისკავს და „არაფრის ნაცვლად “ მის სპონსორობას აგრძელებს, მიიჩნევს რუსული სააგენტო როსბალტის ავტორი ანდრეი ნიკოლაევი.

ერთი წელი გავიდა მას შემდეგ, რაც ნაწილობრივ აღიარებულმა აფხაზეთმა და რუსეთმა ერთიანი სოციალური და ეკონომიკური სივრცის ფორმირების შესახებ პროგრამა დაამტკიცეს. ოფიციალური მონაცემებით, ის რუსეთის ფედერაციისა და აფხაზეთის კანონმდებლობის ჰარმონიზაციას გულისხმობს  და „მოკავშირეობისა და პარტნიორობის სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმების გაგრძელებას“ წარმოადგენს, რომელსაც მხარეებმა 2014 წლის 24 ნოემბერს მოაწერეს ხელი.

პროგრამის მიზანია შეიქმნას ხელსაყრელი პირობები აფხაზეთის სრული მონაწილეობისთვის „რუსეთის ინიციატივითა და (ან) დახმარებით განხორციელებულ ინტეგრაციულ პროცესებში”. ღონისძიებების განხორციელების ვადები ორიდან სამ წლამდე განისაზღვრა.

ამ პერიოდის ნახევარი თუ მესამედი უკვე გავიდა, მაგრამ “კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის” გამოცხადებული სფეროები ხელუხლებელი დარჩა – გარდა იმისა, რომ მოსკოვმა, როგორც პირობას დებდა, “გაამარტივა” რუსეთის მოქალაქეობის მინიჭება აფხაზეთის მცხოვრებთათვის, რომლებიც ისედაც 80%-ით რუსეთის მოქალაქეები არიან –  მათ შორის პრეზიდენტი, პრემიერი და სხვა მაღალჩინოსნები.

• ”აფხაზეთის ნებისმიერ ლიდერს ორი პრობლემა აქვს: დახმარება უნდა ითხოვოს და ახსოვდეს, რომ ამისთვის გადახდა მოუწევს”
• რუსეთი და აფხაზეთი: მცოცავი “ჰარმონიზაცია”
• უძრავი ქონება უცხოელებისთვის აფხაზეთში: გაიყიდოს თუ არა

საქმე კურიოზამდე მივიდა: ცოტა ხნის წინ აფხაზეთში რუსეთის საელჩომ მაღალმთიან სოფელ ფსხუს მცხოვრებლებს რუსული პასპორტები ჩაუტანა. ასე რომ, ზარმაცი ან რუსეთის მუდმივი მისიიდან გარკვეულ მანძილზე მცხოვრებიც არა მხოლოდ რუსეთის მოქალაქეობას მიიღებს, არამედ პასპორტს სახლშიც მიუტანენ.

რაც შეეხება კანონმდებლობის ჰარმონიზაციას სხვადასხვა სექტორში (დოკუმენტი 45 პუნქტისგან შედგება), საქმე ადგილიდან არ დაძრულა  ასე კიდევ დიდხანს დარჩება – აფხაზეთს არ სურს რაიმე შეცვალოს მისთვის კომფორტულ საბიუჯეტო და საგადასახადო პოლიტიკაში, საბანკო, საბაჟო სამართალში, ენერგეტიკაში, სოციალურ, სამედიცინო, საგანმანათლებლო და ა.შ. პოლიტიკაში.

და რაც მთავარია, მას არ სურს რუსი ინვესტორებისთვის საკანონმდებლო პროცედურების გამარტივება, მათ შორის ბინადრობის ნებართვის გაცემა, საქმიანობის რეგისტრაცია და მით უმეტეს, რუსებისთვის უძრავი ქონების საკუთრების მინიჭება და ობიექტების, განსაკუთრებით ენერგეტიკული ობიექტების პრივატიზება.

ეს უკანასკნელი ორი გარემოება ყველაზე მეტად აბრაზებს მოსკოვს, რომლისგანაც აფხაზეთს „ყველაფერი უნდა“, სანაცვლოდ კი არაფერს აძლევს.

რამდენიმე დღის წინ, რუსეთის ფედერალური საგადასახადო სამსახურის დელეგაცია, მისი მოადგილის იულია შეპელევას ხელმძღვანელობით, სოხუმს ეწვია, რათა საერთო სოციალური და ეკონომიკური სივრცის ჩამოყალიბება განეხილათ.

აფხაზეთის საგადასახადო შემოსავლების მინისტრმა ჯანსუღ ნანბამ პირდაპირ განაცხადა, რომ „ამ ეტაპზე ნაადრევია საუბარი საგადასახადო კანონმდებლობის ფართომასშტაბიან ცვლილებაზე“, რადგან „რუსეთი ბევრად წინ წავიდა თავის განვითარებაში“. ასე რომ, აფხაზეთი ამ დროისთვის მხოლოდ თანამედროვე საინფორმაციო ტექნოლოგიების დანერგვით შემოიფარგლება. მაგრამ დაპირება შესრულებას არ ნიშნავს.

მართლაც, რატომ უნდა აიტკივოს თავი აფხაზეთმა და რაღაც შეცვალოს, როცა რუსეთი იძულებულია მხარი დაუჭიროს აფხაზეთს, თუნდაც იმის გამო, რომ მის ტერიტორიაზე რუსული სამხედრო ბაზებია განთავსებული? ოფიციალური მონაცემებით, ბოლო 12 წლის განმავლობაში მოსკოვმა, უფრო სწორად, რუსმა გადასახადის გადამხდელებმა აფხაზეთში 45 მილიარდი რუბლის (600 მილიონი დოლარი) ინვესტიცია განახორციელეს. მაგრამ ბევრი ექსპერტი ამტკიცებს, რომ ეს თანხა მინიმუმ მესამედით მეტია და საუბრობენ დამატებით „ინექციებზე“ სხვადასხვა „ფონდებიდან“.

გარდა ამისა, აფხაზეთის ვალმა რუსეთიდან ელექტროენერგიის მიწოდებისთვის მილიარდ რუბლს (13 მილიონ დოლარზე მეტი) გადააჭარბა, თუმცა ელექტროენერგიის ფასი აქ ფაქტობრივად კაპიკებია. ზოგადად, ნებისმიერ შემთხვევაში, რუსული ფინანსური ინექციები ყოველწლიურად აფხაზეთის ბიუჯეტის 80%-მდე ფარავს.

ადგილობრივები მიიჩნევენ, რომ რუსეთს მათი გაცილებით დიდი ვალი აქვს, მაგრამ ხმაურიან სკანდალებს არ უწყობენ: ისინი ცხოვრობენ ისე, როგორც მიზანშეწონილად თვლიან, მოსკოვის მოთხოვნებს და თუნდაც „უმორჩილეს თხოვნებს“ ყურადღებას არ აქცევენ, და მათ რაიმე საკანონმდებლო ცვლილებები ქვეყანაში, რომელიც “საკუთარ” კანონებსაც არ იცავს, არ სჭირდებათ.

აფხაზებს დიდი ეჭვი აქვთ, რომ რუსეთთან სამართლებრივი ველის „ჰარმონიზაცია“, მასთან ერთიანი სოციალური და ეკონომიკური სივრცის შექმნა, მათ „სუვერენიტეტს“ შელახავს. ისინი საკუთარ თავს უსვამენ კითხვას: განა მოსკოვი არ ცდილობს აფხაზეთის ანექსიას, როგორც ეს თავის დროზე ყირიმში გააკეთა?

„ჩვენ ქართველებთან ამდენი წელი იმისთვის არ გვიბრძოლია დამოუკიდებლობისთვის, რომ რუსეთს შევუერთდეთ“, – ასე ფიქრობს თითქმის ყველა აფხაზი, გადაჭარბების გარეშე.

ისინი ასევე კატეგორიულად არ ეთანხმებიან უცხოელებისთვის, განსაკუთრებით რუსებისთვის უძრავი ქონებისა და მიწის მიყიდვას, ასევე აფხაზეთის მოქალაქეობის მინიჭებას. სხვა საქმეა აფხაზური წარმოშობის თურქები – აფხაზეთში მათ მიმართ დამოკიდებულება ძალიან პოზიტიურია.

ერთი სიტყვით, თავიდანვე ცხადი იყო, რომ რუსეთსა და აფხაზეთს შორის ერთიანი სოციალური და ეკონომიკური სივრცე უტოპიური იდეა იყო. ხელისუფლებას რომც დაეწყო ამის განხორციელება, მაშინვე დაამხობდნენ – მანდარინის რესპუბლიკას სახელმწიფო გადატრიალებების დიდი გამოცდილება აქვს.

მაგრამ რა იმედიანად გამოიყურებოდა პრეზიდენტი ასლან ბჟანია, როდესაც განაცხადა, რომ რუსეთთან ერთიანი სოციალური და ეკონომიკური სივრცე “ევროკავშირის მსგავსი” პრინციპით განიხილება – ეს როდესაც ყველა ქვეყანა (რომელი, რუსეთის და აფხაზეთის გარდა, იქნებ ნაურუ და ნიკარაგუა?) ქმნიან ალიანსს „თითოეულის სუვერენიტეტის შელახვის გარეშე“.

“ასეთი გაერთიანებისთვის უფრო ადვილი იქნება გლობალური საფრთხეების მოგერიება და ეროვნული ინტერესების დაცვა მსოფლიო ასპარეზზე”, – განაცხადა აფხაზეთის ლიდერმა

საერთოდ, ბჟანიას ანეკდოტები უყვარს (მისივე სიტყვებიდან ცნობილი ფაქტია), ისევე როგორც მის მიერ  ახალდანიშნულ საგარეო საქმეთა მინისტრ ინალ არძინბას. აფხაზეთის ტელევიზიისთვის მიცემულ ინტერვიუში მან რუსეთთან ურთიერთობების ყოვლისმომცველი გაძლიერება აფხაზეთის „საგარეო პოლიტიკის“ ერთ-ერთ მთავარ მიმართულებად დაასახელა.

მან ასევე მთელი სერიოზულობით ისაუბრა რესპუბლიკის მონაწილეობის შესაძლებლობაზე “პოსტსაბჭოთა სივრცეში საერთაშორისო ინტეგრაციის ჯგუფებში, თავდაცვისა და უსაფრთხოების საერთო სივრცის შექმნაში” – ეს მიუხედავად იმისა, რომ არცერთი ყოფილი საბჭოთა ქვეყანა აფხაზეთის დამოუკიდებლობას და სუვერენიტეტს არ აღიარებს.

მინისტრმა აფხაზეთის უსახსრობაზე დაიჩივლა და ამ სიტუაციიდან გამოსავლად ინვესტიციების მოზიდვა დაასახელა. მაგრამ, როგორც ზემოთ აღინიშნა, აფხაზური კანონები რესპუბლიკაში ინვესტიციებს არ უწყობს ხელს. მაგრამ ის კმაყოფილი იყო სირიასთან, ვენესუელასთან და ნიკარაგუასთან ურთიერთობის დონით – მათი, რუსეთისა და ნაურუს გარდა, აფხაზეთის დამოუკიდებლობას სხვა არავინ აღიარებს.

მაგრამ იმ ქვეყნებთან, რომლებიც აფხაზეთს არ აღიარებენ, აფხაზური დიპლომატიის მეთაურის აზრით, “მუშაობაა საჭირო”. მაგრამ როგორ? „სწორი საინფორმაციო ფონის შექმნით“. ფონზე კიდევ ვისაუბრებთ და აქვე აღვნიშნავთ, რომ ახალმა მინისტრმა რესპუბლიკის „პრიორიტეტად“ საქართველოს მიერ მისი სუვერენიტეტის აღიარება და ძალის გამოუყენებლობის შესახებ ორმხრივი შეთანხმების ხელმოწერა დაასახელა. ბატონმა არძინბამ პირობა დადო, რომ „მკაფიოდ წავა ამ მიმართულებით“.

 “ფონის” საკითხს რომ დავუბრუნდეთ. როგორც ერთხელ მილიარდერმა ჯონ როკფელერმა აღნიშნა, “ფულს სიჩუმე უყვარს, ხოლო დიდ ფულს უყვარს სამარისებური სიჩუმე”. აფხაზეთში არც ერთია და არც მეორე. ეს ნიშნავს, რომ სხვა მიზეზებთან ერთად, აფხაზეთში ინვესტიციები არ შემოვა და არც მისი დამოუკიდებლობის აღიარება მოხდება – თუ ვანუატუ მოულოდნელად “გონს არ მოვა”.

არ არის სიჩუმე კრიმინალური სიტუაციის კონტექსტშიც, არც მიმზიდველი კანონმდებლობისა და მისი უპირობო განხორციელების თვალსაზრისით, არც აღიარების ლეგიტიმური თუ კონიუნქტურული (პრაქტიკულად მთელი მსოფლიოსთვის) საფუძვლების თვალსაზრისით.

ახლა აფხაზეთში რთული პერიოდია: სეზონური სიცივეების ფონზე მძიმე ენერგეტიკული კრიზისია. სოხუმის ელექტროქსელის ხელმძღვანელმა ტიმურ ჯინჯოლიამ განაცხადა, რომ “შეიძლება ამაზე უარესიც მოხდეს… დენი იმაზე მეტხანს აღარ იქნება, ვიდრე ახლა”. მისი თქმით, ელექტროენერგიის მიწოდებაზე ყველა შეზღუდვა „კავშირშია იმასთან, რომ ტექნიკა არ გაფუჭდეს“: იწვება დამცველები, ტრანსფორმატორების, ქვესადგურების, ფიდერების და ა. შ. გადატვირთვა ხდება.

“თუ ზამთარში სხვა დროს 180-200 ვოლტი გვქონდა, – ამბობს ჯინჯოლია, – დღეს ძაბვა 120 ვოლტსაც ვერ აღწევს. ჩვენ გვესმის, რომ ასეთი ძაბვის დროს ტექნიკა არ მუშაობს. მაგრამ სხვა არჩევანი არ გვაქვს, სხვას ვერ შემოგთავაზებთ. ”

შეიძლება ითქვას, რეალურად აფხაზეთმა მიიღო ის, რისთვისაც იბრძოდა და რაც დაიმსახურა. ისევე როგორც რუსეთმა აფხაზეთში, რომელიც მას მხოლოდ სამხედრო ბაზების დისლოკაციის კონტექსტში ექვემდებარება.

სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო