მოსაზრება ბაქოდან: ყარაბაღის სომხების რეინტეგრაცია? ეს ფანტასტიკის სფეროა

ყარაბაღის სომხების რეინტეგრაცია

შახინ რზაევი, ბაქო

რატომ იწვევს აზერბაიჯანის ხელისუფლების წინადადებები სკეპტიციზმს

ერთდღიანი „კონტრტერორისტული ოპერაცია“ (როგორც აზერბაიჯანში ოფიციალურად უწოდებენ ყარაბაღის მესამე ომს) დასრულდა აზერბაიჯანის ყარაბაღის რეგიონში სომხების უკანონო შეიარაღებული ფორმირებების სრული მარცხით და განიარაღებით.

ბევრს, მათ შორის მეც, სჯეროდა, რომ მოახლოებული ომის შესახებ ინფორმაცია სხვა არაფერი იყო, თუ არა ბლეფი – აზერბაიჯანი არ წავიდოდა რუსეთის „სამშვიდობოების“ წინააღმდეგ და არ დაარღვევდა ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ 2020 წლის 10 ნოემბრის განცხადების პირველ პუნქტს.

თუმცა, ეს მოხდა და შედეგები აშკარაა. ყარაბაღის სომხების წარმომადგენლებმა სამწლიანი სიჯიუტის შემდეგ განაცხადეს მზადყოფნა დაყარონ იარაღი და ითანამშრომლონ აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან. მათ შორის რეგიონის მოსახლეობის მომავალ ბედზე.

რეგიონისთვის განსაკუთრებულ სტატუსზე აღარც არის საუბარი.

"სადაც რუსეთია, იქ არის გადაგდება, ღალატი, შეურაცხყოფა". ქართველი ექსპერტები ყარაბაღის მოვლენებს აფასებენ

“სამწუხაროა, რომ ამ მნიშვნელოვანი გეოპოლიტიკური პროცესების დროს საქართველო შეხვდა ძალიან სუსტი”

რატომ გაჩერდა აზერბაიჯანი ყოფილი მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური ოლქის ადმინისტრაციული ცენტრიდან, ხანკენდიდან ერთი ნაბიჯის მოშორებით? მან არც დროშა აღმართა გალანტური შეძახილებით „ხანკენდი ბიზიმდირ! (“სტეპანაკერტი ჩვენია!“).

არ უარვყოთ, რომ აზერბაიჯანის ხელისუფლებას ძალიან სურდა ყარაბაღის მიღება სომხების გარეშე. მაშ რატომ იწუხებს თავს ადამიანის უფლებების, ეკონომიკური, ჰუმანიტარული და სხვა პრეტენზიებით, მაშინ როცა იგივე უფლებები არ არის დაცული დანარჩენ ქვეყანაში ბევრად უფრო სახელოვანი ხალხისთვის?

მაგრამ ეს 21-ე საუკუნეა და დიდი ხანია სეპარატისტები და ისინი, ვინც მათ მხარს უჭერენ საზღვარგარეთ, ყვირიან მოახლოებულ „ეთნიკურ წმენდაზე“. ასეთ პირობებში აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ, ჩემი აზრით, თეორიულად სწორი ნაბიჯი გადადგა და ყარაბაღის სომხები დანარჩენ აზერბაიჯანთან რეინტეგრაციისთვის შეამზადა.

დასაწყისისთვის, აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ ყველა უკანონო შეიარაღებული ჯგუფი აიძულა დაეყარა იარაღი. ეს გასაგები და სწორია. პრეზიდენტი ალიევი თავის მიმართვაში ხალხს დაჰპირდა, რომ ყველა უფლება და თავისუფლება იქნება გარანტირებული ყარაბაღელი სომხებისთვის.

ძალიან კარგად ჟღერს.

ალიევმა თავის გამოსვლაში განსაკუთრებით ხაზი გაუსვა, რომ ის არის თავის სიტყვის კაცი და რომ მისი სიტყვა მისი “ხელმოწერაა“.

მანამდე აზერბაიჯანის მთავრობამ შეცვალა საგადასახადო კოდექსი და 2023 წლის 1 იანვრიდან ყარაბაღისა და აღმოსავლეთ ზანგეზურის (ყოფილი ოკუპირებული ტერიტორიები) ყველა მცხოვრები გაათავისუფლა გადასახადების გადახდისგან 10 წლით (აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საგადასახადო კოდექსის 227-ე მუხლი).

ეს ეხება სომხებსაც, რომლებმაც მიიღეს აზერბაიჯანის მოქალაქეობა. მთლიანობაში, მართლაც შესანიშნავია.

პრეზიდენტი ალიევი “კონტრტერორისტული ღონისძიებების” დაწყებამდე ერთი თვით ადრე დაჰპირდა მათ, რომ ამნისტია შეეხებოდა იმ სეპარატისტებს, რომლებიც ნებაყოფლობით დადებდა იარაღს.

პრეზიდენტის თანაშემწემ საგარეო პოლიტიკის საკითხებში ჰიკმეტ ჰაჯიევმა, „ერთდღიანი ომის“ დასრულების შემდეგ, კიდევ ერთხელ დაადასტურა ამნისტიის წინადადება და დასძინა, რომ ის არ შეეხება იმ პირებს, რომლებმაც ჩაიდინეს ომის დანაშაულები ყარაბაღის პირველი ომის დროს. (სხვათა შორის, ამ პოტენციური დამნაშავეების სია ჯერ არ გამოქვეყნებულა).

ასევე ჩვეულებრივი წინადადება. ყოფილ ბოევიკებზე ამნისტია გამოიყენეს როგორც ჩრდილოეთ ირლანდიაში, ასევე ბალკანეთში.

მაშინ რატომ არის ასეთი სკეპტიციზმი მოახლოებული რეინტეგრაციის მიმართ?

ყველაზე მნიშვნელოვანი მიზეზი ის არის, რომ ყარაბაღელი სომხები არ ენდობიან აზერბაიჯანის ხელისუფლებას.

ერთი წუთით წარმოვიდგინე თავი მათ ადგილას და მივხვდი, რომ არც მე ვენდობი. ეს არის ადამიანის ბუნებრივი რეფლექსია.

ჯერჯერობით, აზერბაიჯანის ხელისუფლება დგამს მცირე ნაბიჯებს ნდობის აღსადგენად, მაგრამ ჯერ ძალიან ცოტა დროა გასული. ძნელია აქ სერიოზულ ცვლილებებს ველოდოთ უახლოეს მომავალში.

მეორეც: გაუგებარია ვინ და როგორ უზრუნველყოფს ამ ადამიანების უსაფრთხოებას. რუსი სამშვიდობოები? ეს ნიშნავს, რომ მათი მანდატი უნდა გაგრძელდეს (რასაც პუტინი ითხოვს) განუსაზღვრელი ვადით.

მაგრამ, როგორც ბოლო მოვლენებმა აჩვენა, საშიშია რუს სამშვიდობოებზე დაყრდნობა.

მესამე: სამართლებრივი საკითხები. აზერბაიჯანის კონსტიტუცია ორმაგ მოქალაქეობას არ ითვალისწინებს და აზერბაიჯანის მოქალაქეობის მისაღებად, სომხური პასპორტზე უარის თქმა იქნება საჭირო. რამდენია მზად ასეთი ნაბიჯის გადასადგმელად? და თუ ეს ნაბიჯი მაინც გადადგეს, მათ მოღალატეებს დაუძახებენ.

მეოთხე: პრობლემები კულტურისა და განათლების სფეროში. რა სახელმძღვანელოებით ისწავლიან ბავშვები და ახალგაზრდები ყარაბაღში? გასაგებია, რომ მათემატიკასა და ქიმიაში პრობლემები არ არის, მაგრამ ისტორიაზე რას ვეტყვით?

აზერბაიჯანში სომხურ ენაზე სახელმძღვანელოები არ არის. თუნდაც სასწრაფოდ დაიბეჭდოს, რა ვუყოთ იმ შინაარსს, რომელიც ეწინააღმდეგება სომხეთის სახელმძღვანელოების შინაარსს? შეგიძლიათ დროებით გამოიყენოთ რუსული სახელმძღვანელოები… ისევ რუსეთი..

"ეს შორს არის ეთნიკური წმენდისგან" – ექსპერტები ბაქოდან კონტრტერორისტულ ოპერაციაზე

აზერბაიჯანმა ყარაბაღელ სომხებს ორი არჩევანი წარუდგინა

ვფიქრობ, ჯარში გაწვევის პრობლემა კომპრომისით გადაიჭრება.

ისტორიაში იყო პრეცედენტები, როდესაც გარკვეული რეგიონებიდან ხალხი გათავისუფლდა ჯარში გაწვევისაგან.

სამხედრო ასაკის ყარაბაღის სომხებს შეეძლოთ ემსახურათ საინჟინრო ჯარებში და აღედგინათ ომის დროს განადგურებული ქალაქები და გზები.

და ბოლოს, პრეზიდენტ ალიევის დაპირების შესახებ მუნიციპალურ ხელისუფლებასთან დაკავშირებით: დღეს აზერბაიჯანში მუნიციპალიტეტები ყველაზე უძლური ინსტიტუტია – უბრალოდ აღმასრულებელი ხელისუფლების დანამატი.

მაგრამ მუდმივად ვრცელდება ჭორები მოახლოებული საკონსტიტუციო რეფორმის შესახებ, სადაც მუნიციპალიტეტებს მეტი უფლებები მიენიჭებათ ადგილობრივი თვითმმართველობისთვის.

კარგი იქნებოდა ეს წინადადებები საჯარო განხილვაზე წარედგინათ – მოვუსმინოთ ყარაბაღის და სხვა რეგიონების წარმომადგენლებს და მივიღოთ მათი წინადადებები პროექტისთვის. მაგრამ ეს ჯერ ადრეა.

რაც ითქვა და რასაც ვხედავთ, პირადად მე ვფიქრობ, რომ ყარაბაღის სომეხი მოსახლეობის აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში რეინტეგრაციის გეგმები ჯერ კიდევ ფანტასტიკის სფეროდანაა.

უმეტესობა გადაწყვეტს წასვლას. დარჩება ის, ვინც სომხეთში ან რუსეთში საკუთარი თავის რეალიზებას ვერ შეძლებს – ძირითადად მოხუცები.