Meydan TV: მორწმუნეებს ნარკოტიკებით ვაჭრობაში ადანაშაულებენ და საზოგადოებისგან მათ იზოლირებას ახდენენ
მორწმუნეთა დევნა აზერბაიჯანში
როგორ მოხვდა აზერბაიჯანი სპეციალურ საკონტროლო სიაში რელიგიური თავისუფლების „სერიოზული დარღვევების“ გამო? JAMNews გთავაზობთ Meydan TV-ის მიერ მომზადებულ მასალას.
„აღარ მინდა ვიყო აზერბაიჯანის მოქალაქე იმის გამო, რომ მოქალაქედ არ მიმიჩნევენ, ჩემს უფლებებს თელავენ, ცილის მწამებენ, მლანძღავენ. გვეძახიან ჯაშუშებს, სამშობლოს მოღალატეებს.“ – ამბობს მორწმუნე მუსლიმი ქალი რენა ალიევა.
2023 წლის დასაწყისიდან აზერბაიჯანში მორწმუნეები მასობრივ დაპატიმრებებს ექვემდებარებიან. ეს აზერბაიჯან-ირანის ურთიერთობების გამწვავების ფონზე ხდება. ურთიერთობა გამწვავდა ირანში აზერბაიჯანის საელჩოზე შეიარაღებული თავდასხმის შემდეგ, როდესაც დაიღუპა საელჩოს უსაფრთხოების სამსახურის უფროსი და დაშავდა მისი ორი ქვეშევრდომი.
დაკავებულთა ახლობლების თქმით, ისინი ცილის სწამებენ და ცრუ ბრალდებებს უყენებნ დაკავებულებს – მათ ნარკოტიკებით ვაჭრობასა და ირანის სასარგებლოდ ჯაშუშობაში ადანაშაულებენ.
რენა ალიევას ქმარი რუსლან ალიევი შიიტი მუსლიმია. მიმდინარე წლის აპრილში ის ნარკოტრაფიკის ბრალდებით დააკავეს და შემდგომ მედიამ ის ირანის ჯაშუშად გამოაცხადა.
რენა ალიევა ამტკიცებს, რომ მისი ქმარი აიძულეს ეღიარებინა ჯაშუშობა და სინამდვილეში ის რელიგიური მრწამსის გამო დააპატიმრეს.
„ასეთ პოლიტიკაა: თუ შსს ამხელს ამ ადამიანებს ჯაშუშებად, მაშინ რა კავშირი აქვს ნარკოტიკებთან, რის გამოც ისინი ვითომ დააკავეს? ჯაშუშს უნდა ჰქონდეს პასპორტი, უამრავი სხვადასხვა პირადობის მოწმობა, ჯაშუშმა უნდა იცოდეს რამდენიმე ენა, უნდა ჰქონდეს განათლება. ჩემი ქმარი კი უბრალო, გაუნათლებელი ადამიანია. ამბობენ, სამშობლოს მოღალატეაო, მაგრამ რა ქნა მოღალატეობრივი? მას არ აქვს თანამდებობა, არ მუშაობს მთავრობაში, საიდან აქვს რაიმე ინფორმაცია რომ გადასცეს ვინმეს?“ – ამბობს ალიევა.
“მე ასე გადავწყვიტე და სასამართლო არ მაინტერესებს”
16 მაისს, სამართალდამცავმა უწყებებმა გამოაქვეყნეს ერთობლივი განცხადება, რომელშიც ნათქვამია, რომ რუფულა ახუნდზადემ და მისმა შვილმა ალმურსალ ახუნდზადემ, რომლებიც თანამშრომლობდნენ ირანის სპეცსამსახურებთან, შეიმუშავეს სამოქმედო საიდუმლო გეგმა შეიარაღებული აჯანყების ორგანიზებისა და ოფიციალური პირების მკვლელობის მიზნით რელიგიური სახელმწიფოს, “კერიმას” შესაქმნელად.
განცხადების მიხედვით, ამ გეგმის ნაწილი იყო WhatsApp-სა და Telegram-ზე საიდუმლო ჯგუფების შექმნა. რუსლან ალიევი დააკავეს, როგორც ამ ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი – სახელწოდებით “შურისძიება 313”.
რენა ალიევა ამბობს, რომ მისი ქმარი ფორტეპიანოს შემკეთებელია და ის ამ ჯგუფს შეუერთდა მხოლოდ იმისთვის, რომ გამოხატოს თავისი პროტესტი მორწმუნეების მასობრივი დაპატიმრებების წინააღმდეგ. ის არც პირადად იცნობს რუფულა ახუნზადეს და მის შვილს, ალმურსალს.
„ჯერ სასამართლო პროცესი არ ჩატარებულა და შსს უკვე ჯაშუშად აცხადებს. თურმე სამინისტროში ამბობენ, რომ ხალხს ანგარიშს არ უწევენ და არც სასამართლო აინტერესებთ. როგორ შეიძლება ასეთი რამის დაშვება? ადამიანებად არ გვთვლიან. სამინისტრო თითქოს გვეუბნება: „დავუშვათ მართლაც შეცდომით დაგიჭირეთ და რას მიზამთ? შინაგან საქმეთა სამინისტრო ვარ, ასე გადავწყვიტე და სასამართლო არ მაინტერესებს“.
დამოუკიდებელი უფლებადამცველების შეფასებით, ამჟამად დაკავებულია 500-ზე მეტი მორწმუნე, რომელთაგან 34 არის აზერბაიჯანში 2015 წელს შექმნილი მუსლიმთა ერთიანობის მოძრაობის წევრი, მათ შორის მოძრაობის ლიდერი თალე ბაგირზადე და მისი მოადგილე აბას ჰუსეინოვი.
აღა-ალი იაჰიაევი, მოძრაობის გამგეობის წევრი, ბოლო დაპატიმრებებს აზერბაიჯან-ირანის ურთიერთობების გამწვავებას უკავშირებს და მიიჩნევს, რომ ეს არის მიზანმიმართული ზეწოლა შიიტ მუსლიმებზე.
„ჩვენ ვიბრძვით სამართლებრივად და ამჟამად, ძირითადად, ვცდილობთ საერთაშორისო ორგანიზაციების ყურადღების მიქცევას. ასობით მორწმუნეს ადანაშაულებენ. წლების განმავლობაში ჩვენ და ჩვენი ოჯახები განვიცდით ამ ბრალდებების მთელ სიმწარეს და სიმძიმეს“, – ამბობს იახიაევი.
“მას გაუპატიურებით ემუქრებოდნენ ხელკეტით, ბოთლით”
გასული წლის დეკემბერში ნარკოტიკებით ვაჭრობის ბრალდებით დააკავეს მირტოფიგ ჰუსეინოვი, ასევე მოძრაობა მუსლიმთა ერთიანობის წევრი. მამის, მირჯალალ ჰუსეინოვის თქმით, დაპატიმრებამდე მას დაურეკეს უცნობი ნომრიდან და გამოკითხეს შვილის რელიგიური მრწამსის შესახებ.
მირჯალალ ჰუსეინოვი ამტკიცებს, რომ დაკავებისას მისი შვილის მიმართ იძალადეს, გაუპატიურებით დაემუქრნენ მას და ამით აიძულეს ხელი მოეწერა აღიარებით ჩვენებაზე:
„ჩემი შვილი რომ დავინახე, ცუდ მდგომარეობაში იყო. ვკითხე რა მოხდა. თავიდან რცხვენოდა, მოგვიანებით კი თქვა, რომ გაუპატიურებით ემუქრებოდნენ ხელკეტით, ბოთლით და ამიტომ იძულებული გახდა, აღიარებითი ჩვენება მიეცა.”
Meidan TV-სთვის მიცემულ კომენტარში შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპიკერი ელშად ჰაჯიევი უარყოფს დაკავებულის მამის ბრალდებებს.
„თუ ჩემი შვილის სისხლში არა მხოლოდ ნარკოტიკი, არამედ ნიკოტინიც კი აღმოჩნდება, მე მას არ დავიცავ. რატომ აკეთებენ ამას? რა ვუყოთ ასეთ სახელმწიფოს? ქვეყანაში ჯუნგლების კანონები მოქმედებს. აქ კონსტიტუციურ უფლებებზე საუბარი არ არის. რა თქმა უნდა, ჩვენ ვცხოვრობთ კანონის სახელმწიფოში, გვაქვს უფლებები, მაგრამ ჩვენი უფლებები ირღვევა. ჩვენ სრულიად მარტო დავრჩით, ჩვენ არავინ გვიცავს“, – ამბობს მირჯალალ ჰუსეინოვი.
საზოგადოებრივი გაერთიანებებისა და რელიგიური ინსტიტუტების საპარლამენტო კომიტეტის წევრი ჯეიჰუნ მამედოვი აცხადებს, რომ მორწმუნეების დაკავება ძალოვანი უწყებების მიერ მხოლოდ უსაფრთხოების მიზნით ხორციელდება. იგი მიიჩნევს, რომ ამ დროისთვის არ არის საჭირო ამ საკითხის პარლამენტში განხილვა.
15 მაისს აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტმა გამოაქვეყნა 2022 წლის მსოფლიო რელიგიის თავისუფლების ანგარიში.
ამ ანგარიშში, რელიგიური თავისუფლების შესახებ კანონის შესაბამისად, აზერბაიჯანი თურქეთთან, ეგვიპტესთან, ინდონეზიასთან, ერაყთან, ყაზახეთთან, მალაიზიასთან, შრი-ლანკასთან და უზბეკეთთან ერთად, შეტანილია სპეციალურ საკონტროლო სიაში „სერიოზული დარღვევების“ გამო.
აზერბაიჯანის შესახებ მოხსენების ნაწილში ნათქვამია, რომ რელიგიის თავისუფლების მხრივ ქვეყანაში ზოგადად უარყოფითი მდგომარეობაა. ანგარიშში ასევე აღნიშნულია, რომ აზერბაიჯანის მთავრობამ გააძლიერა კონტროლი ყველა სახის რელიგიურ საქმიანობაზე.
ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციების ინფორმაციით, გასულ წელს რელიგიური საქმიანობის გამო 19 ადამიანი დააკავეს და მათი უმეტესობა მოძრაობა მუსლიმთა ერთიანობის წევრია.
“როდესაც ორ სახელმწიფოს შორის ურთიერთობა უარესდება, ფასს უდანაშაულო ხალხი იხდის”
რუფატ საფაროვი, უფლებადამცველი, რომელიც აკვირდება შიიტი მუსლიმების დაპატიმრებებს, ამბობს, რომ ბოლო დროს ხელისუფლება ახორციელებს განსაკუთრებით აგრესიულ, რეპრესიულ პოლიტიკას მორწმუნეების მიმართ:
„მე არ ვამბობ, რომ არასდროს ყოფილა ჯაშუშური ქსელები და პოტენციური მოღალატეები აზერბაიჯანში. იყვნენ, არიან და იქნებიან. მთელი ამ წლების განმავლობაში ირანი უკიდურესად იყო დაინტერესებული ჯაშუშური ქსელის გაფართოებით აზერბაიჯანში. მაგრამ დღეს ქვეყნის ოფიციალური და პრო-სამთავრობო მედია ნარკოტრაფიკში ბრალდებულ ადამიანებს ირანელ ჯაშუშებად ასაღებს. ჩნდება კითხვა: თუ ეს ადამიანი ნარკორეალიზატორია, მაშინ რა შუაშია ჯაშუშობა?
უფლებადამცველმა ქვეყანაში რელიგიური თავისუფლების საზოგადოდ დაუცველობაზეც ისაუბრა:
„აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კონსტიტუციის მე-18 მუხლი ამბობს, რომ რელიგია გამოყოფილია სახელმწიფოსგან. უდავოა, ჩვენ ყოველთვის მხარს ვუჭერდით სახელმწიფოს სეკულარულ მოდელს. მაგრამ დღეს ჩვენ ვხედავთ, რომ პოლიტიკური და სამართლებრივი სტრუქტურები, ასევე ცენტრალური აღმასრულებელი ხელისუფლება ერევა რელიგიის თავისუფლებაში. თემებსა და მეჩეთებში იმამებისა და ახუნდების დანიშვნას ახორციელებს რელიგიის საკითხთა სახელმწიფო კომიტეტი. და ასეთი პრაქტიკის შემხედვარე, როგორ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სახელმწიფო არ ერევა რელიგიაში?“
ეს არ არის მორწმუნეების პირველი მასობრივი დაკავება აზერბაიჯანში. ასევე იყო ე.წ. „ნარდარანის“ და „განჯის“ შემთხვევები.
“ნარდარანის საქმე”
2015 წლის 26 ნოემბერს ძალოვანმა სტრუქტურებმა ბაქოს მახლობლად მდებარე სოფელ ნარდარანში სპეცოპერაცია ჩაატარეს, რომლის მოსახლეობა ძირითადად მორწმუნეებისგან შედგება.
თვითმხილველების თქმით, „შავ ნიღბიანი ხალხი“ მუსლიმთა ერთიანობის მოძრაობის თავმჯდომარის, ჰაჯი თალეჰ ბაგირზადეს სახლში ლოცვის დროს შეიჭრა. დაიღუპა ორი პოლიციელი და ოთხი ადგილობრივი მცხოვრები, 60-ზე მეტი კი დააკავეს.
სამართალდამცავმა უწყებებმა ერთობლივი განცხადება გაავცრელეს, რომლის მიხედვით სახლიდან ამოღებულია დიდი რაოდენობით იარაღი და საბრძოლო მასალა, თუმცა ამ ფაქტის დამადასტურებელი ოპერატიული კადრები მედიაში არ გავრცელებულა.
ოპერაციის დროს დაკავებულთა უმეტესობა აცხადებდა, რომ წამების დროს აიძულებდნენ ხელი მოეწერათ წინასწარ მომზადებულ აღიარებითი ჩვენების ოქმებზე.
ადვოკატი ფაზილ ნამაზლი, რომელიც იცავდა ზოგიერთ ბრალდებულს, ამბობს, რომ მანამდე არასოდეს უნახავს ისეთი სასტიკი წამება, როგორიც ნარდარანის საქმეში ბრალდებულებმა განიცადეს.
მისი თქმით, ჰაჯი თალე ბაგირზადე იმიტომ დააკავეს, რომ მან ხელისუფლება გააკრიტიკა.
საერთაშორისო ორგანიზაციებმა ბაგირზადე „სინდისის პატიმარად“ აღიარეს.
მაგრამ დაპატიმრებები ამით არ დასრულებულა – 26 ნოემბრის შემდეგ ბაქოსა და რეგიონებში კიდევ რამდენიმე მორწმუნე დააკავეს.
“განჯის საქმე”
2018 წლის 3 ივლისს განჯის აღმასრულებელი ხელისუფლების ყოფილი უფროსის, ელმარ ველიევსა და პოლიციის სერჟანტის შეიარაღებული მკვლელობის მცდელობა მოხდა. მცდელობის ბრალდებით ადგილობრივი მცხოვრები იუნის საფაროვი დააკავეს. სამართალდამცავი ორგანოები აცხადებდნენ, რომ ეს იყო ტერორისტული აქტი და საფაროვის მთავარი მიზანი იყო აზერბაიჯანში შარიათის კანონით რეგულირებული ისლამური სახელმწიფოს შექმნა.
ერთი კვირის შემდეგ, 10 ივლისს, განჯაში არეულობა დაიწყო. ოფიციალური ინფორმაციით, იმ დღეს რადიკალურმა რელიგიურმა დაჯგუფებამ 150-200 კაციანი აქციის გამართვა სცადა.
ასევე ცნობილია, რომ დაკავებულია 70-ზე მეტი ადამიანი.
დაკავებულების მშობლები აცხადებენ, რომ მათი შვილები ციხეში უსაფუძვლოდ ისხდნენ.
ზოგიერთი უფლებადამცველი აღნიშნავს, რომ განჯის საქმეში სერიოზული დარღვევებია.
უფლებადამცველი ოქტაი გიულალიევი, რომელიც ამ მოვლენებს იძიებდა, დაკავებებს პოლიტიკურად მოტივირებულს უწოდებს.
აზერბაიჯანულ-ირანის ურთიერთობების გამწვავება
მორწმუნეების ბოლო მასობრივი დაპატიმრებები აზერბაიჯანში 2023 წლის იანვარში დაიწყო, ირანში აზერბაიჯანის საელჩოზე თავდასხმის შემდეგ.
თავდასხმა 27 იანვარს მოხდა. მოკლეს საელჩოს დაცვის სამსახურის უფროსი, დაშავდა მისი ორი ხელქვეითი.
აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ტერორისტული აქტის დროული გამოძიება და ტერორისტების დასჯა მოითხოვა.
აზერბაიჯანის სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა, თავის მხრივ, საელჩოზე თავდასხმის ფაქტზე სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის შესახებ განაცხადა.
ამის შემდეგ შინაგან საქმეთა სამინისტრომ 45-ზე მეტი „ირანის ჯაშუშის“ დაკავების შესახებ განაცხადა, თუმცა ამ ოპერაციის დეტალების შესახებ ინფორმაცია არ გახმაურებულა. დაკავებულების ახლობლებისა და ადვოკატების თქმით, მათ ნარკორეალიზაციაში ედებათ ბრალი.
1-ელ თებერვალს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ კვლავ გაავრცელა ინფორმაცია სპეცოპერაციის ჩატარების შესახებ, რის შედეგადაც 39 პირი დააკავეს, რომლებიც დივერსიულ საქმიანობას ახორციელებდნენ „რელიგიის საფარქვეშ“. მაგრამ საზოგადოებას არ უთხრეს ვინ იყვნენ ეს ადამიანები.
12 მარტს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ და გენერალურმა პროკურატურამ მორწმუნეების წინააღმდეგ ჩატარებული ოპერაციის შესახებ პირველი ოფიციალური განცხადება გაავრცლეს. აღნიშნული ინფორმაციით, იმ დღეს 32 ადამიანი დააკავეს და სხვადასხვა ბრალდება წარუდგინეს – ჯაშუშობიდან დაწყებული ნარკოტრაფიკით დამთავრებული, თუმცა დეტალები ამჯერადაც უცნობია.
დაკავებული მორწმუნეების ახლობლები ამბობენ, რომ ისინი ბოლომდე იბრძოლებენ. მაგრამ ამავდროულად ამბობენ იმასაც, რომ ქვეყანაში სამართლიანი სასამართლო სისტემის არარსებობის გამო, იმედი არ აქვთ.
“მედიაქსელის” მხარდაჭერით
