კრემლის პროპაგანდა მოლდოველი ოლიგარქის, ილან შორის დახმარებით ცენტრალური აზიის კარებს ამტვრევს და კავკასიაშიც შემოდის
Ziarul de Gardă სტატიის მიხედვით
კრემლის პროპაგანდა
მაშინ, როდესაც მსოფლიოს ყურადღება უკრაინაში მიმდინარე ომზეა მიპყრობილი, ცენტრალური აზია კრემლის პროპაგანდის გავრცელების ერთ-ერთ ყველაზე ნაყოფიერ რეგიონად იქცევა. ამ ბუნდოვან მედიალანდშაფტში სულ უფრო ხშირად ჩნდება მოულოდნელი სახელი: ილან შორი, მოლდოვადან გაქცეული ოლიგარქი, რომელიც „მილიარდის ქურდობისთვის“ არის გასამართლებული და ჯერ ისრაელში, შემდეგ კი რუსეთში იმალება. ის სულ უფრო ხშირად ერთვება საეჭვო მედიაპროექტებში არა მხოლოდ მოლდოვაში, არამედ დსთ-ს სხვა ქვეყნებშიც.
ცოტა ხნის წინ, პორტალმა „მედუზამ“ ყირგიზეთში ახალი ტელეარხის, „ნომადის“ გაშვების შესახებ გაავრცელა ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია კრემლის მიერ დაფინანსებულ პროპაგანდისტულ არხ „რაშა თუდეისთან“ (RT) და დევნილი ილან შორის ორგანიზაციასთან.
„რადიო აზატიკის“ ცნობით, ახალი არხისთვის პერსონალის დაქირავებას კოორდინაციას უწევდნენ რედაქტორები, რომლებიც ადრე რუსული საინფორმაციო სააგენტო „სპუტნიკის“ ყირგიზეთის ფილიალში მუშაობდნენ. ახალი არხის პროდიუსერია ანა აბაკუმოვა, რუსეთის მოქალაქეა, რომელიც ადრე RT მედიაჰოლდინგში მუშაობდა. „ნომადის“ ჟურნალისტები ევრაზიის ცენტრში გადიან მომზადებას. დიახ, იმავე ცენტრში, რომელიც მოლდოველი ბავშვებისთვის რუსეთში მოგზაურობებსა და ბანაკებს აწყობდა, სადაც ისინი პროკრემლისტურ ნარატივებს ითვისებდნენ.
ეს ყველაფერი შეუძლებელია შიდა ძალებთან კოორდინაციის გარეშე. მაგალითად, 2025 წლის აგვისტოში ყირგიზეთის პრეზიდენტმა სადირ ჯაპაროვმა ხელი მოაწერა საკამათო კანონს, რომელიც ყველა მედიასაშუალების ოფიციალურ რეგისტრაციას მოითხოვს და მათი უცხოური საკუთრების მაქსიმუმ 35%-მდე შეზღუდვას. კრიტიკოსები აფრთხილებენ, რომ ეს რეგულაციები შეიძლება გამოყენებულ იქნას საზოგადოებრივი დებატების შეზღუდვისა და კრიტიკული ხმების ჩასახშობად.
ამასობაში, დამოუკიდებელი ჟურნალისტები და მედია საშუალებები აქტიურად ამოიღეს მიზანში. ერთ-ერთი მაგალითია Temirov Live, იუთუბ-არხი, რომელიც შექმნა გამომძიებელმა ჟურნალისტმა ბოლოტ ტემიროვმა. ის იძიებდა მაღალი თანამდებობის პირების კორუფცია, რისთვისაც დიდი ფასი გადაიხადა: იგი დეპორტირებულ იქნა ქვეყნიდან, მისი კოლეგები კი დააპატიმრეს.
სისხლის სამართლის საქმეების, აკრძალვების, მუქარისა და დისკრედიტაციის საფრთხის ქვეშ დგას ასევე ცენტრალური აზიის ერთ-ერთი უდიდესი საგამოძიებო ცენტრი, Kloop-ი.
ჟურნალისტები თვალთვალისა და შევიწროების ქვეშ არიან, საიტი კი მრავალი სასამართლო პროცესის სამიზნე გახდა და მას „ექსტრემისტული“ იარლიყი მიენიჭა. ეს მოდელი საეჭვოდ მოგვაგონებს რუსულს, სადაც დამოუკიდებელ მედიასაშუალებებს ბრალს სდებენ „ექსტრემიზმში“, „სახელმწიფოს დისკრედიტაციაში“ ან „უცხოელი აგენტების“ იარლიყს აკრავენ.
სასამართლო პროცესების, საბანკო ანგარიშების გაყინვისა და შეზღუდვების სამიზნე გახდა ასევე რადიო „თავისუფალი ევროპის/რადიო თავისუფლების“ ყირგიზული ფილიალი, რადიო „აზატიკი“. მას „ყალბი ამბების“ და „დესტაბილიზაციის გამომწვევი პროპაგანდის“ გავრცელებას ედავებიან.
ეს ზეწოლა შემთხვევითი არ არის – ის მედია-ველს ასუფთავებს და ალტერნატიულ პროპაგანდას შეუფერხებლად გავრცელების საშუალებას აძლევს.
რაც არ უნდა გასაკვირი იყოს, მოლდოვას ისტორიაში ყველაზე დიდი საბანკო თაღლითობისთვის პასუხისმგებელი პირი, ილან შორი, ცენტრალურ აზიაში პროპაგანდის ისტორიაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. მაგრამ რატომ სჭირდება მოსკოვს შორი?
პირველ რიგში, მას აქვს დიდი ფინანსური რესურსები, რომელთა კვალის დადგენა რთულია. გარდა ამისა, შორს უკვე აქვს უკვე კარგად აწყობილი მედია და ციფრული მანქანა – თავისი ტელეარხებით, ვებსაიტებით და ათასობით ყალბი ანგარიშით, რომელიც დიდი ხანია მუშაობს მოლდოვაში.
იგივე მოდელი ახლა გამოიყენება სომხეთში, სადაც მხარს უჭერენ პოლიტიკურ პროექტებს და მედია საშუალებებს, რომლებიც მოსკოვის ნარატივებთან არიან დაკავშირებული. უფრო მეტიც, შორმა უკვე დაამტკიცა თავისი ერთგულება კრემლის მიმართ: მისი პარტიები და კამპანიები, რომლებიც რუსული წყაროებით არის დაფინანსებული, მუდმივად ხელს უწყობდნენ ანტიდასავლურ და პრორუსულ რიტორიკას.
დღეს ილან შორი გადაიქცა კრემლის ინტერესებზე მორგებული ციფრული გავლენის ქსელების ერთ-ერთ ყველაზე აქტიურ და აგრესიულ ელემენტად. ორგანიზაცია WatchDog-მა დეტალურად შეისწავლა შორთან აფილირებული Facebook-ინფრასტრუქტურა და გამოავლინა მინიმუმ 146 აქტიური ანონიმური გვერდი, ასევე ასობით სხვა — მიძინებულ მდგომარეობაში.
„ეს ციფრები მხოლოდ აისბერგის წვერია“, – აღნიშნავს WatchDog-ი. ორგანიზაციის შეფასებით, ეს ეკოსისტემა მხოლოდ ერთი ფრაგმენტია უფრო ფართო, კრემლის მიერ ავტომატიზირებულად შექმნილი ქსელისა, რომელიც 2,167-ზე მეტი გვერდისგან შედგება და მიზნად ისახავს მოლდოვასა და სხვა ევროპულ ქვეყნებში პოლიტიკური პროცესების მანიპულაციას.
გარდა ამისა, DFRLab-ის ანალიზმა გამოავლინა, რომ Meta-ზე (Facebook და Instagram) შორის მიერ დაფინანსებული სარეკლამო კამპანია ავრცელებდა ევროკავშირის საწინააღმდეგო და პრორუსულ ნარატივებს, რომლებიც მიზნად ისახავდა მოლდოვას ევროპული ინტეგრაციის შელახვას.
ამ კონტექსტში, სტრატეგიული კვლევების ინსტიტუტის ანგარიშში ხაზგასმულია კიდევ ერთი კრიტიკული ასპრექტი: შორის ქსელი სტრუქტურულად თანამშრომლობს რუსულ დივერსიულ მექანიზმებთან. ანგარიშის მიხედვით, ეს ინფრასტრუქტურა აქტიურად იყენებს რუსულ გადახდის სისტემებს, მათ შორის Promsvyazbank-ს და MIR-ის ბარათებს, ასევე ტრანსნაციონალური ფინანსური არხებს, რომლებიც ფარავენ და ამარტივებენ გავლენის ოპერაციების დაფინანსებას. დოკუმენტში აღწერილია დამატებითი მექანიზმიც — სასულიერო პირების ორგანიზებული მომლოცველობები რუსეთში, რომლებიც ქსელისათვის წარმოადგენს სასარგებლო ლოჯისტიკურ და საკომუნიკაციო არხს.
თუმცა, შორის გავლენის არქიტექტურა Facebook-ით ნამდვილად არ შემოიფარგლება. BBC-ის გამოძიებამ გამოავლინა 90-ზე მეტი TikTok ანგარიში, რომლებიც პირდაპირ უკავშირდება კრემლის მხარდამჭერ კამპანიებს და მიზნად ისახავს ახალგაზრდა აუდიტორიებზე ზეგავლენას — უფრო სწრაფი, ემოციური და ადვილად ვირუსული ფორმატებით. პარალელურად, ZdG-ის ჟურნალისტებმა შეაღწიეს შორთან დაკავშირებულ ორგანიზაციულ ქსელებში და დეტალურად აღწერეს, როგორ ხდება მოქალაქეთა რეკრუტირება რუსეთის მიერ დაფინანსებულ საპროტესტო აქციებში. გამოძიებამ აჩვენა, რომ მონაწილეებს სთავაზობენ როგორც მატერიალურ სტიმულებს, ისე ტრანსპორტირებასა და ლოჯისტიკურ მხარდაჭერას — რაც ამ პროცესს კლასიკურ, ჰიბრიდული ზემოქმედების მექანიზმად აქცევს.
სამივე ქვეყნის – მოლდოვას, სომხეთისა და ყირგიზეთის – კიდევ ერთი საერთო ელემენტია ორგანიზაცია „ევრაზია“, რომელსაც ბრალი დასდეს არჩევნების მანიპულირების კამპანიებსა და კრემლის მხარდამჭერ გეოპოლიტიკურ პროპაგანდაში მონაწილეობაში. ZdG-მ ადრე გამოიძია, თუ როგორ აღმოჩნდა ათობით მოლდოველი ბავშვი „ევრაზიის“ ორგანიზაციის მეშვეობით უკრაინელი ბავშვებისთვის განკუთვნილ „ხელახალი განათლების“ ბანაკში დასასვენებლად.
რადიო თავისუფლებამ ასევე გაავრცელა ინფორმაცია „ევრაზიის“ სომხეთთან კავშირების შესახებ: შორთან დაახლოებულმა სომეხმა ბლოგერმა (მიკა ბადალიანმა) მონაწილეობა მიიღო „ევრაზიის“ ღონისძიებაში და პროევრაზიული ქსელის შექმნაში. Intelligence Online-მა ცოტა ხნის წინ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ შორის მიერ დაფინანსებული არასამთავრობო ორგანიზაცია „ევრაზია“ აფართოებს თავის ქსელს სომხეთში.
გარდა ამისა, არსებობს ყირგიზეთის ოფიციალურ პირებს, მოსკოვსა და ილან შორს შორის კავშირების სხვა მტკიცებულებებიც. The Insider წერს, რომ ყირგიზეთის ერთ-ერთი მსხვილი ფინანსური ინსტიტუტი — ცენტრალური აზიის კაპიტალის ბანკი — აღმოჩნდა სანქციებისგან თავის არიდების სქემებში, დაკავშირებულში ობიექტებთან, რომლებიც, გამოძიების თანახმად, შორის დაფინანსებით მოქმედებდნენ. ეს უკვე მხოლოდ პროპაგანდის საკითხი აღარ არის — აქ საქმე გვაქვს ინტეგრირებულ ფინანსურ, საინფორმაციო და ლოჯისტიკურ ქსელთან, რომელიც ერთიანად обслуживает კრემლის სტრატეგიულ მიზნებს.
ამ ფონზე, ყირგიზეთი დღეს იქცა პრაქტიკულად სარკისებურ ანარეკლად იმისა, თუ როგორ ახორციელებს კრემლი ინფორმაციული კონტროლის თანამედროვე, ჰიბრიდულ მოდელს — ქსელს, რომელიც ტრანსნაციონალურ არხებზე გადის, აერთიანებს პოლიტიკურ ინტერესებს, ჩრდილოვან დაფინანსებას, ადგილობრივ თანამონაწილეობას და მოქნილ მედია-აპარატს. ეს არის ეკოსისტემა, რომლის გავრცელება ჩუმად და მეთოდურად ხდება, და რომლის გაჩერება უკვე მხოლოდ ერთი ქვეყნის ძალებზე არ არის დამოკიდებული.
exchange
