სტრესი პანდემიის დროს. საუბარი ფსიქოთერაპევტთან
კორონავირუსის პანდემიამ, კარანტინმა და იზოლაციამ ადამიანების ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე სერიოზული გავლენა მოახდინა, რომელსაც მეცნიერები ჯერ კიდევ სწავლობენ. იმის შესახებ, თუ რა სტრესებს უკავშირდება ვირუსის შიშით ცხოვრება თუ თვითიზოლაციაში ყოფნა, ცხოვრების რეჟიმის მკვეთრი შეცვლა, და რა შეიძლება მოიმოქმედოს ადამიანმა ამ პირობებში, JAMnews-ი ფსიქოთერაპევტს ეკატერინე დარსანიას ესაუბრა.
დღეს ჩვენ კვლავ პანდემიის და მისი შედეგების შესახებ ვსაუბრობთ, ვსაუბრობთ იმაზე, რომ თუ მეტნაკლებად გაზომვადია და ცნობილია ზარალი, რაც პანდემიამ და კორონავირუსმა მიაყენა ადამიანებს, მათ ფიზიკურ ჯანმრთელობას, ეკონომიკას და ადამიანის მატერიალურ მდგომარეობას, ამავე დროს ნაკლებად საუბრობენ იმ ზარალზე, რაც მიადგა ადამიანების ფსიქოლოგიურ მდგომარეობას. ჩვენ დღეს ვსაუბრობთ ფსიქოთერაპევტთან, ეკატერინე დარსანიასთან.
– გამარჯობა, პირველ რიგში მინდა გკითხოთ, რა სტრესებთან არის დაკავშირებული პანდემია და კონკრეტულად ცხოვრების რადიკალურად შეცვლა, კარჩაკეტილი ცხოვრება, იზოლაცია და ა.შ , რა გრძელვადიანი შედეგები შეიძლება ქონდეს ადამიანებზე და ვინ არიან რისკჯგუფები, რომელებიც უფრო მძიმედ განიცდიან ამ მდგომარეობას?
ეკატერინე დარსანია: ყველაზე მნიშვნელოვანი და მთავარი დარტყმა უკვე გადავლილია, რაც გავიარეთ ზუსტად თვითიზოლაციიის პერიოდი, როცა გამოცხადდა პანდემია და კაცობრიობამ არ იცოდა, რასთან ჰქონდა საქმე. ეს იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი დარტყმა, რადგან სწორად ყველაზე ფუნდამენტურ ბაზისს შეეხო, რასაც ჰქვია უსაფრთხოების განცდა.
როდესაც ადამიანს არ აქვს უსაფრთხოების განცდა და საფრთხის გარემოცვაშია, ის აბსოლუტურად არ არის მობილიზებული, არ არის გარკვეული და ამ გაურკვევლობაში, კიდევ უფრო მეტად უმძაფრებს ამას. სწორად მთავარი რისკფაქტორი იყო ზუსტად ეს პერიოდი.
ასე რომ , ალბათ დროთა განმავლობაში მეტად გამოჩნდება, იმიტომ რომ ცოტა მოგვიანებით იცის ხოლმე ასეთმა ტრავმებმა გამოვლინება სხვადასხვა ფორმით. ამ ეტაპზე გარკვეულწილად გამოკვეთილია ადამიანების მენტალური ჯანმრთელობის მხრივ გამოწვეული პრობლემები მაშინ, როდესაც ადამიანს ეცვლება ცხოვრების რიტმიც, ქმედებებიც, აქტიურობის ფორმაც, რაც პანდემიამ გამოიწვია.
• “მე კარანტინიდან გამოსვლა არ მინდა”: რატომ რჩებიან ადამიანები სახლში. შვიდი ამბავი
• კორონავირუსი და ბოლო ჟამის ეკლესია. საუბარი გია ნოდიასთან და ბექა მინდიაშვილთან
• პანდემია – შანსი მმართველი პარტიისთვის? საუბარი თორნიკე შარაშენიძესთან და კორნელი კაკაჩიასთან
თვითიოზლაციის პერიოდში ჩვენ აბსოლუტურად სხვანაირად ვფუნქციონირებდით. ჩავიკეტეთ საკუთარ ოჯახებში ისევ და ისევ ჩვენი უსაფრთხოების გამო. თუმცა ბევრისთვის ესეც გაურკვეველი იყო. თვითიზოლაცია რატომღაც უფრო იზოლაციად იქნა აღქმული და ადამიანებმა, განსაკუთრებით იმათ, ვინც არ აღიარეს პანდემია საფრთხედ, მათში უფრო მეტად ბრაზი და აგრესია ჭარბობდა.
ასე რომ, საკმაოდ დიდი ზიანი მიაყენა იმ პერიოდმა ადამიანების ფსიქიკას. იმ ადამიანებისთვის, ვისაც ოჯახური სისტემა ჰქონდათ ფუნქციური, ჯანსაღ ოჯახურ გარემოში იმყოფებოდნენ, მათთვის მეტ-ნაკლებად უმტკივნეულოდ გაიარა ამ პერიოდმა. მე პრაქტიკიდან გამომდინარე ვსაუბრობ, რადგან ვმუშაობ ადამიანებთან, მომიწია მსგავსი პრობლემების მქონე ადამიანებთან მუშაობა.
რადიკალურად განსხვავდება იმ ადამიანების ფსიქოლოგიური მდგომარეობა, ვინც ჯანსაღ ოჯახურ გარემოში გადაიტანეს ეს პერიოდი და იმ ადამიანების ფსიქიკას ბევრად უფრო მეტი ზარალი მიადგა, ვინც ოჯახშიც ვერ გრძნობდა თავს უსაფრთხოდ.
-თქვენი აზრით, გამოსავალი, იგივე ამ ადამიანებისათვის, ვინც ოჯახში ვერ გრძნობდა თავს უსაფრთხოდ, ისევ სოციალიზაციაა? რაც შეიძლება მეტად გამოსვლა საზოგადოებაში? ანუ ძველი რაღაცეების დაბრუნება. ძველი ცხოვრების სტილის? თქვენ როგორ ფიქრობთ?
– ვერ დაგეთანხმებით. ესეც არ არის ჯანსაღი. პანდემიას აღმოაჩნდა ორი მხარე. უარყოფითი და დადებითი მხარე. პანდემიამ აიძულა ადამიანები პირისპირ, თვალებში ჩაეხედათ ჭეშმარიტი სიმართლისთვის. მე თუ ოჯახში აღმოვაჩინე, რომ აქ მე არ ვგრძნობ კომფორტულად თავს და მე ჩემი ოჯახი არ მაძლევს უსაფრთხოების განცდას, ადამიანი უნდა დაფიქრდეს, ხომ? უნდა შეცვალოს ის და მის გაჯანსაღებაზე იზრუნოს და თუ სისტემაში სხვები არ არიან გაჯანსაღებისაკენ მოწოდებულები, მაშინ ჯანსაღი მიდგომა იქნება ასეთი სისტემის დანგრევა. ამას ძალიან რადიკალურად ვამბობ და საბედნიეროდ, არ გვაქვს ასე ცუდად საქმე ქართულ ოჯახებში. ჩვენი კულტურა მეტად ორიენტირებულია ოჯახურ კულტურაზე. მეტ-ნაკლებად ქართული ოჯახი მაინც რაღაც უსაფრთხოების განცდას გვაძლევს.
–თუმცა მსოფლიოში არის ეს პრობლემა ხომ? თუნდაც ოჯახური ძალადობის მხრივ?
– რა თქმა უნდა. თუნდაც ჩინეთის მაგალითზე. თუ გახსოვთ ჩინეთში დაიდო ასეთი შედეგები, რომ როდესაც იზოლაციიდან ხალხი გამოვიდა, ძალიან დიდი რაოდენობა აღმოჩნდა განქორწინების მსურველი.ეს უკვე იმის მაჩვენებელია, რომ მათ აღმოაჩინეს, რომ მათი ურთიერთობა არ იყო ჯანსაღი
-ეს ალბათ ამ რეჟიმის გარდაუვალი შედეგია, როგორც ჩანს. თუმცა ჩვენ ქართულ რეალობაში გვაქვს სურათი, ვიცით, რომ არსებობენ ადამიანები ვისაც აქვს შიში. შიში გარეთ გასვლის ერთის მხრივ, ანუ ვინც რისკჯგუფშია ან ახლობელი ჰყავს რისკჯგუფში და ყოველ ნაბიჯზე რაღაც ელანდება. და არიან ადამიანები, რომლებსაც სახლიდან გამოსვლა არ უნდა არა შიშის გამო, არამედ იმის გამო რომ ასე მიეჩვია, კომფორტულ ზონაში აღმოჩნდა. თქვენი აზრით არის თუ არა ეს ბუნებრივი? ბუნებრივი რეაქცია ასეთ პირობებში?
– ნებისმიერი რეაქცია რა თქმა უნდა, ახლა რაც ჩამოთვალეთ ანუ ის, რომ ადამიანს ეშინია გასვლა იმიტომ, რომ რისკჯგუფს მიეკუთვნება და აქვს შფოთი, რომ ან მას შეეყრება ან ოჯახის სხვა წევრს, ვინც რისკჯგუფშია მას მოუტანს, ეს აბსოლუტურად ჯანსაღია.
უბრალოდ, თუ ის სძლევს და იმ საჭირო, აუცილებელ სოციალურ აქტივობას ახორციელებს, მაგალითად, მაღაზიაში გასვლას, ან სამედიცინო საჭიროებიდან გამომდინარე კლინიკაში წასვლას ან თუნდაც აუცილებელი სამსახურეობრივი საჭიროების გამო გასვლას, თუ ამას ახერხებს, მაგრამ თან სდევს გარკვეული შიში და შფოთი, ეს აბსოლუტურად ნორმალურია.
იმიტომ, რომ ჯერჯერობით კიდევ უცნობია კოვიდ-19-ის ბუნება, რეალურად რომ ვაღიაროთ. და თუ ჩვენ გვაქვს გარკვეული შიში და შფოთი და ეს მგონი ნებისმიერ ადამიანს აქვს, ვინც რაციონალურად აზროვნებს, როცა ვიცი, რომ მე არ ვიცი რა არის.
კი, დაახლოებით მეუბნებიან რა შედეგები აქვს, ვინ არის მოწყვლადი ჯგუფი, გამოვლენის რა სახეები აქვს, გადადების როგორი ტიპია, მაგრამ მაინც რომ მაქვს ეს შიში, ბუნებრივია და ნორმალურია.
მაგრამ თუ მე ვერ ვახერხებ და ვერ გავდივარ საერთოდ ოჯახიდან და იმ საჭიროებას, რაც ჩემთვის მნიშვნელოვანია, ჩემი ოჯახისთვის მნიშვნელოვანია, ვერ ვახორციელებ, ეს უკვე პრობლემაა. ამ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, პირველ რიგში ადამიანს გააჩნია. თვითმარეგულირებელი სისტემაა და ფსიქიკა თვითონ იწყებს ამ წინააღმდეგობასთან გამკლავებას, სტრესორთან გამკლავებას.
მაგრამ თუ ადამიანს თვითონ ვერ აღმოაჩნდა სტრესის გამკლავების მექანიზმები, ამ შემთხვევაში აუცილებლად სპეციალისტს უნდა მიმართოს.
ძალიან ცუდი ტონი იქნება მე თუ აქედან დავიწყებ რეკომენდაციების გაცემას, იმიტომ რომ თითოეული ინდივიდი არის განსხვავებული, მისთვის სტრესორი არის აბსოლუტურად განსხვავებულად აღქმული, ასე რომ ზოგად რეკომენდაციას ნამდვილად ვერ გავცემ.
-არიან ადამიანები, ვინც ცდილობენ გაეცნონ ყველაფერს ამ ვირუსის შესახებ, ყველა ახალ ამბავს ადევნებებს თვალყურს, არაფერს არ ტოვებს, ცდილობს შეისწავლოს ყველაფერი თავიდან ბოლომდე. თქვენი აზრით ეს ადამიანზე დამაწყნარებელ ეფექტს იქონიებს თუ პირიქით, უფრო მეტად სტრესულ გარემოში ამყოფებს?
-იყო ამაზე ძალიან ბევრი საუბარი, იყო მოწოდებაც რეალურად. ჭარბი ნეგატიური ინფორმაციული ნაკადი თავიდან ძალიან მძლავრად მოდიოდა. მოდიოდა ყველანაირი ინფორმაცია და ჩვენ ნამდვილად არ ვიცოდით.
როცა გაუგებრობაში ხარ, ცდილობ ინფორმაციის მოპოვებას, რაღაცას ჩაეჭიდო, რაღაც მეტი გაიგო, რომ მეტად გაუმკლავდე ამ პროცესს. თავიდან საზოგადოების დიდმა ნაწილმა სწორად ამ ინფორმაციის მოძიებას მიმართა და ამან საკმაოდ დიდი რაოდენობის ადამიანებში გამოწვია პროცესის მეტად დამძიმება.
არ არის სასურველი, რა თქმა უნდა და იყო ამაზე მოწოდებაც. მეც ზუსტად იგივეს გავიმეორებ. ზუსტად უნდა აკონტროლო ამ შემთხვევაში ინფორმაციული ნაკადის შემოდინება.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერაც იყო მოწოდებული ინფორმაციის ჭარბი მიღებისგან თავის შეკავება. იქ მოწოდებული იყო, რომ დღეში ერთხელ ან ორჯერ გაეცნო ინფორმაციას თუ რა ხდება ზოგადად მსოფლიოში და ეს უკვე საკმარისია, დაიკმაყოფილო ის მოთხოვნილება, რომ მეტი გაიგო მოვლენების შესახებ. ჭარბი ინფორმაციის შემოდინება პირიქით ამძაფრებს, ამწვავებს, ვერ უმკლავდები ამდენ ინფორმაციას, ფსიქიკა ვერ ახერხებს ამდენი ინფორმაციის გადამუშავებას და სტრესორი უფრო მწვავდება.
-იგივე ინფორმაციასთან კავშირში. თქვენ ახსენეთ ადამიანებიც, რომლებიც უარყოფენ საფრთხეს. მე მგონი ყველას გვყავს ისეთი ნაცნობები, რომლებიც პანდემიის განმავლობაში ცდილობდნენ , რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მიეღოთ, თუმცა, რადგან ინფორმაცია წინააღმდეგობრივი ვრცელდება, მით უმეტეს 21-ე საუკუნეში, ინფორმაციის საუკუნეა და ყველა სახის ინფორმაციას შეგიძლია მიაგნო, უყალიბდებათ მკვეთრი პოზიცია, რომ საფრთხე არის ან მოგონილი, ან გადაჭარბებული და მთელი მსოფლიო შეიშალა. თქვენი აზრით ეს ბუნებრივია თუ ესეც თავდაცვის რეაქციაა?
– თქვენ საზოგადოების იმ ნაწილზე საუბრობთ, რომლებიც სკეპტიკურად უყურებენ პანდემიას?
-იმ ადამიანებზე, ვინც ძალიან აქტიურად ცდილობს დაამტკიცოს თავისი ეს თვალსაზრისი ყველასთან.
– სწორად ინფორმაციის ჭარბმა შემოდინებამ გამოიწვია ეს. იყო მოსაზრება და რა თქმა უნდა, მეც ვეცნობოდი ამ ინფორმაციას, რომ ყველას თავის შეხედულება ჰქონდა, თუ რა იყო კოვიდ-19.
დღემდეც ფიქრობენ, რომ ეს იყო შეთქმულების თეორია. ესეც ბუნებრივია. ესეც ფსიქიკის დაცვითი მექანიზმია, თუმცა არაჯანსაღი დაცვითი მექანიზმია. ამას უარყოფას ეძახიან. ანუ სტრესორის პრიმიტივიზაციას ახდენს ადამიანი ამ შემთხვევაში. ამარტივებს, რადგან გამკლავების მექანიზმი არ გააჩნია და ამბობს, რომ ეს არაფერია.
თუ კარგად გაიხსენებთ, თავიდან მედიაც განეწყო მასე, რომ რა გინდათ, იყავით სახლში, მშვენივრად ხართ, არაფერი საფრთხე არ არის, სახლში უსაფრთხო გარემოა, გაერთეთ და ა.შ.
ძირითადად მოგვიწოდებდნენ სასიამოვნო ქმედებების განხორციელებისკენ, რაც დაგვამშვიდებდა და კარგ განწყობაზე დაგვაყენებდა. რადიკალურად აქეთკენ გადართვაც არაჯანსაღია, რადგან რეალობაში არსებული საფრთხე, ვაღიაროთ რომ კოვიდ-19 არსებობს, ის რეალურად არის ვირუსი, რომელიც გადამდებია, რომლის ბუნება დღემდე ბოლომდე არ არის ცნობილი და ჩვენ ნამდვილად არ ვიცით რა შედეგები მოჰყვება გარკვეული პერიოდის მერე.
რეალურია საფრთხე და თუ მე მექნება ისეთი რწმუნებულება, რომ ეს არაფერია და არ გავითვალისწინებ იმ მოწოდებებს, რასაც მოგვიწოდებს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, თუნდაც ნიღბის გაკეთებას, ხელთათმანით სარგებლობას, ხალხმრავალ ადგილებისგან თავის არიდებას, ამ შემთხვევაში ძალიან მარტივად შეიძლება მე თვითონ გავხდე ამ ვირუსის გამავრცელებელი და ეს აღარ არის ჯანსაღი.
თუმცა, გარკვეული პერიოდი შეიძლება დადგეს ადამიანი ამ მდგომარეობაში. მეც მქონდა, ეჭვქვეშ დამიყენებია, რომ ეს რეალობაა თუ მითია. ეს ყველა ადამიანს ჰქონია. მაგრამ როდესაც საბოლოოდ უკვე მიდიხარ იმ გადაწყვეტილებამდე, იმ ავტორიტეტებს უსმენ, ვინც არიან ჩვენი ინფექციონისტები, ეს უკვე ჯანსაღია. მე ვითვალისწინებ, ვაკეთებ იმას, რაც მოწოდებულია და ვხელმძღვანელობ ამ მოწოდებებით.
– ამ ბოლო გამოცდილების გათვალისწინებით, მსოფლიოში თუ არის რაიმე ახალი კვლევები და გაიდლაინები იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა დაიძლიოს ეს სტრესი და პრობლემები, რაც არის ამ იზოლაციით გამოწვეული?
-როგორც ვიცი სინგაპურში, ჩინეთში და იტალიაში ჩატარდა კვლევები. როგორც ვიცი, ისინი დასრულებულია. სხვა ქვეყნებშიც მიმდინარეობს კვლევები, ამას რა თქმა უნდა, დრო სჭირდება.
საქართველოშიც არის ასეთი კვლევა, “გლობალური ინიციატივა ფსიქიატრიაში” ატარებს. ორ ეტაპიანი კვლევაა, 18 წლიდან ზემოთ არიან ჩართულები. ონლაინ კვლევაა და საბოლოოდ ალბათ ყველა ქვეყანა თავის კვლევას დადებს და ზოგადად შეჯამდება ეს კვლევები, ზოგადი სურათი გამოიკვეთება, თუ რა სიღრმისეული ზიანი მიაყენა პანდემიამ ადამიანების ფსიქიკურ ჯანმრთელობას.
და მხოლოდ ამის შემდეგ დაიდება ამ სტრესის შედეგად გამოწვეული შფოთვითი აშლილობა იქნება თუ სხვა ტიპის გართულებები, ფსიქიკური და ფსიქოლოგიური. და შემდეგ უკვე ალბათ გაიდლაინიც დაიდება.
– ეს საკმაოდ დიდი ხნის პროცესია?
-რა თქმა უნდა. ჯერ კიდევ პროცესში ვართ. მე მგონი, კიდევ არ არის პროცესი დასრულებული და დრო სჭირდება.
– მინდა გკითხოთ ბავშვების შესახებ. ბავშვები აღმოჩნდნენ განსაკუთრებულ მდგომარეობაში ამ თვეების განმავლობაში. რა სოციალური კავშირებიც ჰქონდათ, ვთქვათ სკოლის ასაკის ბავშვებს, დაერღვათ, გამოიკეტნენ სახლში, უმეტესობა გადავიდა ონლაინ სწავლებაზე, ზოგი ვერ გადავიდა. ფაქტია, რომ სახლიდან დიდი ხნის განმავლობაში ვერ გადიოდნენ, სწავლაც ვერ აღდგა ბოლომდე. ანუ ბავშვების ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე, მათ მდგომარეობაზე. რა შედეგებს შეიძლება ველოდოთ?
– მე მაინც იმ აზრზე ვარ, რომ ბავშვების ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე პასუხისმგებელია ოჯახი და იმ შემთხვევაში, თუ ოჯახი კონსტრუქციულად უდგება ბავშვს და მასთან ჯანსაღ კომუნიკაციას ამყარებს, მას აწვდის პანდემიის შესახებ არსებულ ინფორმაციას მის ენაზე, ახორციელებს გარკვეულ აქტივობებს, რაც ბავშვის ყურადღების გადასატანად და გასართობად, თუნდაც განსავითარებლად მნიშვნელოვანია, ეს იქნება თამაშები თუ თუნდაც ოჯახში განათლების მიწოდება…
სხვათაშორის, მინდა ვთქვა, რომ მომგებიან პოზიციაში აღმოჩნდნენ ბავშვები იმ კუთხით, რომ ძირითადად ბავშვების უმრავლესობას ჰქონდა მშობლებთან კონტაქტის დეფიციტი. ცხოვრების რეჟიმი გვქონდა ასეთი. ძირითადად მშობლები მუშაობდნენ და შვილებთან ნაკლებად უწევდათ კონტაქტი.
თუნდაც ადრე რომ მისულიყვნენ, ცხოვრების რეჟიმი იმდენად დაჩქარებული იყო, ეს მცირე-მცირე სტრესორები ყოველთვის არსებობდა და იარსებებს, და ამისგან დაღლილი მშობლები არიდებდნენ თავს მეტად ჩართულიყვნენ ბავშვთან თამაშობაში.
აქ უკვე, როდესაც მშობლები და ოჯახის ყველა წევრი ოჯახში იყო, მე მგონი ყველაზე ნაკლებადაც დაზიანდა ის ოჯახი და თვითონ ოჯახის სხვა წევრებსაც გაუმარტივდათ თვითიოზლაციის პერიოდი, სადაც ბავშვი იყო. იქ უკვე ოჯახი ზრუნავდა აქტივობების შემოტანაზე, ბავშვის ყურადღების გადატანაზე და ეს ერთგვარი ოჯახური იდილიისთვის კარგიც გამოდგა. ისევ და ისევ ვამბობ, თუ ოჯახი ფუნქციურია, თუ ოჯახი ჯანსაღ დამოკიდებულებაშია ბავშვთან, ამ შემთხვევაში ბავშვს ნაკლები ზიანი მიადგებოდა იზოლაციის პერიოდში.
რაც შეეხება საგანმანათლებლო სისტემას და ამ სახეცვლილ ფორმას. კი, სტრესორია ბავშვისთვის, რადგან ბავშვებისთვის ბევრად უფრო სახალისო და ბევრად უფრო მოტივატორი იყო ურთიერთობები, კლასში ყოფნა, მეგობრებთან ყოფნა. საგანმანათლებლო პროცესი, გარდა იმისა, რომ რაღაც კონკრეტულ საგნებს გვასწავლის, კომუნიკაციასაც გვასწავლის. აი ეს დეფიციტი იყო ნამდვილად.
როგორც მე ვიცი, სავარაუდოდ, სექტემბრიდანაც გაგრძელდება ონლაინ სწავლება, კი მუშაობენ რაღაც განსხვავებულ ფორმატზე, მაგრამ არ ვიცით რას გადაწყვეტენ და ალბათ მომავალ წელსაც დიდი ალბათობით მოუწევთ და ისევ და ისევ მშობლის ჩართულობა არის მნიშვნელოვანი ამ შემთხვევაში.
თუ მშობელი ჯანსაღად უდგება, თუ მშობელი ბავშვს გვერდში უდგას, ჩართულია მის საგანმანათლებლო პროცესში, ამ შემთხვევაში ბავშვი ნაკლებად დაზარალდება.
– ამ შემთხვევაშიც, ყველაფერი ოჯახზე ყოფილა დამოკიდებული და იმ გარემოში რა ადამიანებთან გვიწევდა ყოფნა ამ პერიოდის განმავლობაში.
–ნამდვილად! პანდემიამ ძალიან კარგად გამოკვეთა რა არის მნიშვნელოვანი ადამიანის ცხოვრებაში. რომელი სოციუმი, მიკროსოციუმია ადამიანისთვის ღირებული და მე სულ ვამბობ, რომ პანდემიამ ღირებულებები კარგად გადაგვაფასებინა. რა არის ცხოვრებაში ჩვენთვის მნიშვნელოვანი.
