ვინ გამოუცვლის ბავშვს საფენს და ვინ მართავს ქვეყანას? გენდერული როლები საქართველოში

გაეროს მოსახლეობის ფონდის საქართველოს ორგანიზაციამ გამოაქვეყნა კვლევის ანგარიში სახელწოდებით “კაცები, ქალები და გენდერული ურთიერთობები საქართველოში: საზოგადოების აღქმა და დამოკიდებულება”.

გაეროს ექსპერტები იკვლევენ როგორაა გადანაწილებული როლები ქართულ ოჯახში, ვინ ზრუნავს ბავშვზე და ვის რა აზრი აქვს ქალთა თანასწორობაზე, ჰომოფობიაზე და ა.შ.

სულ 2408 რესპონდენტი გამოიკითხა. ინტერვიუები 2019 წელს ჩაიწერა.

ბოლოს მსგავსი კვლევა 2013 წელს ჩატარდა. მას შემდეგ ბევრი რამ შეიცვალა, ამბობენ მკვლევარები.

ქალი და კაცი თანაბარია?

● საქართველოში ქალები და კაცები ერთმანეთს კონკურენტებად არ მიიჩნევენ. ანუ, კაცები არ ფიქრობენ, რომ ქალების გაძლიერება მათი უფლებების ხარჯზე მოხდება.

● 2013 წელს, ანუ 7 წლის წინ, საქართველოში ბევრად მეტი ადამიანი ფიქრობდა, რომ კაცი და ქალი თანასწორი არ არის. ამ შვიდ წელიწადში გენდერული თვალსაზრისით მნიშვნელოვანად ამაღლდა ცნობიერება, ამბობს გაერო.  

● თუმცა, გენდერულ თანასწორობამდე ჯერ კიდევ შორია. მაგალითად, ათიდან ოთხი კაცი მიიჩნევს, რომ თანაბარი კვალიფიკაციის მქონე კაცსა და ქალს ერთი და იგივე საქმე რომ გააკეთებინო, კაცი უკეთ გაართმევს თავს სამუშაოს, ვიდრე ქალი.  

● გამოკითხული კაცების 45 პროცენტი, ხოლო ქალების 72 პროცენტი მიესალმება ქალის ჩართულობას პოლიტიკაში. თუმცა, უმრავლესობა ფიქრობს, რომ კაცებს ეს საქმე უკეთ გამოსდით და კაცები უკეთესი პოლიტიკური ლიდერები არიან და საერთოდაც, პოლიტიკა კაცის საქმეა.  

● ქალებს, ისევე როგორც კაცებს ქვეყანაში დასაქმება უჭირთ, ფიქრობენ გამოკითხულები. თუმცა, ისინი თანხმდებიან, რომ კარიერის აწყობა საქართველოში ქალისთვის უფრო რთულია და ამ საქმეში ქალისთვის ყველაზე დიდი წინააღმდეგობა ოჯახი და ოჯახური მოვალეობებია.

ვინ არის ოჯახში მთავარი? ვინ აკეთებს საქმეს და ვინ განკარგავს ბიუჯეტს?

● რესპონდენტები ამბობენ, რომ მათ ოჯახში ქალი და კაცი თანაბრად განკარგავს ოჯახის ბიუჯეტს და საყოფაცხოვრებო ხარჯებს. თუმცა, როდესაც რაიმე დიდ ინვესტიციას ეხება საქმე, იქ გადამწყვეტი სიტყვა კაცს ეკუთვნის.

ზოგადად, “ბოლო სიტყვის” თემამ ბოლო ექვსი წლის განმავლობაში მნიშვნელოვანი ტრანსფორმაცია განიცადა. დღეს კაცების 68 პროცენტი და ქალების 34 პროცენტი მიიჩნევს, რომ ბოლო სიტყვა კაცმა უნდა თქვას. ეს ციფრები გაცილებით ნაკლებია 2013 წელთან შედარებით. 6 წლის წინ ორჯერ მეტი ქალი და ოცი პროცენტით მეტი კაცი მიიჩნევდა, რომ ბოლო სიტყვა კაცმა უნდა თქვას.

● გარკვეული ცვლილებები, რომლებიც ბოლო შვიდ წელიწადში მოხდა, თითქმის არ შეხებია საოჯახო საქმის განაწილებას. ქართულ ოჯახში მთავარ საქმეს კვლავ ქალი აკეთებს – ამზადებს საჭმელს, ალაგებს სახლს, უვლის ბავშვებს. ქალები აღიარებენ, რომ სახლის მოვლა უშლით მათ კარიერაში, თუმცა დიდ უკმაყოფილებას ამის გამო არ გამოთქვამენ – სახლში მოვალეობების ამგვარი განაწილებით, ძირითადად, ყველა რესპონდენტი კმაყოფილია – კაციც და ქალიც.  

ძალადობა პარტნიორის მხრიდან

● საქართველოში ქალები კვლავ ერიდებიან საუბარს, თუკი ინტიმური პარტნიორი მათზე ფიზიკურად და სექსუალურად ძალადობს.  

● მაგალითად, ყოველი მესამე კაცი და ყოველი მეოთხე ქალი ამბობს, რომ ქალი ქმარს სექსზე უარს ვერ ეტყვის.

● ყოველი მეორე კაცი კი ფიქრობს, რომ ოჯახში ძალადობა ამ ოჯახის პირადი საკითხია.

● ყოველი მეხუთე ქალი ამბობს, რომ ემოციური ძალადობა განუცდია.

● ქალები ბევრად თამამად საუბრობენ პარტნიორის მხრიდან ეკონომიკურ ძალადობაზე. ყოველი მეხუთე ქალი ამბობს, რომ კაცმა მათზე ეკონომიკურად იძალადა. სხვათაშორის, ეს როგორც ჩანს, დიდ ნაკლად არ მიაჩნიათ არც კაცებს, რადგან ყოველმა მესამე კაცმა აღიარა, რომ ეკონომიკურად უძალადია პარტნიორზე.

სექსუალური და ფსიქიკური ჯანმრთელობა

● რესპონდენტების უმრავლესობა ფიქრობს, რომ კონტრაცეფციის საკითხი წყვილმა ერთობლივად უნდა გადაწყვიტოს. ამავე დროს, უმრავლესობა კვლავაც ფიქრობს, რომ თუ ქალი დაორსულდა ეს მხოლოდ მისი „ბრალია“ და ორსულობის არიდება მხოლოდ ქალის პასუხისმგებლობაა.

● იმ ქალებმა, რომლებმაც აბორტი გაიკეთეს, თქვეს, რომ ეს გადაწყვეტილება პარტნიორთან შეთანხმებით მიიღეს. კაცები, რომელთა პარტნიორმაც ორსულობა შეწყვიტა, ამბობენ, რომ პარტნიორს პროცედურის ჩასატარებლად ფინანსური დახმარება გაუწიეს.

● რესპონდენტთა უმრავლესობა საკუთარ თავს ჯანმრთელად მიიჩნევს.

● ყოველი მეხუთე კაცი ამბობს, რომ ექიმთან სულ მცირე ხუთი წელია არ ყოფილა.

● ყოველი მესამე რესპონდენტი ამბობს, რომ ბოლო ორი კვირის განმავლობაში დეპრესიის სიმპტომები ჰქონდა. მათ შორის ქალები ჭარბობდნენ.

“კაცური” და “ქალური” თვისებები

● კაცებს მამაკაცურობის მთავარ გამოვლინებად ჰიპერსექსუალობა მიაჩნიათ. გამოკითხული ათი კაციდან ექვსმა თქვა, რომ ის ყოველთვის მზად არიან სექსისთვის.

● კიდევ ალკოჰოლის ჭარბად მიღება მიიჩნევა მასკულინურად და „კაცის საქმედ“. ათიდან რვა ქალს გასული წლის განმავლობაში, ჭარბი დოზით ალკოჰოლი არც ერთხელ არ მიუღია. რაც შეეხება კაცებს, აქ ყველაფერი პირიქითაა – ათიდან მხოლოდ ორმა კაცმა თქვა, რომ არ დამთვრალა მაგრად გასულ წელს.

როგორი იყო ბავშვობა და ბავშვობის ოჯახი?

● კვლევამ აჩვენა, რომ საოჯახო საქმეებისადმი დამოკიდებულება გამოკითხულებს ბავშვობიდან ჩამოუყალიბდათ. მაგალითად, ათიდან მხოლოდ ორმა გამოკითხულმა თქვა, რომ გაიზარდა ოჯახში, სადაც მამა საოჯახო რუტინაში იყო ჩართული – ანუ სახლს ალაგებდა და საჭმელს ამზადებდა.

● ამავე დროს, ყოველი მეორე რესპონდენტი ამბობს, რომ მამა ზრუნავდა მასზე ბავშვობაში.

● ყოველმა მეხუთე კაცმა თქვა, რომ სკოლაში დაუსჯიათ, ხოლო ქალების შემთხვევაში იგივე ათიდან მხოლოდ ერთმა ქალმა განაცხადა.

● ბავშვობაში თითქმის ყოველ მეათე ქალს და კაცს გამოუცდია სახლში მკაცრად დასჯა.

ვინ ზრუნავს ბავშვზე?

● ბავშვზე ზრუნვა საქართველოში ქალების მოვალეობად მიიჩნევა. ოთხიდან სამმა ქალმა და კაცმა თქვეს, რომ მათ ოჯახში ბავშვებს საფენებსა და ტანსაცმელს თითქმის ყოველთვის ქალები უცვლიდნენ.

● ყოველ მეორე მამას არასოდეს გამოუცვლია ბავშვისთვის საფენი და ტანსაცმელი. ყოველ მეორე მამას არასოდეს დაუბანია ბავშვი.

● ყოველი მეოთხე მამა ამბობს, რომ არასოდეს დახმარებია შვილებს საშინაო დავალების შესრულებაში და ყოველი მეხუთე მამა აცხადებს, რომ არასოდეს უსაუბრია ბავშვებთან მათ პირად პრობლემებზე.

● არის აქტივობები, რაშიც მამები დედებთან ერთად არიან ჩართული. ყოველი მეორე მამა ამბობს, რომ ბავშვის ექიმთან წაყვანა, მასთან თამაში, მასთან საუბარი პირად პრობლემებზე და სკოლაში ტარება დედასთან ერთად მის მოვალეობაშიც შედის.

● სამიდან ორი მამა და დედა აღიარებს, რომ შვილს მკაცრად სჯის. ბავშვს ფიზიკურად სჯის დედების 15% და მამების 6%.

● ნახევარზე მეტმა რესპონდენტმა არც იცოდა, რომ საქართველოს კანონმდებლობა დეკრეტული შვებულების აღების შესაძლებლობას უკვე მამებსაც აძლევს. უმეტესობამ თქვა, რომ მხარს უჭერს მამის დეკრეტული შვებულების გამოყენებას.

● კარგი ამბავი – დღეს შვილის დაბადებას უფრო მეტი კაცი ესწრება, ვიდრე ეს ექვსი წლის წინ იყო. ყოველი მეორე კაცი კი თავის პარტნიორს ორსულობის დროს გინეკოლოგთან ვიზიტებზეც დაყვება.

ძალადობა ოჯახში

● რესპონდენტთა უმრავლესობამ იცის, რომ ქვეყანაში მოქმედებს კანონები, რომლებიც კონკრეტულად ქალების მიმართ ძალადობას ეხება.

ჰომოფობია

● საქართველოში კვლავ ძლიერია ჰომოფობიური განწყობები.

● კაცები უფრო ჰომოფობები არიან, ვიდრე ქალები, თუმცა უმნიშვნელოდ.

● ქალების ნახევარზე მეტი (54 %) და ათიდან რვა კაცი (81%) ამბობს, რომ არასოდეს ეყოლება ჰომოსექსუალი მეგობარი.

● კიდევ უფრო მეტს სჯერა, რომ ჰომოსექსუალებს არ უნდა ჰქონდეთ ბავშვებთან მუშაობის უფლება.

● 83 პროცენტი კაცების და 74 პროცენტი ქალების ამბობს, რომ ჰომოსექსუალი შვილის ყოლა სამარცხვინოა.