საია-მ "გავრილოვის საქმეზე" დავა სტრასბურგის სასამართლოს დიდ პალატაში მოიგო
გავრილოვის ღამე
საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ (საია) 20 ივნისის საქმეზე დავა სტრასბურგის სასამართლოს დიდ პალატაში მოიგო. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ 2019 წლის 20 ივნისს (ე.წ გავრილოვის ღამე) 26 მოქალაქის საქმეზე დაირღვა ევროპული კონვენციის მუხლები წამების აკრძალვის, გამოხატვის თავისუფლებისა და შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ.
სასამართლომ 26 პირის მიმართ საქართველოს სახელმწიფოს ჯამში 646 000 ევროს გადახდა დააკისრა. მოსამართლეებმა ერთხმად დაუჭირეს მხარი, რომ წამების აკრძალვის შესახებ მუხლი ყველა იმ 26 მოქალაქის წინააღმდეგ დაირღვა, რომელმაც აღნიშნული მუხლით სასამართლოში საჩივარი შეიტანა.
“ქართული ოცნების” იუსტიციის სამინისტრო სტრასბურგის გადაწყვეტილების საპასუხოდ განცხადებას ავრცელებს, სადაც ნათქვამია, რომ გავრილოვის ღამეს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ყოფილმა ხელმძღვანელობამ “ვერ უზრუნველყო” პროპორციული ძალის გამოყენება დემონსტრანტების მიმართ.
რა დაადგინა სტრასბურგის სასამართლომ
დიდმა პალატამ 20-21 ივნისს დაზარალებული 26 მოქალაქის საქმეზე ერთხმად დაადგინა, რომ ყველა განმცხადებლის მიმართ დაირღვა წამების აკრძალვის მუხლის პროცედურული ნაწილი. ეს ის ნაწილია, რომელიც სახელმწიფოს ავალდებულებს ჩაატაროს ეფექტიანი, დამოუკიდებელი და დროული გამოძიება იმ შემთხვევებში, როცა არსებობს საფუძვლიანი ეჭვი, რომ ადამიანი იქნა წამების, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობის მსხვერპლი.
ამასთან:
● დიდმა პალატამ არ დაადასტურა საქართველოს მთავრობის პროტესტი იმასთან დაკავშირებით, რომ საქმეზე შიდასამართლებრივი საშუალებები ამოწურული იყო.
● სასამართლომ ერთხმად დაადგინა, რომ ყველა განმცხადებლის მიმართ დაირღვა ადამიანის უფლებათა დაცვის კონვენციის მესამე – წამების აკრძალვის მუხლის პროცედურული ნაწილი.
● დიდმა პალატამ ერთხმად დაადგინა, რომ მომჩივანთა მიმართ დაირღვა კონვენციის მე-10 – გამოხატვის თავისუფლების მუხლი.
● სტრასბურგი ერთხმად ადგენს, რომ დაირღვა კონვენციის მე-11 მუხლი (შეკრებისა და გამოხატვის თავისუფლება) და უარყოფს მთავრობის პრეტენზიას, რომ ამ მუხლით გათვალისწინებული საჩივრები შეუთავსებელია ამ საჩივრების არსებით ნაწილთან.
● ერთხმად დაადგინა, რომ სახელმწიფოს არ დაურღვევია კონვენციის 38-ე მუხლით დაცული – სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის უფლება.
● ამასთან, სასამართლომ მე-10 მუხლის ფარგლებში დარღვევები დაადგინა პოლიციის მხრიდან ჟურნალისტების წინააღმდეგ ძალის გაუმართლებელი და არაპროპორციული გამოყენებიდან გამომდინარე.
● ხოლო მე-11 მუხლის ფარგლებში დადგინდა 11 განმცხადებლის წინააღმდეგ აქციის დაშლის დროს ძალის გაუმართლებელი და არაპროპორციული გამოყენებაც.
იუსტიციის სამინისტროს განცხადება
“დღევანდელი გადაწყვეტილებით, დიდმა პალატამ კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ სახელმწიფოს ლეგიტიმური უფლებაა, გამოიყენოს სპეციალური საშუალებები, როდესაც ადგილი აქვს სამართალდამცველებსა და სახელმწიფო ორგანოებზე თავდასხმასა და შტურმს. გადაწყვეტილებაში, ასევე, აღნიშულია, რომ 20 ივნისის დემონსტრაციის დროს ესკალაცია და პარლამენტზე შტურმი წაახალისეს ოპოზიციონერმა პოლიტიკოსებმა.
ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებით, სახელმწიფოს მიერ გამოყენებული ძალა და სპეციალური საშუალებები მიმართული უნდა ყოფილიყო იმ დემონსტრანტების მიმართ, რომელთა ქმედებაც იყო ძალადობრივი. შესაბამისად, იმის გამო, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს მაშინდელმა ხელმძღვანელობამ ვერ უზრუნველყო ამ სტანდარტის დაცვა და პროპორციული ძალის გამოყენება დემონსტრანტების მიმართ დადგინდა ევროპული კონვენციის მე-3 (არასათანადო მოპყრობა), მე-10 (გამოხატვის თავისუფლება) და მე-11 (შეკრების თავისუფლება) მუხლების დარღვევა.
დიდი პალატის გადაწყვეტილებაში ასევე აღნიშნულია, რომ საქართველოს მთავრობამ საქმის განხილვის ფარგლებში სრულად ითანამშრომლა სტრასბურგის სასამართლოსთან, მიაწოდა ყველა საჭირო ინფორმაცია და მასალები, რის გამოც არ დაკმაყოფილდა მომჩივნების მოთხოვნა ამ ნაწილში ევროპული კონვენციის დარღვევის მიმართულებით.
საქართველოს მთავრობამ გაითვალისწინა ჯერ კიდევ 2024 წლის 7 მაისის პალატის გადაწყვეტილებით დადგენილი გამოძიების ხარვეზები და დაიწყო შსს-ის ხელმძღვანელობის მიერ ოპერაციის დაგეგმვისა და განხორციელების პროცესის გამოკვლევა ევროპული სასამართლოს მიერ დადგენილ სტანდარტებთან მისი შესაბამისობის დასადგენად. აღნიშნული გამოძიების შედეგად 2025 წლის 12 ნოემბერს საქართველოს პროკურატურამ დაიწყო სისხლისსამართლებრივი დევნა საქართველოს შინაგან საქმეთა ყოფილ მინისტრ გიორგი გახარიას მიმართ. საქმის თაობაზე გამოძიება გრძელდება.” – ნათქვამია განცხადებაში.
2019 წლის 20 ივნისს, საქართველოს პარლამენტში რუსი მართლმადიდებელ-კომუნისტი დეპუტატის, სერგეი გავრილოვის ყოფნის გამო დაწყებული მიტინგი ხელისუფლებამ სპეცრაზმის მეშვეობით – წყლის ჭავლის და რეზინის ტყვიების გამოყენებით დაშალა.
200-ზე მეტი ადამიანი დაშავდა. მათგან ორმა – 18 წლის მაკო გომურმა და 26 წლის გიორგი სულაშვილმა თვალი დაკარგეს – მათ რეზინის ტყვიები თვალში მოხვდათ.
პროკურატურა ხუთი თვის განმავლობაში უარს ეუბნებოდა გომურსა და სულაშვილს დაზარალებულად ცნობაზე და მხოლოდ ტრაგიკული ღამიდან ხუთი თვის თავზე სცნო სახელმწიფომ ისინი დაზარალებულად.
ხელისუფლება მაშინ ამბობდა, რომ ეს გადატრიალების მცდელობა იყო და აქციის დაშლა მას შემდეგ დაიწყო, რაც ზოგიერთმა ოპოზიციონერმა მომიტინგეებს პარლამენტის შენობაში შესვლისკენ მოუწოდეს.
გიორგი გახარია, რომელიც მაშინ შს მინისტრი იყო, ამჟამად ემიგრაციაშია და 20 ივნისის საქმეზე მასზე სისხლის სამართლის საქმეა აღძრული. გენერალური პროკურორის, გიორგი გვარაკაძის თქმით, “საქმე ეხება პარლამენტთან აქციის მიმდინარეობისას ორზე მეტი პირის მიმართ განზრახ მძიმე დაზიანების ორგანიზების და სახელმწიფო პოლიტიკური თანამდებობის პირის მიერ სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტების ფაქტებს”.
გიორგი გახარიას ბრალდება სასჯელის სახედ და ზომად 13 წლამდე თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს.
