ფემინიზმი აზერბაიჯანში: როგორ იბრძვიან ქალები

4 თებერვალს, ფემინისტების ჯგუფმა ბაქოში, მთავრობის სახლთან, აქცია გამართა. მათ პლაკატები ეჭირათ ხელში, წარწერით – „ქალების მკვლელობა პოლიტიკურია“ და ამით ისინი შეეცადნენ ყურადღება მიექციათ ქვეყანაში ოჯახური ძალადობის ფაქტებზე. პოლიციამ აქცია დაშალა. ვინ არიან აზერბაიჯანელი ფემინისტები, რა სურთ მათ და რატომაა მკვლელობები პოლიტიკური?

• ასექსუალობა – ორიენტაცია, რომლის შესახებ ლაპარაკი არც კავკასიაშია მიღებული და არც მსოფლიოში
• უხამსი წინადადება: საქართველოს პარლამენტი გენდერულ კვოტებს განიხილავს

ჩატარებული აქციის შემდეგ, სოციალურ ქსელებში დაწყებული განხილვით ჩანს, რომ ბევრს არ ესმის თვითონ სიტყვა „ფემინიზმის“ მნიშვნელობა, მის არსზე რომ აღარაფერი ვთქვათ. თემის გასარკვევად და სხვა საინტერესო კითხვებზე პასუხის მისაღებად, JAMnews-ი გაესაუბრა აქციის მონაწილეებს – გულნარა მეხტიევასა და ნარმინ შაჰმარზადეს.

კითხვა, რომელზეც ბევრი ადამიანი ვერ პოულობს პასუხს

გულნარა მეხტიევა აცხადებს, რომ პატრიარქალურ საზოგადოებაში ქალები მთელ რიგ პრობლემებს აწყდებიან მხოლოდ იმიტომ, რომ ქალები არიან. ყველაზე გავრცელებული პრობლემები არის ოჯახური ძალადობა და ქალების მკვლელობა – როგორც ამ გამოვლინების პიკი.

„თუკი იმ ტრაგედიების თავიდან აცილება, რომელსაც ქალები განიცდიან, შეუძლებელია პოლიტიკური ჩარევის გარეშე, მაშინ, ასეთ შემთხვევაში, ეს დანაშაულები პოლიტიკურია. ჩვენ აქ არ ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ეს მკვლელობები პოლიტიკური დაკვეთაა, არა, მხოლოდ ხაზს ვუსვამთ მათ პოლიტიკურ ხასიათს. იმიტომ, რომ უწყებები, რომლებიც პასუხისმგებლები არიან ასეთი ტიპის ძალადობისა და მკვლელობების თავიდან აცილებაზე, თავიანთ სამუშაოს არ ასრულებენ.

თუკი ქალების პრობლემები მომდინარეობს გაუნათლებლობისგან, უმუშევრობისგან, სამართალდამცავი ორგანოების გულგრილობისგან, იმიტომ, რომ კანონმდებლობაში არ არის გათვალისწინებული დაცვის შესაბამისი მექანიზმები, ასეთ ვითარებაში, ჩვენ შეგვიძლია ეს პრობლემები „ოჯახური საქმის“, „პირადი საკითხის“ ან „გაბრაზდა კაცის“ დონემდე დავიყვანოთ, ვდისტანცირდეთ მათი პოლიტიკური არსიდან?“, – კითხულობს მეხტიევა.

რატომ ყოველწლიურად სწორედ 8 მარტს?

„8 მარტს აქციის ჩატარების ტრადიცია მემკვიდრეობით გვერგო. დროთა განმავლობაში, ეს დღე დასული იყო დღესასწაულის დონეზე, პარფიუმერიის, კოსმეტიკისა და ფუმფულა დათუნიების ყიდვამდე.

ისტორიულად ამ დღეს ქალებს საკუთარი უფლებების დასაცავად მსვლელობის გამართვა შესთავაზეს. ჩვენ უბრალოდ ისტორიას ვაბრუნებთ. ჩემი აზრით, ძალიან დავაგვიანეთ 8 მარტის მსვლელობების გამართვა“, – ამბობს ჩვენი რესპონდენტი. 

არსებობს აზერბაიჯანში ფემინისტური ორგანიზაცია?

ქვეყანაში არ არის ორგანიზაცია, რომელშიც უკვე ცნობილი ფემინისტები გაერთიანდებოდნენ. და ამას ერთდროულად რამდენიმე მიზეზი აქვს. აქტივისტი მეხტიევას აზრით, ამის ძირითადი და მთავარი მიზეზი, პოლიტიკური ვითარებაა.

„არასამთავრობო ორგანიზაციების შექმნის მკაცრი კანონი, პრობლემების შექმნა და ა.შ. მიმაჩნია, რომ ჩვენ, როგორც მოძრაობა, შედარებით ცოტა ხნის წინ ჩამოვყალიბდით. ჩვენი ისტორია სულ რაღაც ორ-სამ წელს ითვლის“, – გვიყვება ფემინისტი.

მეხტიევა აქტიურ მონაწილეობას იღებდა სხვადასხვა ფემინისტურ ინიციატივაში. ერთ-ერთი მათგანი იყო „თეთრი ხაზის“ ორგანიზება. ის ფუნქციონირებდა, როგორც ძალადობისგან დაზარალებული ქალების დახმარების ფონდი. ჯგუფის წევრები ავრცელებდნენ საგანმანათლებლო მასალებს, საკუთარ ბლოგებში ჰყვებოდნენ ძალადობის სახეობების შესახებ. სამწუხაროდ, ამ ჯგუფმა არსებობა შეწყვიტა.

„დღეისათვის, ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური ფემინისტური ინიციატივა არის YouTube-ზე არსებული არხი Fem-utopia. მე ამ არხზე ვმუშაობ, რომელიც აზერბაიჯანში პირველი ფემინისტური არხია და ამზადებს საგანმანათლებლო მასალებს აზერბაიჯანულ ენაზე. მინდა, ამ არხის განვითარებისთვის ყველაფერი გავაკეთო, რაც ჩემზეა დამოკიდებული. ჩემთვის მოსახერხებელია ნებისმიერ საკითხზე დამოუკიდებელი მოსაზრების გამოთქმა. მაგრამ, მაინც, ვისურვებდი, რომ ფემინისტები მეტი იყვნენ და გაერთიანდნენ“, – აღნიშნა მან.

ფემინიზმის არსის შესახებ, აქციის კიდევ ერთმა მონაწილემ, ნარმინ შაჰმარზადემ მოგვითხრო

ფემინიზმის ტალღები

„ფემინიზმის პირველი ტალღა ქალების პოლიტიკურ და კულტურულ თანასწორობას ითხოვდა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გამომდინარეობდა იქიდან, რომ ქალებიც იმავე უფლებებს ფლობენ, რასაც კაცები. იმ დროს ქალებს უფლებები არ ჰქონდათ საკუთარ შვილებთან დაკავშირებითაც კი, არ ჰქონდათ ხმის უფლება. და იბრძოდნენ ამისათვის.

ფემინიზმის მეორე ტალღა ყურადღებას ამახვილებს იმ საკითხებზე, რომელიც დაკავშირებულია სექსუალურ თემებთან. ქალები ცდილობდნენ, არ მოეთმინათ ზეწოლა საკითხებზე, რომელიც მათ სხეულს ეხებოდა. როგორც მაგალითზე, შეგვიძლია ვისაუბროთ აბორტზე. ისინი ებრძოდნენ ისეთ მოსაზრებებს, როგორებიცაა – „შენ – დედა ხარ“, შენ – ქალი ხარ, შენი ფუნქცია ბავშვების გაჩენაა“.

ფემინიზმის მესამე ტალღას განეკუთვნება გენდერულ საკითხებსა და რასიზმთან ბრძოლასთან დაკავშირებული პრობლემები“, – ამბობს ნარმინი.

რა პრინციპით ერთიანდებიან ქალები აქციების წინ?

ნარმინი ამბობს, რომ „სხვადასხვა ადამიანები, ისინიც კი, ვინც ჩვეულებრივ ცხოვრებაში საკუთარ თავს ფემინისტებს არ უწოდებს, ამ დღეს მათ უერთდებიან. ჩვეულებრივ გარემოში, ეს მსვლელობები ჩატარდებოდა საკმაოდ მშვიდად, მაგრამ პოლიციის მუდმივი ჩარევის შედეგად, ისინი ყოველთვის სკანდალებით გვამახსოვრდება.

თუკი უფლებას მოგვცემენ, აქციები ჩაივლის მშვიდად, გავახმოვანებთ საკუთარ მოთხოვნებს. და ასე ამ აქციის შესახებ ცნობილი ხდება მათთვისაც კი, ვინც არ მონაწილეობდა მასში, პოლიცია ხომ მხოლოდ ნეგატიურ სახეს აძლევს მომხდარს“. 

როგორ უკავშირდებიან ფემინისტები ერთმანეთს

„ძირითადად სოციალურ ქსელებში ვურთიერთობთ. ვიღაც, რაიმე თემაზე წერს, იწყება კომენტარებში, ჯგუფებში განხილვა და ა.შ. თუკი ღონისძიება ტარდება, ვავრცელებთ მასალებსა და ფოტოსურათებს მის შესახებ და ყველა ხედავს.

ბევრი პოულობს ერთმანეთს სწორედ სოციალურ ქსელებში, შემდეგ კი ვხვდებით მათ, ვისი იდეებიც ჩვენთან ახლოს არის – ასე ვუზიარებთ ერთმანეთს საკუთარ მოსაზრებებს“, – შეაჯამა შაჰმარზადემ.