მოდით, ხელი მოვაწეროთ შეთანხმებას შეიარაღების კონტროლის შესახებ, რათა სომხეთმა და აზერბაიჯანმა მიაღწიონ კონკრეტულ შეთანხმებას იარაღთან დაკავშირებით და ჰქონდეთ ერთმანეთის კონტროლის შესაძლებლობა“, – განაცხადა სომხეთის პრემიერმინისტრმა მისი პარტიის, „სამოქალაქო თანხმობის“ საინიციატივო ჯგუფის შეხვედრაზე.
ნიკოლ ფაშინიანმა თქვა, რომ ის ამ ახალი წინადადებით მიმართავს ბაქოს და თუ მათ აქვთ “მშვიდობის მიღწევის გულწრფელი სურვილი, მაშინ ყველა ეს საკითხი შეიძლება მოგვარდეს“.
ზოგიერთი სომეხი ექსპერტის აზრით, ფაშინიანის ეს წინადადება ადასტურებს, რომ “სომხეთს არ აქვს სურვილი შეცვალოს ძალთა დისბალანსი“. სხვები თვლიან, რომ მსგავსი ინიციატივებით ერევანი ცდილობს შეაჩეროს “ბაქოს შესაძლო მორიგი სამხედრო პროვოკაცია“.
“ყველა ქვეყანას აქვს უფლება ჰყავდეს ჯარი”
ნებისმიერ ქვეყანას აქვს ჯარის ყოლის უფლება, განაცხადა სომხეთის პრემიერმინისტრმა თავის გამოსვლაში. მან გაოცება გამოთქვა იმის გამო, რომ ბაქო, ერთი მხრივ, აცხადებს საკუთარი ჯარის გაძლიერების შესახებ, მეორე მხრივ კი უკმაყოფილოა იმ ფაქტით, რომ სომხეთი იარაღს ინდოეთიდან და საფრანგეთიდან ყიდულობს.
“სად არის ლოგიკა? აზერბაიჯანს სჯერა, რომ სომხეთის რესპუბლიკას არ უნდა ჰყავდეს ჯარი? თუ ეს ასეა, მაშინ ეს ნიშნავს, რომ სომხეთის რესპუბლიკის არსებობის უფლება კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება. და ეს აბსოლუტურად მიუღებელია“, – აღნიშნა მან.
ამავდროულად, პრემიერმინისტრი მიიჩნევს, რომ სომხეთსაც და აზერბაიჯანსაც შეიძლება ჰქონდეს შეშფოთების უფლება მეორე მხარის იარაღთან დაკავშირებით. ამიტომ ის გვთავაზობს სამშვიდობო ხელშეკრულების გაფორმებას ისე, რომ თავიდან აიცილოს ომის შესაძლებლობა:
„მაგრამ ხანდახან, როდესაც ვუყურებთ აზერბაიჯანის წინადადებებს [სამშვიდობო ხელშეკრულების შესახებ], გვექმნება შთაბეჭდილება, რომ მზადდება მომავალი ომების ლეგიტიმაციისთვის დოკუმენტური დასაბუთება.“
ფაშინიანმა გაიხსენა, რომ ერევანმა ბაქოს შესთავაზა ჯარების სარკისებურად გაყვანა და სასაზღვრო ზონების დემილიტარიზაცია, მაგრამ ბაქომ ორივე წინადადება უარყო. რაც შეეხება მის ახალ წინადადებას შეიარაღების კონტროლთან დაკავშირებით, ის მხოლოდ ამ წინადადადებით შემოიფარგლა და შემდეგი ინიციატივის დეტალები არ დაუკონკრეტებია.
კომენტარები
პრემიერმინისტრ ფაშინიანის წინადადება არის ალიევისთვის “უმწეო გარანტიის მიცემა, რომ სომხეთს არ აქვს სურვილი შეიარაღდეს ან შეცვალოს ძალთა დისბალანსი“, – თქვა პოლიტოლოგი სურენ სურენიანცმა. ფეისბუქის საკუთარ გვერდზე მან დაწერა, რომ ეს არის სახელმწიფოს მეთაურის “სამყაროს ხედვა“.
„მოგვიანებით ნუ გაგიკვირდებათ, თუ ალიევის სარკისებური პასუხი ამ საკითხზე გადაიქცევა მოთხოვნად, სამშვიდობო ხელშეკრულებაში სომხეთის რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალების მაქსიმალური რაოდენობის ან იარაღის დასაშვები სახეობების დაფიქსირების შესახებ“, – ხაზგასმით აღნიშნა სურენიანცმა.
ამ ინიციატივით სომხეთი ცდილობს დაარწმუნოს საერთაშორისო აქტორები მშვიდობისადმი თავის უპირობო ერთგულებაში, მიიჩნევს პოლიტიკური დამკვირვებელი ჰაკობ ბადალიანი. რაც, მისი აზრით, ასევე არის მცდელობა, ჩამოერთვას აზერბაიჯანს შესაძლო სამხედრო პროვოკაციების არგუმენტები.
“არარეალურია. ყოველ შემთხვევაში, იმის გამო, რომ აზერბაიჯანი აბსოლუტურად არ არის მიდრეკილი ასეთი წინადადებების მიღებაზე. არ არსებობს გეგმები ბაქოს დღის წესრიგში სომხეთთან მშვიდობიანი თანაარსებობისთვის დაბალანსებული, ორმხრივად მისაღები პირობების განხილვის შესახებ.“
დამკვირვებელი მიიჩნევს, რომ დღეს ასეთი წინადადების განხორციელების არც თეორიული და არც პრაქტიკული შესაძლებლობები არ არსებობს. მიზეზი კი არა მხოლოდ ბაქოს პოზიციაშია, არამედ მსოფლიოში არსებულ ვითარებაშიც.
ჰაკობ ბადალიანის თქმით, ერევანი თავისი ახალი წინადადებით ცდილობს საერთაშორისო პარტნიორების ჩართვას ბაქოს შეკავების პროცესში:
“ერევნის რიტორიკა სამშვიდობო დღის წესრიგში, ზოგადად, მიმართულია აზერბაიჯანის მოტივების განეიტრალებაზე, წამოიწყოს შესაძლო სამხედრო ესკალაცია ან ამისთვის ნიადაგის შექმნის მცდელობა. ხელისუფლების მიზანია ამ საკითხში საერთაშორისო აქტორების პასუხისმგებლობის გაზრდა.
საერთაშორისო პარტნიორები ამბობენ, რომ ისინი ყველა ღონეს გამოიყენებენ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მშვიდობის დასამყარებლად, მაგრამ ამის მისაღწევად კონკრეტულ ნაბიჯებს არ გადადგამენ, ამბობს ბადალიანი. მისი თქმით, სომხეთის ხელისუფლებამ იცის ძალთა ბალანსი და ესმის, რომ „სომხეთი თავისი რესურსებით საკმარისად ვერ უზრუნველყოფს სტაბილურობას და აზერბაიჯანის ამბიციების განეიტრალებას“.
პოლიტოლოგი იხსენებს, რომ ჯერ კიდევ 2018 წლის “ხავერდოვან რევოლუციამდე“ და ხელისუფლების შეცვლამდე, ერევანი სხვა მსგავსი ინიციატივებით გამოდიოდა და ქვეყნების შეიარაღების დაუშვებლობის საკითხსაც კი აყენებდა.
“თუ მაშინ მსგავს წინადადებებზე რეაქცია არ იყო, მაშინ დღეს აღარ არის საჭირო თეორიული მსჯელობა იმაზე, თუ რა მოხდება წინადადების მიღების შემთხვევაში.“ – დაასკვნა ექსპერტმა.
