ერევანში ჩეჩენი ქალის, აიშატ ბაიმურადოვას მკვლელობა: ახალი დეტალები და მოვლენების ანალიზი
ერევანში აიშატ ბაიმურადოვას მკვლელობის დეტალები
ერევანში მოკლული ჩეჩენი ქალის, აიშატ ბაიმურადოვასთან დაკავშირებით ახალი დეტალები იკვეთება. საგამოძიებო კომიტეტის “SOS” კრიზისული ჯგუფის დირექტორმა, დავიდ ისტეევმა, გამოძიებასთან დაახლოებულ წყაროზე დაყრდნობით განაცხადა:
“ის კართან ახლოს ბინაში იპოვეს. ვარაუდობდნენ, რომ გოგონა ბინიდან გაქცევას ცდილობდა, რათა თავი გადაერჩინა. ის მძიმე და მტკივნეული სიკვდილით გარდაიცვალა. მთელი ბინა სისხლით იყო მოსვრილი. როგორც ჩანს, მისი მკვლელები ისხდნენ და მის სიკვდილს ელოდნენ“.
23 წლის ჩეჩენმა აიშატ ბაიმურადოვამ ოჯახში ძალადობისგან სომხეთში გაქცევა ადამიანის უფლებათა დამცველების დახმარებით შეძლო. ის ერევანში იანვრიდან ცხოვრობდა. 15 ოქტომბერს ის მეგობართან შეხვედრიდან შინ აღარ დაბრუნებულა. 17 ოქტომბერს პოლიციამ ბაიმურადოვას ძებნის ორდერი გასცა, ხოლო 19 ოქტომბერს ის ერევანში, ნაქირავებ ბინაში გარდაცვლილი იპოვეს.
სომხეთის საგამოძიებო კომიტეტმა აიშატ ბაიმურადოვას განზრახ მკვლელობის ფაქტზე სისხლის სამართლის საქმე აღძრა. არსებობს ორი ეჭვმიტანილი. სომეხი სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლები მათ ვინაობას არ ასახელებენ. თუმცა, მათ დაკითხეს მოწმეები და ჩაატარეს სხვა აუცილებელი საგამოძიებო ღონისძიებები. ეს მოიცავს ბაიმურადოვას ცხედრის სასამართლო ექსპერტიზას და ადგილზე ნაპოვნი თითის ანაბეჭდების სასამართლო გენეტიკურ ანალიზს. სომხეთის საგამოძიებო კომიტეტმა განაცხადა, რომ ამ პირებზე ძებნა გამოცხადდა.
საგამოძიებო კომიტეტის “SOS”-ის ცნობით, პოლიციამ ვიდეოთვალთვალის ჩანაწერებიდან დაადგინა, რომ ბაიმურადოვას მკვლელობის დღეს, მისი Instagram-ის ნაცნობი კარინა იმინოვა და ჩეჩნეთის მკვიდრი, საიდ-ხამზათ ბაისაროვი ბაიმურადოვას ერევნის ბინიდან გამოვიდნენ.
გთავაზობთ დამატებით დეტალებს, რომელიც გამოცემა “Caucasian Knot“-ში გამოქვეყნებულ სტატიას და ანალიტიკოს ალექსანდრე პრახტის კომენტარს ეყრდნობა. სტატია სომხურმა მედია პლატფორმა CivilNet-მა გამოაქვეყნა.
აიშატ ბაიმურადოვას მკვლელობის შესახებ ახალი დეტალები
Caucasian Knot-ი SOS* კრიზისული ჯგუფის დირექტორს, დავით ისტეევს ციტირებს. მან განაცხადა, რომ აიშატ ბაიმურადოვამ ხანგრძლივი და მტკივნეული სიკვდილი განიცადა და რომ მისი მკვლელები მის სიკვდილს სახლში ელოდნენ. გამოცემა ასევე წერს:
“ერთ-ერთმა რუსულმა მედიასაშუალებამ, რომელიც საზღვარგარეთ მუშაობს, დღეს გამოაქვეყნა რეპორტაჟი აიშატ ბაიმურადოვას შესახებ. სხვა ცნობებთან ერთად, რეპორტაჟშში ნათქვამია, რომ კარინა იმინოვა, რომელმაც აიშატი 15 ოქტომბერს შეხვედრაზე დაიბარა, ერევანში მხოლოდ ერთი დღით ადრე, 14 ოქტომბერს ჩავიდა. 16 ოქტომბერს იმინოვამ, საიდ-ხამზატ ბაისაროვთან ერთად, დატოვა ბინა, სადაც ბაიმურადოვა მოკვდა და მოსკოვში გაფრინდა.”
ადამიანის უფლებადამცველების, მათ შორის Marem ჯგუფის დამფუძნებლის, სვეტლანა ანოხინას თქმით, იმინოვამ აიშატის ნდობა იმით მოიპოვა, რომ განაცხადა, თითქოს მას შეეძლო, გოგონა სომხეთიდან ევროპაში გადაეყვანა. ამ ფაქტამდე ცოტა ხნით ადრე, ბაიმურადოვამ გერმანიაში ჰუმანიტარული ვიზის მიღება სცადა, მაგრამ უარი მიიღო.
აიშატ ბაიმურადოვას ცხედარი ამ დრომდე მორგში რჩება და საგამოძიებო კომიტეტს მისი გარდაცვალების მიზეზთან დაკავშირებით ოფიციალური დასკვნა არ გაუვრცელებია. გამოძიებასთან დაახლოებული წყარო ამტკიცებს, რომ ბაიმურადოვა შესაძლოა მოწამლეს, თუმცა ადრე ვარაუდობდნენ, რომ გოგონა დაახრჩეს. დავით ისტეევმა შეშფოთება გამოთქვა იმის გამო, რომ სომხეთი “საქმის მიჩქმალვას და მასალების რუსეთისთვის გადაცემას“ აპირებს.
ანოხინამ ასევე დაადასტურა, რომ ბაიმურადოვა ჩეჩენი ლიდერის ნათესავი იყო და მის ახლო ნათესავებს შორის უსაფრთხოების ძალების წევრებიც იყვნენ. აიშატის ერთ-ერთმა მეგობარმა აღნიშნა, რომ მას “ძალიან უყვარდა სამშობლო, თავს ამაყ ჩეჩენს უწოდებდა და სურდა, რომ ჩეჩნეთი კადიროვისგან გათავისუფლებულიყო“.
“ბაიმურადოვას მკვლელობა საფრთხეს უქმნის სომხეთის ეროვნულ უსაფრთხოებას“
CivilNet-მა გამოაქვეყნა ანალიტიკოს ალექსანდრე პრახტის სტატია, რომელიც მიიჩნევს, რომ აიშატ ბაიმურადოვას მკვლელობა ჩეჩნეთის ლიდერ რამზან კადიროვს უკავშირდება. ის წერს:
“წინასწარი ინფორმაციით, ის ე.წ. “ღირსების მკვლელობის“ მსხვერპლი გახდა – ბარბაროსული პრაქტიკა, რომელიც ჯერ კიდევ გავრცელებულია ჩრდილოეთ კავკასიის ზოგიერთ მუსლიმურ თემში, სადაც ნათესავები ქალებს კლავენ ისეთი ქმედებებისთვის, რომლებიც, პატრიარქალური ტრადიციების თანახმად, სავარაუდოდ “ოჯახის ღირსებას ბღალავს“.
ჩრდილოეთ კავკასიის ფარგლებს გარეთ ადამიანების გატაცებები და “ღირსების მკვლელობები“ შეუძლებელია ჩეჩნეთის ლიდერის, რამზან კადიროვის ახლო გარემოცვის გარეშე.
ბოლო წლების სისტემური პრობლემა არ არის ჩრდილოეთ კავკასიის რაიმე “ზოგადი ბარბაროსობა“, არამედ ის ფაქტი, რომ ჩრდილოეთ კავკასიის ან მთლიანად რუსეთის ფარგლებს გარეთ “ღირსების მკვლელობების“ პრაქტიკა ამჟამად არსებობს და მხოლოდ კადიროვის სისტემის გავლენის ქსელში რეპროდუცირდება.
ერევანში ჩეჩენი ქალის, აიშატ ბაიმურადოვას მკვლელობაც კადიროვს უკავშირდება.
ადამიანის უფლებათა დამცველების თქმით, რომლებმაც ანონიმურად დარჩენა ისურვეს, ქალი გასულ წელს გაიქცა ჩეჩნეთიდან და ქვეყანაში ქმარი და შვილი დატოვა. აიშატი სისტემატურ ძალადობას განიცდიდა – თავდაპირველად მამის, შემდეგ კი ქმრის ხელით, რომელზეც ძალიან ახალგაზრდა ასაკში გაათხოვეს.
გაქცევის შემდეგ ის არ მალავდა: მას ჰქონდა აქტიური სოციალური მედიის ანგარიშები, ღიად კამათობდა კადიროვის ადვოკატებთან და მოუწოდებდა სხვა ქალებს, საჯაროდ ესაუბრათ ძალადობაზე.
“ის არ იცავდა უსაფრთხოების ზომებს, ურთიერთობდა ჩვენს სხვა კლიენტებთან და ასევე მოუწოდებდა მათ აქტიურად დაპირისპირებოდნენ მთავრობას და გაეზიარებინათ მათი ისტორიები. ჩვენ არაერთხელ გავაფრთხილეთ, რომ ეს არ გაეკეთებინა“, – განუცხადა უფლებადამცველმა “ნოვაია გაზეტა ევროპას“.
15 ოქტომბერს აიშატი Instagram-დან ახალ ნაცნობს შეხვდა – ვინმე კარინას, რომელმაც თავი დაღესტნელ ქალად გააცნო. მოგვიანებით გაირკვა, რომ კარინა წარმოშობით ჩრდილოეთ კავკასიიდან არ იყო. თუმცა, მან რამდენჯერმე იმოგზაურა ჩეჩნეთში და ადევნებდა თვალყურს კადიროვის ახლო წრის ადამიანებს, მათ შორის რუბატი მიცაევას.
მიცაევა ერთ დროს მხარს უჭერდა იჩქერიას, ცხოვრობდა ევროპაში და აკრიტიკებდა კადიროვს. თუმცა, 2021 წელს მან გამოაქვეყნა ვიდეომიმართვა, სადაც პატიებას და სახლში დაბრუნების ნებართვას ითხოვდა. კადიროვმა მას ნებართვა მისცა და ჩეჩნეთში მას როგორც “მონანიებულ“ ქალს, ისე შეხვდნენ. დღეს მიცაევა აქტიურად საუბრობს “ევრო-იჩქერელების გარყვნილებაზე“ და მხარს უჭერს გროზნოს ოფიციალურ ხაზს.
მოგვიანებით, 17 ოქტომბერს, ერევნელმა აქტივისტმა დანიილ ჩებიკინმა განაცხადა, რომ აიშატ ბაიმურადოვასთან სამი დღის განმავლობაში კონტაქტი არ იყო. ორი დღის შემდეგ, მისი ცხედარი იპოვეს დემირჩიანის ქუჩაზე ნაქირავებ ბინაში – იმავე ადგილას, სადაც ის, სავარაუდოდ, სწორედ იმ შეხვედრისთვის იყო მისული.
მიუხედავად იმისა, რომ ჩეჩნებმა ადრეც სცადეს გოგონების გატაცება რუსეთის ფარგლებს გარეთ – კერძოდ, გერმანიასა და საქართველოში – ეს სიტუაცია უპრეცედენტოა სომხეთისთვის.
ეს ახალი, საგანგაშო მოვლენაა: როგორც ჩანს, კადიროვთან პირდაპირ თუ ირიბად დაკავშირებულ ადამიანებს ახლა შეუძლიათ სომხეთში ჩასვლა, მკვლელობის ჩადენა და ქვეყნის დაუბრკოლებლად დატოვება.
როგორც ადამიანის უფლებათა დამცველმა არტურ საკუნცმა CivilNet-თან ინტერვიუში აღნიშნა, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ სომხეთის სამართალდამცავი ორგანოები ამაში დაადანაშაულონ: სავარაუდოდ, დამნაშავეები მაშინვე დაბრუნდნენ რუსეთში, ხოლო აიშატის ცხედარი მხოლოდ ოთხი დღის შემდეგ იპოვეს.
თითქმის ოცი წლის განმავლობაში კადიროველებმა ჩეჩნეთი პლანეტის ერთ-ერთ ყველაზე უკანონო ადგილად აქციეს, სადაც ადამიანებს სისტემატურად კლავენ, აწამებენ და იტაცებენ. აღარ არის სიახლე, რომ ძალადობა რესპუბლიკის საზღვრებს სცდება – კადიროვის ხალხი დაუსჯელად გრძნობს თავს რუსეთის სხვა რეგიონებშიც.
ახლა ირკვევა, რომ კადიროვის წრესთან დაკავშირებულ ადამიანებს შეუძლიათ ერევანში დაუსჯელად მკვლელობა.
თუ აიშატ ბაიმურადოვამ არ ითხოვა თავშესაფარი სომხეთის ხელისუფლებისგან, არ შეატყობინა მუქარის შესახებ და, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, არ მოითხოვა დაცვა, ლოგიკური კითხვა ჩნდება: რა უნდა გააკეთოს სომხეთმა, რომ მსგავსი სიტუაცია აღარ განმეორდეს?
ფორმალურად, ქვეყანას არანაირი ვალდებულება არ ჰქონდა მის მიმართ – გასაგები მიზეზების გამო. თუმცა, ახლა სომხეთი იძულებულია გაუმკლავდეს მის ტერიტორიაზე ჩადენილი დანაშაულის შედეგებს.
პასუხი აშკარაა, თუმცა ბევრისთვის ეს შეიძლება უსიამოვნო იყოს. სომხეთის ხელისუფლებას, სავარაუდოდ, მოუწევს სასაზღვრო კონტროლის გაძლიერება – მაგალითად, ოფიციალური ინსტრუქციების შემუშავებით, რომლებიც მოითხოვს მაღალი რისკის რეგიონებიდან ჩამოსული ადამიანების ჯგუფების უფრო საფუძვლიან გამოკითხვას და მგზავრობის მიზნის გარკვევას.
რა თქმა უნდა, ამან არ უნდა წაართვას თავშესაფრის მაძიებლებს მისი მოთხოვნის შესაძლებლობა. ასევე უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩრდილოეთ კავკასიაში უფლებების გარეშე მცხოვრებ ქალებს ხშირად უბრალოდ არ აქვთ პასპორტი და მის გარეშე სომხეთი რჩება ერთ-ერთ იმ მცირერიცხოვან ქვეყნად, სადაც მათ შეუძლიათ დაცვის მოთხოვნა.
კადიროვის სტილის ბანდიტიზმის მიუღებლობა ქრისტიანულ, დემოკრატიულ ქვეყანაში, რომელსაც გლობალური სტანდარტებით უკიდურესად დაბალი ძალადობრივი დანაშაულის მაჩვენებელი აქვს, სწორედ ეროვნული უსაფრთხოების საკითხია. მაგალითად, საქართველოში შესვლა რეგულარულად ეკრძალებათ არა მხოლოდ ჩრდილოეთ კავკასიიდან ჩამოსულ ადამიანებს, არამედ სხვადასხვა ჯგუფებსაც: პროგრამისტებს, რუს დემოკრატ აქტივისტებს, ირანელებს, ინდოელებს და ვიზების სხვა მაძიებლებს. ასეთი პრაქტიკა ყოველთვის შეიცავს თვითნებური შეზღუდვების რისკს, რაც ადრე თუ გვიან იწყებს გავლენას ადამიანთა უფრო ფართო წრეზე.
ასევე აღსანიშნავია, რომ სხვა ქვეყანაში შესვლის შესაძლებლობა პრივილეგიაა და არა უპირობო უფლება. ბოლოს და ბოლოს, თუ უცხოელთა მიმართ საკუთარი პოლიტიკის განსაზღვრა არ არის საჭირო, მაშინ რატომ მოიშორა სომხეთმა რუსი მესაზღვრეები ზვარტნოტსიდან?
