როგორ მოახერხა მოლდოვამ არჩევნებში ემიგრანტების ჩართვა და გამოუვა თუ არა იგივე საქართველოს
ემიგრანტების მონაწილეობა არჩევნებში
საქართველოს ფარგლებს გარეთ მცხოვრები მოქალაქეები უკვე ნახევარ წელზე მეტია ხელისუფლებისგან არჩევნებში მონაწილეობისთვის შესაძლებლობების გაზრდას ითხოვენ. ამისთვის ოპოზიციისა და არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები ორ გზას ხედავენ:
1. დაინეგროს დისტანციური ხმის მიცემის მექანიზმი
2. საზღვარგარეთ დამატებით გაიხსნას ახალი საარჩევნო უბნები
ხელისუფლება ორივე გზას შეუძლებლად მიიჩნევს.
პირველ ვერსიას “ქართული ოცნება” კიბერუსაფრთხოებასთან დაკავშირებული პრობლემის გამო იწუნებს, ხოლო მეორე შემთხვევაში მმართველი პარტიის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების დამატება ისეთ დაბრკოლებებთანაა დაკავშირებული, როგორიცაა კომისიის წევრების მობილიზება, ახალი საკონსულოების გახსნა და შესაბამისი თანხების არარსებობა. კერძოდ, დიასპორის საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარემ, ბექა ოდიშარიამ არაერთხელ განმარტა, რომ საზღვარგარეთ უბნების დამატებას საქართველოს მთლიანი ბიუჯეტიც არ ეყოფა.
თუმცა, საქართველო არ არის ერთადერთი ქვეყანა, რომელიც საზღვრებს გარეთ მყოფი მილიონზე მეტი ემიგრანტისთვის არჩევნებს ატარებს. ერთ-ერთი ასეთი სახელმწიფოა მოლდოვა, რომლის მაგალითსაც სტატიაში განვიხილავთ.
არსებული ფინანსური რესურსები და ემიგრანტების რაოდენობა საშუალებას იძლევა, რომ დიასპორისთვის არჩევნების ჩატარებაზე საუბრისას პარალელი სწორედ მოლდოვასთან გავავლოთ. კერძოდ, მსოფლიო ბანკის მონაცემების თანახმად, საქართველოსა და მოლდოვას მიახლოებული ფინანსური რესურსები გააჩნიათ:
მოლდოვის საგარეო საქმეთა და ევროპასთან ინტეგრაციის სამინისტროს (MFAEI) მონაცემებით, საზღვარგარეთ მცხოვრები მოქალაქეების რაოდენობა მერყეობს 1,11 მილიონი – 1,25 მილიონი ადამიანს შორის.
მათ შორის, 2020 წლის არჩევნებში მონაწილეობა მიიღო 263 117-მა ემიგრანტმა, ხოლო 2021 წლის არჩევნებში 212 434-მა.
მოლდოვამ 2020 წელს დიასპორისთვის არჩევნების ორგანიზებისთვის 9 630 000 მოლდოვური ლეი დახარჯა, რაც ამჟამინდელი კურსით 1 512 275-ს ლარის ტოლია. აღნიშნული თანხას თუ შევადარებთ წელს საქართველოს ცენტრალური სააარჩევნო კომისიის მიერ არჩევნებისთვის გამოყოფილ თანხას, ვნახავთ, რომ ეს ცესკოს წლევანდელი ბიუჯეტის 0.883%- უდრის.
რაც შეეხება საქართველოს, ქვეყანამ 2020 წლის არჩევნებისთვის საზღვარგარეთ 39 სახელმწიფოში 57 საარჩევნო უბანი გახსნა. მოგვიანებით, აზერბაიჯანში გაუქმდა არსებული სამივე უბანი, ხოლო საბერძნეთში – ორი. შესაბამისად საბოლოოდ საზღვარგარეთ 38 სახელმწიფოში – 52 საარჩევნო უბანი იყო გახსნილი.
საქართველოს არ აქვს ზუსტი მაჩვენებელი, თუ რამდენი ემიგრანტი ცხოვრობს მსოფლიოში, თუმცა გაეროს თანახმად, 2019 წელს საქართველოს 850 ათასი ემიგრანტი ჰყავდა. სხვადასხვა არაოფიციალური მონაცემით ეს რიცხვი მილიონს აღემატება. თავად “ქართული ოცნების” წევრების განცხადებით საზღვაგარეთ 1.5-2 მილიონამდე ქართველი იმყოფება.
2020 წლის არჩევნებში საზღვარგარეთ ამომრჩეველთა საერთო რაოდენობა 66 217-ს შეადგენდა, ხმა კი 12 247-მა ადამიანმა მისცა. მათ შორის 162 ბიულეტენი ბათილად იქნა მიჩნეული.
საზღვარგარეთ საარჩევნო უბნების დამატებასთან დაკავშირებით, არასამთავრობო სექტორთან ერთად მუშაობს საქართველოს პრეზიდენტიც. სალომე ზურაბიშვილი მიიჩნევს, რომ შესაბამისი ნების შემთხვევაში ქვეყანის საზღვრებს გარეთ მცხოვრები მოქალაქეებისთვის არჩევნებში მონაწილეობის შესაძლებლობების გაზრდა სულაც არ არის შეუძლებელი. მას ამის ერთ-ერთ არგუმენტად სწორედ მოლდოვის მაგალითი მოჰყავს:
“ეს [საარჩევნო უბნების დამატება საზღვარგარეთ] არის სრულიად შესაძლებელი იმიტომ, რომ ამის მაგალითი არსებობს ჩვენთან ძალიან ახლოს. მოლდოვამ ჩაატარა არჩევნები და 150 საარჩევნო უბანი გახსნა [2021 წელს]. თუ მოლდოვას შეუძლია, ჩვენ ყოველთვის ბევრი პრეტენზიები გვაქვს, ალბათ ჩვენც შეგვიძლია, და რატომ ვამბობთ, რომ ჩვენ ამის რესურსები არ გაგვაჩანია”, — განაცხადა საქართველოს პრეზიდენტმა, სალომე ზურაბიშვილმა 29 მარტს.
რაც შეეხება ცენტრალურ საარჩევნო კომისიის პოზიციას, გიორგი კალანდარიშვილმა ზურაბ გირჩი ჯაფარიძესთან ინტერვიუში განმარტა, რომ უცხოეთში საარჩევნო უბნების გახსნისთვის ხელისშემშლელი გარემოება ფინანსები არაა და “თუ იარსებებს შესაბამისი წინაპირობა, სამართლებრივი მოცემულობა” ცენტრალური საარჩევნო კომისია “სახელმწიფო მნიშვნელობიდან გამომდინარე” უცხოეთში არჩევნების ჩატარებას “ხელს არ შეუშლის”.
დიასპორისთვის საარჩევნო უბნების დამატების ხელისშემშლელ ფაქტორებზე საუბრისას ხელისუფლებას სწორედ სამართლებრივი ბარეირები მოჰყავს, რაც შემდეგ როგორც თავად განმარტავენ ფინანსურ ბარერებსაც ქმნის. კერძოდ, “ქართული ოცნების” წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ საარჩევნო უბნის გახსნა შესაძლებელია მხოლოდ საკონსულოებში ან სპეციალურ დიპლომატიურ წარმომადგენლობებში, მათი დამატებით გახსნა მილიონობით ლართანაა დაკავშირებული. თუმცა აღნიშნულ პოზიციას არ იზიარებენ ოპოზიციისა და არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები:
“ცალსახად არც ერთ კანონში არ წერია, რომ საარჩევნო უბნები მაინცდამაინც საკონსულოში ან დიპლომატიურ წარმომადგენლობებში უნდა იყოს. შეგიძლია იქირაო ფართი და შეუთანხმო კონკრეტულ სახელმწიფოს, რომ ფართი გინდა გარკვეული დროით საარჩევნო მიზნებისთვის და ეს უკვე ჩაითვლება საქართველოს დიპლომატიურ წარმომადგენლობად იმ პერიოდში, რა პერიოდშიც გექნება ეს ფართი მფლობელობაში”, — განმარტავს პოლიტიკური პარტია “დროას” იურისტი, ქეთევან ბარბაქაძე.
“დროამ” და “გირჩი — მეტი თავისუფლებამ” საზღვარგარეთ დამატებითი უბნების გახსნის ხელშეწყობისთვის კამპანია “საარჩევნო ყუთი შენს ქალაქში” დაიწყეს. ამ დროისთვის მათ მსოფლიოს 35 ქალაქში 2 710 ხელმოწერა აქვთ შეგროვებული და აღნიშნულ ადგილებში დამატებითი საარჩევნო უბნების გახსნის თაობაზე საგარეო საქმეთა სამინისტროსთვისაც აქვთ მიმართული. საერთო ჯამში ხელმოწერები 90 ქალაქში გროვდება.
“ჯემნიუსი” ერთ-ერთ ასეთ ქალაქში მცხოვრებ ემიგრანტს ესაუბრა, რომელმაც 147 ხელმოწერის შეგროვების შემდეგ საგარეო საქმეთა სამინსიტროს მიმართა. სოფიო კალატოზიშვილი გერმანიის ქალაქ კიოლნში ცხოვრობს. ის ყოველი არჩევნებისას ყველაზე ახლოს, 217 კილომეტრში, ქალაქ ფრანკფურტში მდებარე საარჩევნო უბანში მიდის ხმის მისაცემად.
როგორც თავად ამბობს, ამ მანძილის დაფარვას ის სამუშაო გრაფიკიდან გამომდინარე ახერხებს, თუმცა მის გარშემო მცხოვრები ბევრი ემიგრანტისთვის ხმის მისაცემად დაახლოებით 8 საათი მგზავრობა ხელისშემშლელი ფაქტორია:
“ავტომობილით და ჩქარი მატარებლით, რომელიც ძალიან ძვირია, მგზავრობას ორ საათამდე სჭირდება. რეგიონალი მატარებლით და გადაჯდომებით ალბათ 4 ან მეტი საათია საჭირო”, — განმარტავს ის.
სამართლიანი არჩევნების იურისტი, გიორგი მონიავა განმარტავს, რომ არჩევნებში მონაწილეობა მოქალაქის უფლებაა და მათ დამატებითი დაბრკოლებები სახელმწიფომ არ უნდა შეუქმნას:
“არჩევნები უპირველესი კონსტიტუციური უფლებაა საქართველოს მოქალაეებისთვის და ისინი, დიდი სურვილის მიუხედავად, მოკლებულნი არიან შესაძლებლობას, რომ დააფიქსირონ საკუთარი ხმა, რაც მათი კონსტიტუციური უფლების დარღვევა და ფაქტიური შეზღუდვაა.
ფაქტიბრივად არათანამაბარ პირობებში აყენებენ საქართველოში მყოფ საქართველოს მოქალაქეებს და საზღვარგარეთ მცხოვრებ საქართველოს მოქალაქეებს. სახლემწიფოს ყველა მოქალაქის მიმართ თანაბარი ვალდებულებები აქვს და შესაბამისად მათი ვალდებულებაა გადაჭრან ყველა ის პრობლემა, რის შემდეგაც ყველა მოქალაქეს თანაბარი შესაძლებლობა ექნება თავისი კონსტიტუციური უფლებების რეალიზების. მათ შორის არჩვენებში მონაწილეობის მიღების”, — განმარტავს მონიავა “ჯემნიუსთან”.
სახელმწიფოს მხრიდან დაბრკოლებების აღმოფხვრის მნიშვნელობაზე საუბრობს ქეთევან ბარბაქაძეც და ამის მაგალითად მას მოლდოვა მოჰყავს:
“იმისთვის, რომ ემიგრანტებს ხმის მიცემის შესაძლებლობა ჰქონოდათ მოლდოვის სახელმწიფო ყველა დათმობაზე წავიდა და ამით საარჩევნო უბნების რაოდენობაც გაზარდა”, — ამბობს ის.
მოლდოვის საპრესიზენტო არჩევნებში დიასპორის ხმებმა ერთ-ერთი გარდამტეხი როლი ითამაშა პროევროპელი კანდიდატის, მაია სანდუს გამარჯვებაში.
მასალა მომზადებულია ForSet-ის მონაცემთა კომუნიკაციის სასტიპენდიო პროგრამის ფარგლებში.
nproject
