ძროხები, ომი და რწმენა: კრიშნას მიმდევარი ფერმერის ამბავი აზერბაიჯანული სოფლიდან

კრიშნას მიმდევარი ფერმერი აზერბაიჯანული სოფლიდან

ჯამშიდ კულიევი ყოფილი ჟურნალისტი და ყარაბაღის ომის ვეტერანია. დღეს შორეულ სოფელში ბაქოდან 350 კილომეტრში ის სოფლის მეურნეობითაა დაკავებული. მაგრამ ის ჩვეულებრივი ფერმერი არ არის – მის ფერმაში ძროხებს დაკვლა არ ემუქრებათ. ჯამშიდი ვეგეტარიანელი და კრიშნას მიმდევარია, მისი რელიგია მას ცხოველების მოკვლის უფლებას არ აძლევს.

ჯამშიდის სახლი, რომლის მშენებლობა ჯერ კიდევ არ დაუმთავრებია, გორანბოის რაიონის სოფელ გარაჩინარის გარეუბანში დგას. ყარაბაღის მეორე ომის დროს დაბომბვის გამო სახლი სერიოზულად დაზიანდა.

სახლის გარშემო დიდი ეზოა, ნაწილებად დაყოფილი. ეს ჯამშიდის ფერმაა. ერთ-ერთი ნაწილი ფუტკრების სკებისთვისაა გამოყოფილი. არის ბოსტანი, სადაც ბოსტნეული მოჰყავთ. ეზოს ერთ ნაწილში კი ათეულობით ძროხისთვის სამი ბოსელი დგას.

• პოლიტიკური კრიზისი და პრორუსული განწყობები. როგორ ხედავენ საქართველოს უკრაინელი ჟურნალისტები
• ზარგავას საიდუმლო: აზერბაიჯანული სოფელი უცნაური და ფარული ისტორიით
• ქართული ღვინო: რა დგას წარმატების უკან

ჯამშიდი 55 წლისაა. ის დაიბადა და გაიზარდა ქალბაჯარში, მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის ზონაში. პირველი უმაღლესი განათლება რუსეთში მიიღო. ყარაბაღის პირველი ომის დაწყების შემდეგ (1992-1994 წწ.) სამშობლოში დაბრუნდა.

„1986 წელს რუსეთში წავედი. ჩავირიცხე კურგანის პედაგოგიური ინსტიტუტის ინგლისური ენის და ისტორიის ფაკულტეტზე. ახლა უცნაურად ჟღერს, მაგრამ ამ ფაკულტეტმა ორი სპეციალობა გააერთიანა. მეხუთე კურსზე რომ ვიყავი, ომი დაიწყო. სამშობლოში დიპლომის გარეშე დავბრუნდი“, – ამბობს ჯამშიდი.

აზერბაიჯანში დაბრუნების შემდეგ ქალბაჯარში ჩავიდა, ეს მშობლიურ რეგიონში მისი ბოლო მოგზაურობა იყო. შემდეგ ჯამშიდი გორანბოის მოხალისეთა ბატალიონში ჩაეწერა და მონაწილეობა მიიღო მრავალ სამხედრო ოპერაციაში. სოფელ გულუსტანისთვის გამართულ ბრძოლაში ის დაიჭრა.

პარალელურად ჩაირიცხა ბაქოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჟურნალისტიკის ფაკულტეტის დაუსწრებელ განყოფილებაზე.

პირველი კურსიდანვე ჯამშიდმა მუშაობა აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტის რუპორებში – 1990-იანი წლების ყველაზე პოპულარული გამოცემებში დაიწყო – გაზეთებში “მუჰალიფეტ”-ში (“ოპოზიცია”) და “აზადლიგ”-ში (“თავისუფლება”).

„ჩემი პირველი სტატია გაზეთ “მუჰალიფეტში” გამოქვეყნდა, მას ერქვა „მე მინდა ვიყო ჯარი“. მასალის აზრი ის იყო, რომ თუ უნიჭო მომღერალს ხედავ, გინდა მის მაგივრად იმღერო. ხედავ თანამდებობის პირს, რომელიც ვერ ართმევს თავს თავის მოვალეობებს – გინდა მის მაგივრად იმუშაო. და მე მინდოდა ჯარი ვყოფილიყავი, რადგან ჯარმა კარგად ვერ შეასრულა თავისი საქმე. ასეთი ტიპის სტატია იყო… “

იმდროინდელი არმიის წარუმატებლობამ, რამდენიმე მნიშვნელოვანი წარმატების შემდეგ წაგებული ბრძოლების სერიამ, ქაოსმა ქვეყნის საშინაო პოლიტიკაში ჯამშიდი ძალიან დათრგუნა. მისთვის რთული იყო შეგუება მშობლიური ქალბაჯარის ოკუპაციასთან.

„იმ დღიდან ქალბაჯარის ნახვა ვეღარ მოვახერხე. ახლა კი მოუთმენლად ველი იმ დღეს, როცა შევძლებ მშობლიურ სოფელში დაბრუნებას“.

მას შემდეგ, რაც ქალბაჯარი ყარაბაღის მეორე ომის შედეგად აზერბაიჯანის კონტროლის ქვეშ დაბრუნდა, ჯამშიდმა ორჯერ მიმართა შესაბამის სტრუქტურებს და გამოთქვა სურვილი, ოჯახთან ერთად მშობლიურ სოფელში დაბრუნდეს და იქ იცხოვროს.

ჯამშიდის ვაჟი ყარაბაღის მეორე ომში მონაწილეობდა, დაიჭრა და დღემდე მკურნალობს.

“ჩემს ფიქრებში სულ ჟურნალისტიკით ვარ დაკავებული”

აზერბაიჯანულ მედიაში ვითარების გაუარესებასთან და გაზეთების თანდათანობით გაქრობასთან ერთად, ჯამშიდი იძულებული გახდა პრესიდან წამოსულიყო. დაახლოებით 10-12 წლის წინ გორანბოის რაიონის ერთ-ერთ შორეულ სოფელში გადავიდა საცხოვრებლად და ფერმერობა დაიწყო. მაგრამ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში ზოგიერთ მედიასთან თანამშრომლობას განაგრძობდა.

„ჰონორარები იყო ძალიან მცირე. სოფლად ცროვრება რთულია, ინფორმაციის მისაღებად კილომეტრები უნდა გაიარო. თუ საკუთარი მანქანა გყავს, ფული უნდა დახარჯოთ ბენზინზე, თუ მანქანა არ გყავს, ტაქსით იარო. ცოტა ხანში დავრწმუნდი, რომ ჰონორარი გზის ხარჯსაც კი ვერ ფარავდა და იძულებული გავხდი, თავი დამენებებინა. მაგრამ ძალიან მენატრება ჟურნალისტიკა. გონებაში ყოველთვის ჟურნალისტიკით ვარ დაკავებული “.

ტოლსტოის მოთხრობით  შთაგონებული ვეგეტარიანობა

ჯამშიდი საინტერესოა იმითაც, რომ ახალგაზრდობიდან კრიშნას ცნობიერების – ვედური ფილოსოფიის, მიმდევარია.

მიუხედავად იმისა, რომ ბაქოში კრშნას ტაძარია, იქ ამ რელიგიის არც ისე ბევრი მიმდევარია. რეგიონებში კი მათი რაოდენობა სულ თითებზე ჩამოსათვლელია. გორანბოის რაიონში – მხოლოდ ჯამშიდი და მისი ოჯახია. შესაბამისად, ისინი ყველას ყურადღებას იპყრობენ.

„ბავშვობიდან ბიბლიოთეკაში ვიზრდებოდი. ბიძაჩემი ქალბაჯარში ჩვენს სოფელში ბიბლიოთეკარად მუშაობდა, შემდეგ კი ბიბლიოთეკა ჩემს უფროს დას ჩააბარა. მაგრამ საქმეს სინამდვილეში მე ვაკეთებდი. ის იქ მხოლოდ ირიცხებოდა. გადაჭარბება არ იქნება, თუ ვიტყვი, რომ წაკითხული მაქვს აბსოლუტურად ყველა წიგნი, რაც ბიბლიოთეკაში იყო“.

ყველაზე მეტად მას რუსი მწერლის ლევ ტოლსტოის მოთხრობები მოსწონდა. მის ნაწარმოებებში იგი   ვეგეტარიანობის პოპულარიზაციას ეწეოდა. ჯამშიდზე განსაკუთრებული შთაბეჭდილება მოახდინა მოთხრობამ „მგელი“ – მასში ბავშვი სიზმარში ხედავს მგელს, რომელსაც მისი შეჭმა უნდა, შემდეგ კი უარს ამბობს წიწილების ჭამაზე, რომელიც ძალიან უყვარდა.

“ტოლსტოიმ ამ ფილოსოფიის ყველა დეტალი იცოდა და იყენებდა ცხოვრებაში. ამაში კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი მისი შესწავლისას. არსებობს მისი მიმოწერა ვეგეტარიანელთა ევროპულ საზოგადოებასთან, ინდოელ ვეგეტარიანელებთან. მას მოჰყავს ციტატები ბჰაგავად–გიტადან. გასაგებია, რომ იგი ვეგეტარიანელი გახდა ვედური ფილოსოფიის გავლენით. მას სამყაროს შესახებ ლამაზი ხედვები აქვს “, – ამბობს ჯამშიდი.

ჯამშიდის თქმით, მის არჩევანზე გავლენა იქონია ირანის რევოლუციის ლიდერის, ჰომეინის მაგალითმაც, რომელიც ასევე ვეგეტარიანელი იყო.

ოჯახის ზეწოლა

ჯამშიდი ამბობს, რომ ვეგეტარიანელობა ბავშვობაში გადაწყვიტა. მაგრამ ოჯახის ზეწოლის გამო იძულებული გახდა დალოდებოდა იმ დროს, როცა დამოუკიდებელი გახდებოდა.

„მამაჩემი ძალიან მკაცრი იყო. მან თქვა: „სანამ ამ ოჯახის წევრი ხარ, ყველაფერს შეჭამ, რაც სუფრაზე იქნება. ცალკე რესპუბლიკა არ ხარ “. მაგრამ ნაწილობრივ მაინც დავიწყე ვეგეტარიანელობა. ვთქვათ, თუ სახლში ბოზბაშს [ტრადიციული აზერბაიჯანული კერძი, ხორცის წვნიანი – JAMnews] ამზადებდნენ, მე არ ვჭამდი ხორცს, ვჭამდი კარტოფილს და სხვა ინგრედიენტებს. მაგრამ, რა თქმა უნდა, ძნელია ამას ვეგეტარიანელობა უწოდო.”

ასევე არაერთგვაროვანი იყო დამოკიდებულება მისი არჩევანის მიმართ ოჯახის სხვა წევრებისა და ნათესავების მხრიდნ.

„გარშემო ხალხის დამოკიდებულება განსხვავებული იყო. მაგალითად, დედაჩემიც ჩემთან ერთად  ვეგეტარიანელი იყო, მანტრებსაც კი მღეროდა. მაგრამ ჩემი ძმა მუსლიმია, ფანატია და სულ მეჩხუბება. ნათესავები, მეზობლები ჩემზე განსხვავებულ რაღცეებს ამბობენ, მაგრამ ამას რა მნიშვნელობა აქვს?”

ამის მიუხედავად, მან ოჯახთან კარგი ურთიერთობის შენარჩუნება შეძლო.

„თქვენს ჩამოსვლამდე იმავე მუსლიმმა ძმამ დამიძახა დასახმარებლად და მე სიამოვნებით წავედი. ტუალეტის კარი გაუფუჭდა და შევაკეთეთ. ისინი ჩემს გზას არ მიესალმებიან. თუმცა პატივს მცემენ როგორც ადამიანს, როგორც პიროვნებას “, – ამბობს ჯამშიდი.

ქორწინების შემდეგ მას კიდევ უფრო გაუმართლა. მეუღლეც კრიშნას ცნობიერების მიმდევარია. ბავშვები (ქალიშვილი და ვაჟი) ასევე ვეგეტარიანელები არიან. ქალიშვილი გათხოვილია და ბაქოში ცხოვრობს. ჯამშიდი უკვე ბაბუაა, შვილიშვილი ჰყავს.

არ შეიძლებოდა ყოფილიყო  მუსლიმი ვეგეტარიანელი?

ჩვენ ვკითხეთ ჯამშიდს, შეეძლო თუ არა გამხდარიყო მუსლიმი ვეგეტარიანელი, რამ აიძულა იგი შეეცვალა რელიგია? მან გვიპასუხა, რომ მისთვის არ არსებობს საზღვრები რელიგიებს შორის.

„უფალი ერთია. იქნება ეს ისლამი, ქრისტიანობა, ვედური ორიენტაციის რელიგიები, შივაიდები და ა.შ. ხანდახან ზოგს ექმნება შთაბეჭდილება, რომ ვედებში ბევრ ღმერთზე საუბრობენ, მაგრამ სინამდვილეში ეს მხოლოდ თარგმანის შეცდომებია… უფალი შეიძლება გვევლინებოდეს სხვადასხვა სახით, მაგრამ ის ერთია. აქედან გამომდინარე, ჩემთვის არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, აღმსარებლობისაა ადამიანი. მე ერთდროულად ყველა რელიგიის მიმდევარი ვარ. უბრალოდ, თქვენი სული არის იქ, სადაც ფილოსოფია უკეთ პასუხობს თქვენს შეკითხვებს ცხოვრების შესახებ.”

ფერმერი, რომელიც საქონელს არ კლავს

ამ შორეულ სოფელში გადმოსვლის შემდეგ ჯამშიდმა სოფლის მეურნეობას მოჰყო ხელი. მისი მეურნეობის მცირე ნაწილი მეფუტკრეობასა და მიწათმოქმედებას უჭირავს. ძირითადი საქმიანობა მეცხოველეობაა. „რამდენად ადვილია მეცხოველეობა იმისთვის, ვინც ხორცს არ ჭამს და პირუტყვს არ კლავს?“, – ვეკითხებით ჯამშიდს.

„მეცხოველეობისთვის მნიშვნელოვანია მოგება. ამისთვის კი მეცხოველეობაში ორი გზა არსებობს – ხორცის მეურნეობა და რძის მეურნეობა. ვცდილობთ, პრიორიტეტი მივცეთ რძის მეურნეობას“, – ამბობს ჯამშიდი.

ჯამშიდს ფერმაში ახლა 20-ზე მეტი ძროხა ჰყავს. ყარაბაღის ბოლო ომის დაწყებამდე ოცდაათზე მეტი იყო. მაგრამ 12 ძროხა მიწაში ჩაფლულ ნაღმებზე აფეთქდა. სხვა მხრივ, ჯამშიდის ფერმაში ძროხები მხოლოდ სიბერით კვდებიან.

მაგრამ პრობლემაა ხარები – დროთა განმავლობაში ისინი მეურნეობისთვის ზედმეტ ტვირთად იქცევიან. მათ საძოვრებზე გასაშვებად დიდი ფართობი არ არის. არც სოფელში გაშვებაა გამოსავალი, ტყეში კი მგლები შეჭამენ. ეს კი, როგორც ჯამშიდი ამბობს, “უნამუსობა იქნება” – ადამიანმა უნდა იზრუნოთ ცხოველზე. ამიტომ ის ცდილობს მეზობლებს ხარები ძროხებში გაუცვალოს.

სოფლელები, სხვა ფერმერები, მისი საქციელით გაკვირვებულები არიან.

„ხანდახან მსაყვედურობენ, ამბობენ, თუ არ კლავ, თუ არ გაყიდი, მაშინ რისთვის გჭირდება ეს ძროხები? არ ვიცი, კიდევ რას ამბობენ ჩემს ზურგს უკან, მხოლოდ ის შემიძლია ვთქვა, რასაც პიში მეუბნებიან“, – ამბობს სიცილით.

ყარაბაღის მეორე ომი და რწმენა

სოფელი გარაჩინარი გორანბოის რაიონში ფრონტის ხაზთან ახლოს მდებარეობდა. 2020 წლის შემოდგომაზე, ყარაბაღის მეორე ომის დღეებში, სოფელი საარტილერიო ცეცხლის ქვეშ აღმოჩნდა და ბევრმა მცხოვრებმა სოფელი დატოვა.

ჯამშიდს, რომლის ვაჟიც ომში იყო, ოჯახთან ერთად სოფელი არცერთი დღით არ დაუტოვებია. მისი თქმით, ეს მის რწმენასა და ფილოსოფიურ შეხედულებებსაც უკავშირდება.

„თუ ადამიანს სწამს ღმერთის და ესმის, რომ მას აქვს შეუზღუდავი ძალა, აზრი არ აქვს გადაუდებელი ზომების მიღებას საკუთარი უსაფრთხოებისთვის. თუ ადამიანს ეს სჭირდება, მაშინ ის უბრალოდ არ ენდობა ღმერთს, ”– განმარტავს იგი.

“რწმენა ისა, უფალს დახუჭული თვალებით რომ მიენდობი, როგორც ბავშვი დედას.”

ჯამშიდი მოგვითხრობს ომის დროს მომხდარ შემთხვევას, რომელმაც მისი რწმენა კიდევ უფრო გააძლიერა:

„ერთ–ერთმა ოჯახმა სიკვდილის შიშით დატოვა სოფელი, მაგრამ გზად მათ „გრადის“ ჭურვი დაეწიათ, სწორედ მათ მანქანას დაეცა. ჩვენ კი სოფელში დავრჩით და ცუდი არაფერი მოგვსვლია. ისე იქნება ყველაფერი, როგორც ღმერთმა დააწესა და ამის თავიდან აცილება შეუძლებელია“.

“მედიაქსელის” მხარდაჭერით