დააკავებენ თუ არა ვლადიმირ პუტინს და რა არის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო?
დააპატიმრებენ თუ არა პუტინს
17 მარტს ჰააგის საერთაშორისო სასამართლომ რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინისა და რუსეთის ბავშვთა უფლებების კომისრის, მარია ლვოვა-ბელოვას დაკავების ორდერი გასცა. ორივე ეჭვმიტანილია უკრაინელი ბავშვების უკანონო დეპორტაციასა და გასახლებაში.
„ეს ნიშნავს იმას, რომ რუსეთის ფარგლებს გარეთ პუტინი უნდა დააკავონ და გაასამართლონ. დღეიდან მსოფლიო ლიდერები სამჯერ დაფიქრდებიან, სანამ ხელის ჩამორთმევას ან მასთან მოლაპარაკების მაგიდასთან დაჯდომას შეეცდებიან“, – ამბობს უკრაინის გენერალური პროკურორი ანდრეი კოსტინი.
რა არის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო და რატომ გასცა მან პუტინის დაპატიმრების ორდერი?
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო (ICC) არის სრულიად დამოუკიდებელი ორგანო, რომელიც მდებარეობს ჰააგაში, ნიდერლანდებში. იგი შეიქმნა ხელშეკრულების საფუძველზე, რომელიც რომის სტატუსითაა ცნობილი.
სასამართლოს ჰყავს 123 წევრი სახელმწიფო.
საქართველომ რომის სტატუტის რატიფიცირება 2003 წელს მოახდინა.
სომხეთი და აზერბაიჯანი იმ გამონაკლისებს შორისაა, რომლებმაც რომის სტატუტის რატიფიცირება არ მოახდინეს. ამ სიაში ასევე შედის რუსეთი, აშშ და ჩინეთი.
ICC ბოლო ინსტანციის სასამართლოა, მაგრამ მას არ შეუძლია შეცვალოს ხელმომწერი ქვეყნების მართლმსაჯულების სისტემა.
ICC შედგება 18 მოსამართლისგან, რომელთა უფლებამოსილების ვადა ცხრა წელია. ისინი განიხილავენ ოთხი სახის დანაშაულს:
- გენოციდი
- კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულები
- აგრესიის დანაშაული
- ომის დანაშაულები
აგრესიის დანაშაული მართალია წესდებაში მოხსენიებულია, თუმცა სასამართლო მასზე ჯერ ვერ ახორციელებს იურისდიქციას, რადგან სახელმწიფოთა საკმარის რაოდენობას ჯერ არ აქვს 2010 წელს მიღებული შესწორებები რატიფიცირებული. აგრესია წესდებაში განიმარტება ისე, როგორც გაეროს წესდებაში და გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუციაში აგრესიის განსაზღვრების შესახებ.
ჩამოთვლილი ქმედებებია:
- სამხედრო ძალების სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიაზე შეყვანა.
- ტერიტორიის სამხედრო ოკუპაცია
- ტერიტორიის ანექსია
- ტერიტორიის დაბომბვა
- პორტების ბლოკადა
- საჰაერო ან საზღვაო ხომალდებზე თავდასხმა
- ერთი სახელმწიფოს მიერ მეორე სახელმწიფოსთვის ნებართვის მიცემა რათა გამოიყენოს ტერიტორია სხვა სახელმწიფოზე აგრესიისთვის
- ტერორისტების და დაქირავებულების სახელმწიფოს ტერიტორიაზე მუდმივი შეგზავნა
პუტინის დაპატიმრების ორდერი
სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლომ რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმირ პუტინისა და ბავშვთა ომბუდსმენის, მარია ლვოვა-ბელოვას დაპატიმრების ორდერი გასცა უკრაინელი ბავშვების რუსეთში დეპორტაციის სავარაუდო სქემისთვის.
სასამართლომ განაცხადა, რომ „არსებობს გონივრული საფუძველი იმისა, რომ ვლადიმირ პუტინს ეკისრება ინდივიდუალური სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა სავარაუდო დანაშაულებზე.”
ცნობები რუსეთში გადაყვანილი უკრაინელი ბავშვების შესახებ
უკრაინის ხელისუფლება აცხადებს, რომ ათასობით დაკარგული უკრაინელი ბავშვი იძულებით წაიყვანეს რუსეთში. რუსეთის ხელისუფლება არ უარყოფს, რომ უკრაინელი ბავშვები მართლა მიჰყავს. უფრო მეტიც, რუსული ოჯახების მიერ მათი მიღება პროპაგანდის ერთ-ერთ ცენტრალურ ელემენტად იქცა.
ლვოვა-ბელოვას ოფისი იტყობინება, რომ უკრაინელი ბავშვები გაგზავნეს საცხოვრებლად პანსიონებში და მიმღებ ოჯახებში რუსეთის 19 სხვადასხვა რეგიონში, კერძოდ: ნოვოსიბირსკის, ომსკის, ტიუმენისა და მურმანსკის რეგიონებში.
2022 წლის აპრილში ლვოვა-ბელოვას ოფისმა განაცხადა, რომ დაახლოებით 600 ბავშვი უკრაინიდან მოათავსეს კურსკისა და ნიჟნი ნოვგოროდის ბავშვთა სახლებში და შემდეგ გაგზავნეს საცხოვრებლად მოსკოვის რეგიონში ოჯახებთან ერთად.
მოსკოვის ოლქის გუბერნატორმა ოქტომბრის შუა რიცხვებში განმარტა, რომ დედაქალაქში 800 ბავშვი ცხოვრობდა ოკუპირებული დონბასიდან.
გაეროს ანგარიში სავარაუდო ომის დანაშაულების შესახებ
გაეროს ანგარიშში, რომელიც 16 მარტს გამოქვეყნდა, ნათქვამია:
„რუსეთის მიერ ჩადენილი ომის დანაშაულები მოიცავდა თავდასხმებს მშვიდობიან მოსახლეობაზე და ენერგეტიკულ ინფრასტრუქტურაზე; განზრახ მკვლელობებს, ცრუ პატიმრობას, წამებას, გაუპატიურებას და სექსუალური ძალადობის სხვა ფორმებს; ბავშვების უკანონო გადაყვანას და დეპორტაციას.”
მართლა დააპატიმრებენ პუტინს?
ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ეს მოხდეს, ყოველ შემთხვევაში, უახლოეს მომავალში.
ICC არ ატარებს სასამართლო პროცესებს დაუსწრებლად. ამიტომ, პუტინი ან რუსეთმა უნდა გადასცეს სასამართლოს, ან იგი უნდა დააკავონ რუსეთის ფედერაციის ფარგლებს გარეთ. ორივე ეს ვერსია ამ ეტაპზე თითქმის გამორიცხულია.
მაგრამ არის ერთი მნიშვნელოვანი დეტალი: საერთაშორისო დანაშაულს არ აქვს ხანდაზმულობის ვადა.
პუტინი ვერასდროს შეძლებს იმოგზაუროს იმ ქვეყნებში, რომლებმაც მოახდინეს რომის სტატუტის რატიფიცირება, ისევე როგორც იმ ქვეყნებში, რომლებიც აღიარებენ ჰააგის სასამართლოს იურისდიქციას. ამ ქვეყნების სიაში შედის რუსეთის ლიდერის ერთგული ტაჯიკეთი, ვენესუელა და ავღანეთი. თუ ვლადიმირ პუტინი ამ ქვეყნებს ესტუმრება, ადგილობრივ ხელისუფლებას ჰააგის სასამართლოში მისი ექსტრადირება მოუწევს.
კრემლი სასამართლოს გადაწყვეტილებას “აღმაშფოთებელ და მიუღებელს” უწოდებს
“რუსეთი, ისევე როგორც მთელი რიგი სახელმწიფოები, არ ცნობს ამ სასამართლოს იურისდიქციას და, შესაბამისად, რუსეთის ფედერაციისთვის ნებისმიერი ასეთი გადაწყვეტილება ბათილად ითვლება. ეს არის, ფაქტობრივად, ერთადერთი, რაც მინდა და შემიძლია გითხრათ ამ გადაწყვეტილების შესახებ.” – თქვა კრემლის პრესსპიკერმა დმიტრი პესკოვმა.
გაფრთხილება სვებისთვის
„ეს მნიშვნელოვანი დღეა 2014 წლიდან უკრაინაში რუსული ძალების მიერ ჩადენილი დანაშაულების მრავალი მსხვერპლისთვის. ამ ორდერებით ICC-მ გადადგა პირველი ნაბიჯი დაუსჯელობის დასასრულებლად, რომელიც ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში ამხნევებდა რუსეთის მიერ უკრაინის წინააღმდეგ ომის დამნაშავეებს.“ – თქვა ბალკის ჯარაჰმა, Human Rights Watch-ის დირექტორის მოადგილემ.
პუტინი ხდება მეოთხე სახელმწიფოს მეთაური, რომელზეც ჰააგის საერთაშორისო სასამართლომ დაპატიმრების ორდერი გამოსცა
სუდანის პრეზიდენტი ომარ ალ-ბაშირი. მასზე გენოციდის ბრალდებით 2008 წელს დაპატიმრების ორდერი გაიცა, მაგრამ ამან ხელი ვერ შეუშალა ალ-ბაშირს ხელისუფლებაში კიდევ 11 წლის განმავლობაში დარჩენილიყო. 2019 წელს ალ-ბაშირი სამხედრო გადატრიალების შედეგად დაამხეს და დააკავეს, მაგრამ მისი ჰააგაში ექსტრადირება ამ დრომდე ვერ ხერხდება.
ლიბიის პრეზიდენტი მუამარ კადაფი. დაპატიმრების ორდერი 2011 წელს გაიცა კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულის ბრალდებით, რომელიც მასობრივი საპროტესტო აქციების ჩახშობას ეხებოდა. კადაფი სასამართლო პროცესამდე საკუთარმა მოსახლეობამ მოკლა.
კოტ-დ’ივუარის პრეზიდენტი ლორან გბაგბო. 2011 წელს მან არჩევნები წააგო და ბუნკერში დაიმალა, მაგრამ დააკავეს და ჰააგაში გადაიყვანეს. გბაგბოს ბრალს სდებდნენ კაცობრიობის წინააღმდეგ ჩადენილ დანაშაულში, თუმცა საკმარისი მტკიცებულებების არარსებობის გამო, 2019 წელს იგი გაამართლეს.
