ფაშინიანი აზერბაიჯანთან სამშვიდობო ხელშეკრულების შესახებ
„აზერბაიჯანთან სამშვიდობო ხელშეკრულების ხელმოწერა რეალისტური გახდება, თუ ეს ორი ქვეყანა მკაფიოდ აღიარებს ერთმანეთის ტერიტორიულ მთლიანობას და იკისრებს ვალდებულებებს, რაც ხელშეკრულებაში წერია” – განაცხადა სომხეთის პრემიერმინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა, რომელმაც ანგარიში წარუდგინა პარლამენტს.
რა თქვა ფაშინიანმა. მოკლედ:
მშვიდობა: “რამდენად რეალური და განხორციელებადია?”
პრემიერმინისტრმა დაარწმუნა პარლამენტი, რომ მიუხედავად ყველა სირთულისა, სომხეთს აქვს „ოპტიმიზმი, რომ ისაუბროს ქვეყნის მომავალზე და თავად ააშენოს ეს მომავალი“.
ფაშინიანის თქმით, ხელისუფლებას ეკისრება „განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა“ სწორედ მათ წინაშე, ვისაც ამ შესალებლობაში ეჭვი შეაქვს. ხალხის წინაშე პასუხისმგებლობის გამოხატვა კი, მისი აზრით, მხოლოდ რეგიონში მშვიდობის დამყარებით, ანუ მეზობლებთან, კერძოდ, აზერბაიჯანთან და თურქეთთან ურთიერთობის დარეგულირებით შეიძლება.
ფაშინიანმა ასევე თქვა, რომ პასუხი კითხვაზე: „რამდენად რეალურადაა ეს შესაძლებელი?” რამდენიმე შეაძლო ვარიანტია:
„პირველ რიგში, ჩნდება კითხვა, რამდენად იქნება აზერბაიჯანის ქმედებები და პოლიტიკა მშვიდობისკენ მიმართული, რადგან სამყარო მარტო არ არის მარტო ერთი ქვეყნის გარშემო არ ბრუნავს. მეორე, ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია 44-დღიანი ომის შემდეგ, თუ კომპრომისი მიღწეული იქნება პოლიტიკურ და დიპლომატიურ დონეზე და რამდენად მისაღები იქნება ეს კომპრომისები სომხეთის მოქალაქეებისთვის – რამდენად დაუშვებენ ჩვენი მოქალაქეები ამ კომპრომისების, ზოგჯერ მტკივნეული გადაწყვეტილებების მიღებას შეძლებენ?”
ფაშინიანს არ დაუკონკრეტებია, თუ რა სახის კომპრომისებზე და მტკივნეულ გადაწყვეტილებებზეა საუბარი.
მან მხოლოდ ხაზი გაუსვა, რომ ხელისუფლებამ მოქალაქეებს უნდა აუხსნას რა მოხდა და რა ხდება სომხეთის ირგვლივ.
მშვიდობის დამყარების პირობები
ფაშინიანის თქმით, მშვიდობა შესაძლებელია, თუ სომხეთი მკაცრად დაიცავს შემდეგ ორ პრინციპს თავის საერთაშორისო ურთიერთობებში „დღეს და მომავალში“:
სომხეთის რესპუბლიკა აღიარებს მის ტერიტორიას 29800 კვადრატულ კილომეტრზე, კერძოდ, სომხეთის საკუთარ ტერიტორიას, რომელმაც დამოუკიდებლობა მოპოვა 1991 წელს და ქვეყანას არ აქვს ტერიტორიული პრეტენზია რომელიმე სხვა ქვეყნის მიმართ და არც არასოდეს ექნება.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვერავინ შეეგუება იმ ფაქტს, რომ „ჩვენ ვვითარდებით იმისთვის, რომ ეს განვითარება და ძალა სხვათა წინააღმდეგ მივმართოთ – ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიების გაფართოების კონტექტსტში“, – ამბობს ფაშინიანი.
„უფრო მეტიც, ამ შემთხვევაში სხვა [ქვეყნების] დღის წესრიგში იქნება არა მხოლოდ ჩვენი განვითარების შეფერხების, არამედ ჩვენი სახელმწიფოს არსებობის აღკვეთის საკითხიც. და ამ სიტუაციაში ჩვენ არავინ დაგვეხმარება“.
პრემიერმა კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა აზერბაიჯანთან შესაძლო სამშვიდობო შეთანხმების გარანტიას და საერთაშორისო მექანიზმების შექმნის აუცილებლობას. ფაშინიანი ამას იმით ხსნის, რომ წინააღმდეგ შემთხვევაში, შეთანხმების ხელმოწერიდან მეორე დღეს, „შეიძლება ომი დაიწყოს ან ახალი ესკალაცია მოხდეს“.
„ჩვენ თვითონ შევთავაზეთ ხელშეკრულებისთვის დაგვერთო სსრკ-ს დროს დამტკიცებული რუკები”
„ყარაბაღის ომის შემდეგ აზერბაიჯანი ეიფორიაშია და აპირებს რაც შეიძლება მეტი ან ყველაფერი მიიღოს. ბაქოს ამ აღქმას საერთაშორისო ვითარებაც განაპირობებს“, – განაცხადა ფაშინიანმა.
მისი თქმით, აზერბაიჯანი ხდება ან უკვე გახდა ენერგორესურსების, ასევე ლოჯისტიკური გამტარი გზაჯვარედინზე – მისი მნიშვნელობა გაიზარდა როგორც რუსეთისთვის, ასევე ზოგიერთი დასავლური ქვეყნისთვის. ფაშინიანის აზრით, რეგიონალური სტაბილურობა და მშვიდობა შეიძლება გახდეს დასავლეთსა და რუსეთს შორის კონსენსუსის საფუძველი:
„თუ ჩვენი რეგიონი ისევ აფეთქდება – ყოველ შემთხვევაში ენერგეტიკული თვალსაზრისით – ეს შეიძლება იყოს პრობლემა როგორც რუსეთისთვის, ასევე დასავლეთისთვის, ენერგეტიკიდან გამომდინარე განსხვავებული გეგმის მიუხედავად.
მისი თქმით, რეალისტურად მიაჩნია, რომ აუცილებელია, რომ ორივე ქვეყანამ აღიაროს ერთმანეთის ტერიტორიული მთლიანობა და აიღოს ვალდებულებები და “რა თქმა უნდა” არ უნდა არ წაუყენონ ერთმანეთს ტერიტორიული პრეტენზიები.
„მინდა დავადასტურო, რომ სომხეთის რესპუბლიკა სრულად აღიარებს აზერბაიჯანის ტერიტორიულ მთლიანობას და ჩვენ ველით, რომ აზერბაიჯანი იმავეს გააკეთებს.
პრემიერმინისტრმა უარყო ბაქოს პრეტენზია, რომ სომხეთი უარს ამბობს აზერბაიჯანის ტერიტორიული მთლიანობის აღიარებაზე სამშვიდობო შეთანხმების ტექსტის განხილვას:
„ჩვენ თვითონ შევთავაზეთ ხელშეკრულებას დაერთოს სსრკ-ს მიერ დამტკიცებული სომხეთისა და აზერბაიჯანის რუკები, როგორც ორი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის საფუძველი“.
“ყველაზე რთული პრობლემა მთიანი ყარაბაღია”
ფაშინიანმა განაცხადა, რომ მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარების შესახებ მოლაპარაკებების დროს ტერიტორიული მთლიანობის პრინციპი და თვითგამორკვევის პრინციპი ერთმანეთის გვერდიგვერდ დადგა. ამრიგად, დაფიქსირდა რეალობა, რომელიც “რაც არ უნდა თქვან”, ძალიან მძმემა.
პრემიერმა თავისი აზრი ასე განმარტა:
„დაისვა კითხვა თვითგამორკვევის უფლების პირობითი სტატუსის „A“ გადასინჯვის შესახებ, რაც თეორიულად შეიძლება ნიშნავდეს ამ სტატუსის გადახედვას და არა მის შეცვლას ან გარდაქმნას პირობით სტატუსში – „B“, „A“. + 1″ ან “A-1”.
მან კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა აზერბაიჯანსა და არაღიარებულ ყარაბაღს შორის მოლაპარაკებებისა და დიალოგის საერთაშორისო მექანიზმის შექმნის მნიშვნელობას.
“იმედი მაქვს, თურქეთთან საზღვარი მალე გაიხსნება”
ამის შესახებ ფაშინიანმა პარლამენტის ტრიბუნიდანაც განაცხადა. მისი თქმით, ეს შექმნის საფუძველს „ნორმალური, კეთილმეზობლური ურთიერთობების“ განვითარებისთვის.
სომხეთის პრემიერმინისტრს მიაჩნია, რომ ამის ალბათობა გაიზარდა „ზეპოლიტიკური, ზედმეტად დიპლომატიური ფაქტორების გამო“.
მან გაიხსენა, რომ თებერვლის დასაწყისში, თურქეთში მომხდარი მიწისძვრის შემდეგ, ერევანმა გაგზავნა ჰუმანიტარული დახმარება და საგანგებო სიტუაციების სამინისტროს სამაშველო ჯგუფი.
ნიკოლ ფაშინიანი მნიშვნელოვნად მიიჩნევს, რომ საზღვრის გახსნის შესახებ შეთანხმება მესამე ქვეყნის მოქალაქეებისთვის და დიპლომატიური პასპორტების მფლობელებისთვის უახლოეს თვეებში მოხდეს.
