ბოშები საქართველოში: როგორ ცხოვრობს ყველაზე მარგინალიზებული და უჩინარი ჯგუფი
ბოშები საქართველოში
ბოშები ყველაზე მარგინალიზებული და საზოგადოებრივი ცხოვრებისთვის უჩინარი ჯგუფია საქართველოში. ისინი არ სწავლობენ უმაღლეს სასწავლებლებში და არასდროს იკავებენ კერძო თუ სახელმწიფო დაწესებულებებში რაიმე თანამდებობებს. ბოშებს ყველაზე ხშირად ქუჩაში შეხვდებით. ეს ერთადერთი ეთნიკური ჯგუფია საქართველოში, რომლის მიმართ დღემდე არსებობს ძალიან დიდი მიუღებლობა. ასე იყო ათწლეულების განმავლობაში და ასე გრძელდება დღემდე.
___________________________________________________________
მკითხაობა, წვრილმანებით ვაჭრობა, ცეკვა, სიმღერა, მოწყალების თხოვნა და ბოლო დროს შუქნიშანზე გაჩერებული მანქანების მინების გაწმენდა – ქართულ რეალობაში ეს ყველაფერი ბოშებთან ასოცირდება.
ოფიციალურად, საქართველოში 604 ბოშა ცხოვრობს, თუმცა, ეს რეალური მაჩვენებელი არ არის. ორგანიზაცია ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების ინსტიტუტი აღნიშნავს, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციების სტატისტიკით, მათი რიცხვი გაცილებით მეტია და შესაძლოა, სამი ათასს აღწევდეს.
ბოშები საქართველოში ძირითადად თბილისში, ბათუმში, ქუთაისში, ქობულეთში, თელავსა და გარდაბანში არიან მიმოფანტული.
საუკუნეების განმავლობაში ბოშები მომთაბარე ცხოვრებას ეწეოდნენ. ცხოვრების ასეთმა წესმა მათი ტრადიციები ჩამოაყალიბა და იდენტობის ნაწილად იქცა.
ბოშები საქართველოში პირველად მეცხრამეტე საუკუნეში ჩამოვიდნენ. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ კი მათი რიცხვი გაიზარდა – საქართველოში ძირითადად უკრაინიდან და რუსეთიდან გადმოსახლებული ბოშები ჩამოდიოდნენ. დღეს აქ მათი შთამომავლები ცხოვრობენ. უმეტესობას სწორედ უკრაინული და რუსული გვარები აქვს.
საქართველოში რამდენიმე ბოშური განშტოება ცხოვრობს. ძირითადად, “ვლახი” და “კრიმი”. ასევე არიან, ე.წ. რომა ჯგუფის წარმომადგენლები – ეს ბოშების ის შტოა, რომელიც ათასწლეულზე მეტი ხნის წინ ევროპის ტერიტორიაზე დასახლდა.
ტოლერანტობის ცენტრის ინფორმაციით, ბოშები, რომელთაც ქუჩაში უფრო ხშირად ვხედავთ, „დომ-ის“ შტოს მიეკუთვნებიან. ისინი ახლო აღმოსავლეთისა და შუა აზიის ტერიტორიაზე ჩამოსახლებული ხალხია და სხვა ბოშებისგან განსხვავებული ენა, რელიგია და კულტურა აქვთ. ხშირად დანარჩენი ბოშები მათ თავიანთი თემის ნაწილად არ აღიქვამენ. საქართველოში „დომ“-ის შტოს ბოშები ასევე სეზონურად აზერბაიჯანიდანაც ჩამოდიან.
“არასოდეს ვყოფილვარ კაფეში, კინოში” – ანასტასია სოფელ აღთაკლიადან
გარდაბნის მუნიციპალიტეტში ბოშების რამდენიმე დასახლებაა. ჩვენ ორ დასახლებას ვესტუმრეთ – სოფელ აღთაკლიას და ე.წ ნოეს უბანს.
აღთაკლიას დასახლებაში სკოლის ასაკის ბავშვების სიმრავლეა. ხმაური და სიცილი ისმის. ბავშვები ეზოში თამაშობენ.
უცხო ადამიანი ამ დასახლებაში იშვიათობაა, ამიტომ ჩვენი გამოჩენა ფრთხილ ინტერესს იწვევს.
24 წლის ანასტასია აბდულაევა ბოშა ქალია. 14 წლის იყო, რომ გათხოვდა. გვიყვება, რომ მართალია მას და მის ქმარს ერთმანეთი უყვარდათ, მაგრამ, მომავალმა მეუღლემ, ბოშური ტრადიციისამებრ, მაინც „მოიტაცა“.
16 წლისას უკვე პირველი შვილი ჰყავდა. მალევე მეორეც შეეძინა. ახლა ანასტასია ოთხი შვილის დედაა.
გვთხოვს, მისი ერთსართულიანი სახლი გადავიღოთ, რომლის კედლებს დიდი ბზარები ეტყობა:
„ყოველ ღამე შიშით ვიძინებთ. ჩვენი სახლი მატარებლის ლიანდაგების გვერდით არის და ყოველ ჯერზე, როდესაც მატარებელი გამოდის, ყველა კედელი ზანზარებს. აქ ბავშვებთან ერთად ვცხოვრობთ, წასასვლელი არსად გვაქვს”.
როცა ანასტასია გვესაუბრება, მისი პატარა გოგონა, მარია, გვერდიდან არ შორდება. მაგრამ, რაღაც დროს უჩინარდება და უკან ახალი მაისურით ბრუნდება.
“უნდა, რომ ფოტოებზე ლამაზი გამოჩნდეს”, – იცინის ანასტასია.
ანასტასიას ქმარი თბილისში, “ლილოს” ბაზრობაზე მუშაობს, ურიკით ტვირთს ეზიდება. ეს არასტაბილური შემოსავალია – არის დღეები, როცა თითქმის ვერაფერი მიაქვს სახლში.
ოჯახი სოციალურ შემწეობასაც იღებს, თუმცა, ოთხი შვილის გამოსაკვებად თანხა არასოდეს ჰყოფნით:
„ბავშვები სულ მშივრებიან არიან. საჭმლის, ტანსაცმლის ფული არასოდეს გვაქვს საკმარისი“, – ამბობს ანასტასია.
თავისი ცხოვრების 24 წლის განმავლობაში, ანასტასია არასოდეს ყოფილა კაფეში, კინოში თუ სხვა გასართობ ადგილას. ზოგჯერ ახლობელი ბოშები დღესასწაულზე ან დაბადების დღეზე პატიჟებენ გარდაბანში ან რუსთავში. ამბობს, რომ რამდენჯერმე თბილისშიც არის ნამყოფი.
არც ანასტასიას და არც მის ქმარს სკოლაში არ უვლიათ. ბოშებისთვის ეს ჩვეულებრივი ამბავია.
ქართველი ასაკიანი ბოშების უმრავლესობამ წერა-კითხვა არ იცის. ხშირად ხელმოწერის ნაცვლად, ისინი ქაღალდზე ჯვარს ხატავენ.
თუმცა, ეს ტენდენცია ნელ-ნელა იცვლება.
ანასტასიას უნდა, რომ მისმა შვილებმა ისწავლონ, თუმცა, სიღარიბისთვის თავის დაღწევა და შვილებისთვის უკეთესი მომავლის უზრუნველყოფა, არც ისე იოლი ამოცანაა.
სოფელ აღთაკლიაში ზოგი ბავშვი საერთოდ არ დადის სკოლაში, ზოგს კი მეზობელ დასახლებაში, ტრანსპორტით უწევს გაკვეთილებზე მისვლა.
„ბავშვებს რუსთავში, სკოლაში რომ ევლოთ, მძღოლმა 300 ლარი მოგვთხოვა. ეს თანხა სად გვქონდა, ამიტომ ჩემით დამყავს. დილით ძალიან ადრე ვდგებით, რვის წუთებზე უკვე მატარებლის სადგურზე ვართ და მივყვებით რუსთავში, 50 თეთრად. იქ ვდგავარ სკოლასთან სამ საათამდე, ველოდები ბავშვებს და მერე მომყავს სახლში. ყოველ დღე ასე ვართ“, – ამბობს ანასტასია.
ბავშვები ცეკვაზე და სხვა წრეებზე სიარულსაც სთხოვენ, მაგრამ ამის ფული არ აქვთ:
„მინდა, რომ ინგლისური ისწავლონ კარგად, მაგრამ ჩვენ ამის საშუალება არ გვაქვს. ერთადერთი ის მახარებს, რომ სკოლაში მაინც დადიან. ჩვენგან განსხვავებით, განათლება ექნებათ“.
რატომ არის განათლების მიღება პრობლემა ბოშათა თემისთვის
განათლების სისტემასთან წვდომის ნაკლებობა ბოშებისთვის მთავარი პრობლემაა.
წლების განმავლობაში ისე ხდებოდა, რომ ბოშა ბავშვების უმეტესობა სკოლაში არ დადიოდა. ამის მიზეზი სხვადასხვა იყო. მათ შორის, ის, რომ თემში არ ჰქონდათ გაცნობიერებული განათლების მნიშვნელობა. ისინი იზრდებოდნენ ისე, რომ მათი მშობლები, იმათი მშობლები, ყველანი განათლების გარეშე ცხოვრობდნენ.
პრობლემას ქმნიდა სოციალური სიდუხჭირეც. ბოშათა თემში ბაშვებს ხშირად უშვებდნენ ქუჩაში, მოწყალების სათხოვნელად, ან, სახლში, უმცროსი და-ძმების მომვლელებად ტოვებდნენ, როდესაც თავად გადიოდნენ საშოვარზე.
ეს პრობლემები დღემდე რჩება და ამას ემატება საბუთების პრობლემაც.
ნარგიზ ჯინჭარაძე 2006 წლიდან ქობულეთის მეხუთე საჯარო სკოლის დირექტორია და პარალელურად, აქვს არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლის მიზანი ბოშებისთვის განათლების ხელმისაწვდომობის გაზრდაა.
ეს ორგანიზაცია მას შემდეგ დააარსა, რაც სკოლის დირექტორი გახდა და აღმოაჩინა, რომ ქობულეთში მცხოვრები ბოშები სკოლაში არ დადიოდნენ:
“სკოლის მოსწავლეების სიაში უცნაური გვარები იყო, მაგრამ, რეალურად ეს ბავშვები სკოლაში არ დადიოდნენ. ვაუჩერულ დაფინანსებაზე გადასვლისას, ბაზების მოწესრიგება და პირადი ნომრების შეყვანა რომ დავიწყეთ, ეს ხალხი გაქრა. ასე მოხდა იმიტომ, რომ მათ საბუთები არ ჰქონდათ”.
ამის შემდეგ, ქობულეთში მცხოვრები ბოშებისთვის საბუთების მოწესრიგება დაიწყეს. პირველი ბოშა მოსწავლე ქობულეთის მეხუთე საჯარო სკოლაში 2007 წელს ჩაირიცხა.
“მომდევნო წელს უკვე სამი გვყავდა, მერე ექვსი. მასიური ჩარიცხვა 2010-2011 წლებიდან დაიწყო და ახლა 76-მდე მოსწავლე მყავს”, – გვეუბნება ნარგიზ ჯინჭარაძე, რომლის სკოლაში ჯამში 330-მდე მოსწავლე სწავლობს.
მისი ვარაუდით, იქამდე, ვიდრე საგანმანათლებლო სისტემაში დაფინანსების საკითხები მოწესრიგდებოდა, ბოშა ბავშვებს სავარაუდოდ კლასების გახსნის მიზნით, ფორმალურად არეგისტრირებდნენ. მერე მათი მომკითხავი არავინ იყო. ასე ხდებოდა ყველგან, იქ, სადაც ბოშათა თემი ცხოვრობს.
ბოლო წლებია, იმისათვის რომ ბავშვი სკოლაში მოხვდეს, მისი რეგისტრაციაა საჭირო. ნარგიზ ჯინჭარაძე ამბობს, რომ ბოშათა თემში ესეც პრობლემაა. მშობლების ნაწილმა არც სახელმწიფო ენა იცის და შესაბამისად, ვერ რეგისტრაციის პროცედურებს ართმევს თავს:
“მე ყველა კანონს ვარღვევ, პირადობასაც ვართმევ, ტელეფონებსაც, რადგან იქ კოდი უნდა მოვიდეს და მე ვარეგისტრირებ. კი, ვამბობთ, რომ ყველას შეუძლია რეგისტრაციის გავლა, მაგრამ ასე არ არის”.
ქობულეთში ბოშათა ერთ-ერთ ყველაზე დიდი დასახლებაა. აქ დაახლოებით 30 ოჯახი, 400-მდე ადამიანი ცხოვრობს. საქართველოს სხვა რეგიონებისგან განსხვავებით, ქობულეთელ ბოშებს საცხოვრებელი პირობებიც უკეთესი აქვთ და შედარებით ინტეგრირებულებიც არიან.
და, მიუხედავად ამისა, რომ სკოლის გარეშე ზოგი ქობულეთელი ბოშა ბავშვი მაინც რჩება:
“შემხვედრია ბიჭი, რომელიც მგონია, რომ ჩემი უბნიდან არ არის, მაგრამ, ზოგ ოჯახს 6-7 შვილი ჰყავს და აღმოაჩენ, რომ ზოგი მაგალითად, თბილისში ჰყოლია. ახლაც გავიგე, რომე ერთი აფხაზეთშია. ჯერ ისევ არიან ისეთები, რომლებსაც არასდროს უვლიათ სკოლაში”.
“ძნელად ვცხოვრობთ” – საცხოვრებლის პრობლემა ბოშათა თემში
50 წლის ალექსანდრა პეტრენკამ მთელი ცხოვრება აღთაკალაში გაატარა. მისი ცხოვრების ბოლო 12 წელიწადი საცხოვრებელი სახლის პრივატიზებისთვის, უწყებიდან უწყებაში სიარულში გალია. მაგრამ უშედეგოდ.
“ძნელად ვცხოვრობთ” , – სიტყვაძუნწია ალექსანდრა.
საცხოვრებლის პრობლემა ბოშათა თემში ბევრს აქვს. ყველგან, სადაც ბოშები ცხოვრობენ, მათი საცხოვრებელი ან მეორადი მასალებისგან შეკოწიწებული ბარაკებია, ან ნაქირავები ბინა.
აღთაკალაში ბოშების დასახლება ერთი სამსართულიანი კორპუსი და პატარა, ბარაკის ტიპის სახლებია. ამ სახლების კედლები სხვადასხვა ნარჩენი მასალითაა აშენებული. სახურავიც სხვადასხვა დროსა და ადგილას ნაპოვნი კრამიტების ნამსხვრევებით და ლითონის ნაჭრებითაა მოწყობილი. ქარი და წვიმა აქ ისევე იგრძნობა, როგორც გარეთ.
სახლს იატაკი არა აქვს, საწოლი, მაგიდა და სხვა მცირე ავეჯი პირდაპირ მიწაზე დევს. ნესტი, სიცივე და ქვეწარმავლები აქ ყოველდღიურობის ნაწილია.
ბოშების ბარაკებში არც საკანალიზაციო სისტემაა გაყვანილი და არც სასმელი წყალი. ტუალეტები, ხის თხელი ფიცრებისგან შეკრული ხუხულები, სახლებისგან მოშორებით, შუა მინდორში დგას.
კრისტინა პეტრენკო აღთაქლაში სამ შვილთან და პენსიონერ დედამთილთან ერთად ცხოვრობს. მისი სახლის კედლები ნესტს აქვს შეჭმული, იატაკის მაგივრობას მიწა სწევს. საწოლის ფეხების მოვალეობას აგურები ასრულებს.
მაგიდაზე რამდენიმე ქვაბი დგას. კრისტინა თავსახურს ხდის და გაჩვენებს, რომ სახლში საჭმელი არაფერი აქვს ცოტა მაკარონის გარდა, რომელსაც დღეს სადილად მოუხარშავს ბავშვებს. ყველაზე მეტად ზამთრის მოახლოება აშინებს, როცა სხვა ათას საზრუნავს სახლის გათბობის პრობლემაც ემატება.
კრისტინას ერთ შვილს განსაკუთრებული საჭიროებები აქვს:
„18 წლისაა, აუტიზმი აქვს. ვითხოვ საცხოვრებელ ადგილს ჩემი შვილებისთვის. არც ქართული ვიცი და არ ის, რა ვქნა, ვის მივმართო“.
კრისტინა თავადაც ქრონიკულ დაავადებას ებრძვის. საჭირო წამლებს ადგილობრივი თვითმმართველობის სოციალური დახმარების პროგრამიდან ყიდულობს. ამისთვის მტავრობის მადლობელია, მაგრამ ამბობს, რომ ის დახმარებები, რასაც იღებენ, არაფერში ჰქოფნით.
სახლების პრობლემა სხვა დასახლებებშიცაა.
გარდაბანში, “ნოეს უბანში”, რამდენიმე დაუმთავრებელი პატარა სახლი დგას. ეს სახლები თითო ოთხიანი ნაგებობებია, რომელთა შენება ახლაც მიმდინარეობს. ირგვლივ ყველგან სამშენებლო მასალების ნარჩენები ყრია.
22 წლის ნინო იუნენკო მშნებლობის დამთავრებას სულმოუთქმელად ელოდება. ნინოს და მის ორ შვილს გორაკზე პატარა ოთახ-სახლი ექნებათ.
„სამშენებლო მასალები გვჭირდება. ზამთრამდე თუ ავაშენებთ, გვქნება თავშესაფარი,“ – ამბობს ნინო.
სახლების პრობლემა ქობულეთელ ბოშებსაც აქვთ. გარდაბნისგან განსხვავებით, აქ უმეტესობა ნაქირავებ ბინაში ცხოვრობს.
“თითქმის ყველა მათგანი სოციალურად დაუცველთა ბაზაშია და იღებს დახმარებას, მაგრამ ეს ფული ბინის ქირაშიც არ ჰქოფნით. სადაც ხმა მიმიწვდება, ყველგან ვამბობ, ერთი, ხუთსართულიანი სოციალური სახლი რომ აუშენოს ამ ხალხს სახელმწიფომ, მათი ცხოვრების ხარისხი ძალიან შეიცვლებოდა და განათლებისთვისაც დარჩებოდათ ფული“, – ამბობს ნარგიზ ჯინჭველაძე.
“ჩვენი სიღარიბე დაუსრულებელია”, – ლიდა “ნოეს დასახლებიდან
აღთაკლიასგან განსხვავებით, “ნოეს” დასახლებაში უნდობლად გვხვდებიან. ამბობენ, რომ „ვიღაცები“ ბევრჯერ მივიდნენ, ჩაიწერეს მათი პრობლემები, მაგრამ ამით არაფერი შეიცვალა.
სახლებთან პატარა წყლის არხი ჩამოდის, სადაც რამდენიმე იხვი ბანაობს. სახლებიდან ხმამარალი საუბრის ხმები ისმის. ჩვენს დანახვაზე ცნობისმოყვარე ბავშვები და ახალგაზრდები ჯგუფ-ჯგუფად გამოეფინნენ გარეთ.
აქაურები ლაპარაკს მთავრობის მიმართ კმაყოფილების გამოხატვით იწყებენ.
როცა ყოფა-ცხოვრებაზე ვეკითხებით, ამბობენ რომ მათი მშობლები და ბებია-ბაბუები სიღარიბეში ცხოვრობდნენ და მათი შვილებიც ვერ აღწევენ თავს სიღარიბეს.
“ჩვენი სიღარიბე დაუსრულებელია”, – ამბობს ლიდა დისნენკო, ხანშიშესული ქალი, რომელიც ექვს შვილთან ერთად ნაწილობრივ „აშენებულ“ ერთ ოთახში ცხოვრობს.
ეს ოთახი სხვადასხვა ადგილას შეგროვებული ნარჩენი მასალებით ააწყო. ოთახი ხის თხელი ფიცრებითაა აჭედილი და ზამთარში სიცივისგან ვერ იცავს.
„ძალიან მჭირდება ბლოკები, სახურავი, იატაკი. სამშენებლო მასალით რომ დამეხმაროს ვინმე. ზამთრამდე უნდა მოვასწრო, ექვსი შვილი მყავს, გამეყინებიან,“ – ამბობს ლიდა.
რამდენიმე წლის წინ ნოეს უბანში პატარა საწარმო გაიხსნა, სადაც ადვილად აალებადი ნედლეულით მუშაობენ. ამიტომ, ბოშებს საკუთარ ეზოებში კოცონის დანთებაც ეკრძალებათ. თუმცა, პროტესტს არ გამოხატავენ, რადგან საწარმოს ადმინისტრაციამ დასახლებამდე მისასვლელი გზა გაუკეთა.
ერთადერთი, კი რაზეც აქ იმედით და სიამყით გვიყვებიან მათი შვილებია. ახალი თაობა, რომელიც სკოლაში დადის.
„მინდა “გრამატნი” იყოს ჩემი შვილი, ჩემგან განსხვავებით, სხვანაირი ცხოვრება ექნება“ – ამბობს ნინო.
“სიღარიბე და უმუშევრობა, გარიყულობასა და სხვადასხვა სერვისებთან ხელმიუწვდომლობასთან ერთად, ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოწვევაა ამ თემისთვის”, – ამბობს გიორგი სორდია, “ეთნიკურობისა და მულტიკულტურალიზმის შესწავლის ცენტრის” ხელმძღვანელი.
იგი 2005 წლიდან იკვლევს ბოშათა თემის პრობლემებს.
“პროფესია არ გააჩნიათ, ვერ იღებენ საშუალო განათლებას, უმაღლესში საერთოდ არ სწავლობენ. იძულებული არიან მძიმე სამუშაო მოძებნონ, რაც არ არის კარგად ანაზღაურებადი. ამიტომ ეწევიან წვრილ ვაჭრობას, ადრე კაცები ჯართს აბარებდნენ. ნაწილი შემწეობას ითხოვს”, – ამბობს გიორგი სორდია.
რა არის საჭირო იმისათვის, რომ ბოშებმა თავი დააღწიონ სიღარიბეს
ნარგიზ ჯინჭარაძე ამბობს, რომ ბოშათა თემის პრობლემები ძალიან კომპლექსურია, მაგრამ, განათლების ხელმისაწვდომობა და საცხოვრებლის პრობლემის მოგვარება ბევრ რამეს შეცვლიდა უკეთესობისკენ:
“განათლება, ჯანდაცვა, სახელმწიფო სერვისები, ყველაფერი არის მათთვის პრობლემა, იმიტომ რომ სახელმწიფო ენას არ ფლობენ. უფრო 40-ს ზემოთ ხალხმა, არც რუსული იცის კარგად, არც ქართული და ინფორმაციას ვერ იღებენ. ყველაფრის სათავე მიდის განათლებასთან, თუ მათ ექმებათ განათლება, სოციალიზაცია, დანარჩენი პრობლემები აღმოიფხვრება“.
მისივე თქმით, იმ ახალგაზრდა მშობლების დამოკიდებულება, რომლებმაც თავად ისწავლეს, ან სხვადასხვა პროექტებში ჩაერთვნენ, უკვე ძალიან შეცვლილია:
“ისინი ცდილობენ შვილებს ხელი შეუწყონ, ნავაჭრი ფულით რეპეტიტორები უქირაონ. მაგრამ, ეს ერთეული შემთხვევებია”.
ამას მოწმობს არაოფიციალური სტატისტიკაც. მაგალითად, ნარგიზის მოსწავლეებიდან არცერთს არ გაუგრძელებია სწავლა უმაღლეს სასწავლებელში. მხოლოდ ერთმა მოსწავლემ ჩააბარა საზღვაო კოლეჯში.
უნდა შეიცვალოს საზოგადოების დამოკიდებულებაც:
“გვქონდა რამდენიმე შემთხვევა, ბარმენობა ვასწავლეთ, სტილისტობა, მაგრამ, მაინც გარიყულად იგრძნეს თავი, წამოვიდნენ, ვერ გაძლეს, მიატოვეს თავისი პროფესია“.
“Საზოგადოებაში ძალიან მაღალია სტერეოტიპული დამოკიდებულება, მათხოვრებს, ციგნებს ეძახიან, რაც შეურაცხმყოფელი ტერმინია მათ მიმართ. აღიზიანებს ხალხს, ქუჩაში რომ ბავშვებს ხედავენ. ეს ქმნის ძალიან უარყოფით სურათს მათთან დაკავშირებით”, – ამბობს გიორგი სორდია.
და, ამატებს, რომ ყველა, ვინც ქუჩაში მოწყალებას ითხოვს, ბოშა არ არის, ბოშურ ენაზე არ ლაპარაკობს. ბოშები არ არიან ე.წ. “კარმანშიკებიც”. მაგრამ, საზოგადოების თვალში ყველა ბოშაა და “ეს არის ერთადერთი თემი საქართველოში, რომელიც ასე ძალიან გარიყული და მარგინალიზებულია”.
ამას ადასტურებს ნარგიზ ჯინჭარაძეც:
“ქობულეთის უბანია შერეულია, ბევრი ეთნოსი ცხოვრობს და მხოლოდ ბოშები არიან გარიყული. ბავშვებში უფრო მაღალია მიმღებლობა, მაგრამ, მშობლების დამოკიდებულება მაინც მარგინალურია. უბრალოდ, თუ ადრე აგრესიულად შეეძლოთ გამოეხატათ, გადავიყვან სხვა სკოლაში, არ მინდა რომ ჩემს შვილთან “ციგანი” სწავლობდეს, ამას ხმამაღლა აღარ ამბობენ“.
განათლება შეცვლიდა ჯანდაცვის პრობლემებსაც. მიუხედავად იმისა, რომ 90-იანი წლებთან შედარებით, სურათი მეტ-ნაკლებად შეიცვალა, მაინც რჩება სახლში მშობიარობის შემთხვევები.
“ახალგაზრდები, ორსულები, მიდიან ექიმთან, მაგრამ თითო-ოროლა. უმრავლესობა ექიმთან ურთიერთობას გაურბის, აღრიცხვაზე დადგომას. მეგონა რომ აღარ იყო სახლში მშობიარობის შემთხვევები, მაგრამ, წელს იყო ასეთი ფაქტი – სამი მოსწავლე სასკოლო ასაკის იყო და არ ჰქონდათ დაბადების მოწმობები, იმიტომ, რომ სახლში გაჩენილი ყოფილან ეს ბავშვები. დიდი ძალისხმევა დაგვჭირდა, რომ გაგვეკთებინა“, – ამბობს ნარგის ჯინჭარაძე.
რას აკეთებს სახელმწიფო
“სახელმწიფო ბოშების არსებობას აღიარებს”, – გვეუბნება გიორგი სორდია და ამატებს, რომ “სამოქალაქო თანასწორობისა და ინტეგრაციის სახელმწიფო სტრატეგიაში” წლების წინ ბოშების შესახებ არაფერი ეწერა, ისინი არ იყვნენ გათვალისწინებული, სახელმწიფო მათ ვერ ხედავდა:
“შემდგომ, არასამთავრობოების და ბოშების ჩართულობის შედეგად, ეს ჯგუფი გაჩნდა დოკუმენტში. ერთ-ერთი საკითხი, ამ სტრატეგიაში, არის მცირერიცხოვანი და მარგინალიზებული ჯგუფების პრობლემა და პირველ რიგში ბოშები მოიაზრებიან“.
ჩანაწერი, ბოშების შესახებ, “სამოქალაქო თანასწორობისა და ინტეგრაციის 2021-2030 წლების სახელმწიფო სტრატეგიაში” მართლაც არსებობს.
დოკუმენტში ყველა ის პრობლემაა ჩამოთვლილი, რაც თემს აქვს: მათი მინიმალური ჩართულობა სოციალურ პროგრამებში და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, განათლების პრობლემები, სახლში მშობიარობა, დაბადების მოწმობების არქონა. მათ შორის, მათი ზუსტი რაოდენობის დადგენა, ოფიციალური სტატისტიკის წარმოება, რაც ქვეყანას საშუალებას მისცემს, “განსაზღვროს თემის საჭიროებებზე მორგებული და შედეგზე ორიენტირებული კონკრეტული ქმედებები“.
ასეთი ქმედებები კი ჯერ პრაქტიკაში არ ჩანს., ყოველშემთხვევაში, ბოშათა თემი ჯერ ისევ რჩება დიდ და დაუძლეველ სიღარიბეში, სრულიად გარიყული და მრგინზალიზებული დანარჩენი საქართველოდან:
“20 წელი გავიდა, რაც დაიწყო ამ თემზე საუბარი და ხელშესახები შედეგები არ არის“, – დასძენს გიორგი სორდია.
ბოშები საქართველოში
