არის თუ არა სააკაშვილი პოლიტიკური პატიმარი? რას ამბობენ იურისტები და უფლებადამცველები
9 ნოემბერს, მიხეილ სააკაშვილის პატიმრობას ტვიტერზე გამოეხმაურა გავლენიანი საერთაშორისო უფლებადამცველი ორგანიზაცია “ამნესტი ინტერნეიშენალი”. ორგანიზაციამ ტვიტში პირდაპირ ახსენა “პოლიტიკური შურისძიება” და “შერჩევითი სამართალი”
#Georgia: ex-President #Saakashvili (5th week of hunger strike) violently transferred to prison hospital; allegedly threatened; denied dignity, privacy & adequate healthcare. Not just selective justice but apparent political revenge.
— Amnesty International (@amnesty) November 9, 2021
“ექსპრეზიდენტი სააკაშვილი (შიმშილობის მეხუთე კვირას) ძალადობრივად გადაყვანილ იქნა ციხის საავადმყოფოში; არის ცნობები, რომ მას დაემუქრნენ, შეულახეს ღირსება, პირადი სივრცე და ადეკვატური სამედიცინო დახმარების [მიღების უფლება]. ესაა არა მხოლოდ შერჩევითი სამართალი, არამედ აშკარა პოლიტიკური შურისძიება”.
სააკაშვილის დაკავების დღიდან საზოგადოებაში აზრი ორადაა გაყოფილი – არის თუ არა სააკაშვილი პოლიტპატიმარი? ერთნი ამბობენ, ქვეყნის მესამე პრეზიდენტი პოლიტპატიმარია; სხვები კი, ფიქრობენ, რომ სააკაშვილმა ჩაიდინა დანაშაული, რომლის გამოც პასუხი უნდა აგოს და შესაბამისად, მისი დაკავება სამართლებრივი საკითხია და არა პოლიტიკური.
რას ნიშნავს “პოლიტიკური პატიმარი? ვინ და რა კრიტერიუმებით ითვლება პოლიტიკური ანგარიშსწორების მსხვერპლად? სად გადის ზღვარი კონკრეტული დანაშაულის გამო სამართლებრივ პასუხისმგებლობასა და პოლიტიკურ დევნას შორის? და შეიძლება თუ არა შეფასდეს პოლიტიკურ დევნად ის მოვლენები, რომლებიც მიხეილ სააკაშვილის გარშემო 8 ნოემბერს განვითარდა – მისი ძალით გადაყვანა გლდანის ციხის საავადმყოფოში, სადაც, როგორც სახალხო დამცველი ამბობს, მისთვის ღირსების შემლახველი პირობებია შექმნილი.
JAMnews -ი ექსპერტებთან და უფლებადამცველებთან ერთად პასუხობს ყველა კითხვას ამ რთულ თემაზე.
რა შემთხვევაში შეიძლება ჩაითვალოს ადამიანი პოლიტიკურ პატიმრად?
ზოგადად, ტერმინ “პოლიტიკური პატიმრის” ქვეშ მოიაზრებენ ადამიანს, რომელიც დაპატიმრებულია თავისი პოლიტიკური მოღვაწეობის გამო – ვინც იბრძვის და აკრიტიკებს ხელისუფლებას. თუმცა, უფრო ცალსახა, საყოველთაოდ აღიარებული და მკაფიოდ განსაზღვრული პასუხი კითხვაზე თუ რას ნიშნავს “პოლიტიკური პატიმარი”, არ არსებობს და ამას ყველა იურისტი ერთხმად ამბობს.
● რა ვიცით გლდანის ციხეში გადაყვანილ მიხეილ სააკაშვილზე. 8 ნოემბრის ქრონოლოგია
● “სანამ სტრასბურგი სააკაშვილის საქმეს განიხილავს, ის უნდა გათავისუფლდეს” – ევროპარლამენტარების წერილი
● ტრუსკავეციდან “უმაღლესი დონის” სპეცოპერაციამდე. მიხეილ სააკაშვილი ციხეშია – რა იქნება შემდეგ?
● რატომ ჩამოვიდა სააკაშვილი და იქნება თუ არა ქართული მაიდანი – გია ნოდიას თვალსაზრისი
მეტიც, ტერმინი “პოლიტიკური პატიმარი” არ შეგხვდებათ არც საერთაშორისო სამართლის უმეტეს დოკუმენტებში და არც ქვეყნების ეროვნულ კანონმდებლობებში.
ტერმინი „პოლიტპატიმარი“ არ გვხვდება არც იმ დოკუმენტებში, რაზეც დგას დღეს ადამიანის უფლებები – არც ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციაში, არც სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტში, არც ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციაში, არც აღნიშნული პაქტის ან კონვენციის ოქმებში და არც ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს რეგლამენტში.
თუკი სამართლის დოკუმენტებში არაფერი წერია, მაშინ როგორ და რა კრიტერიუმებით განისაზღვრება, ვინ არის პოლიტპატიმარი?
2012 წლის 3 ოქტომბერს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეა გახდა პირველი მსხვილი სამთავრობათაშორისო ორგანიზაცია, რომელმაც “პოლიტიკური პატიმრის” განსაზღვრების კონკრეტული კრიტერიუმები დაამტკიცა.
ყველა იურისტი, ამ თემაზე საუბრისას, პირველ რიგში, სწორედ ევროპის საბჭოს 1900 რეზოლუციას ახსენებს.
რეზოლუცია 1900, რომლის ხელმომწერი საქართველოცაა, განიხილავს ხუთ შემთხვევას, როდესაც პირი, შესაძლოა, პოლიტიკურ პატიმრად მივიჩნიოთ. ეს შემთხვევებია:
➊ თუ დაპატიმრება არღვევს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით გათვალისწინებულ მთავარ უფლებებს – აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლებას, გამოხატვისა და ინფორმაციის თავისუფლებას, შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას;
ანუ, როგორც საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ადამიანის უფლებების პროგრამის დირექტორი, მერაბ ქართველიშვილი გვიხსნის, იმის გამო თუ აკავებენ პირს, რომ ის გარკვეულ აქტივობას ახორციელებს.
➋ თუ დაპატიმრებას საფუძვლად დაედო მხოლოდ პოლიტიკური მიზეზი და ადგილი არ ჰქონია დანაშაულის ჩადენას;
➌ თუ პატიმრობა, როგორც ღონისძიება, აშკარად არ შეესაბამება იმ დანაშაულს, რომლის ჩადენაშიც არის პირი ბრალდებული ან მსჯავრდებული და დაპატიმრების გადაწყვეტილება პოლიტიკურადაა მოტივირებული;
მაგალითად, ჩაიდინა ისეთი დანაშაული, რომელზეც უნდა მიესაჯათ ხუთი წელი, მაგრამ, მიუსაჯეს ათი წელი, იმიტომ, რომ პოლიტიკურად ასე აწყობდათ.
➍ თუკი ადამიანის დაპატიმრება და მისი პატიმრობაში ყოფნა არ შეესაბამება სხვა მსგავს შემთხვევებს და არის დისკრიმინაციული;
შემთხვევა, როდესაც, რაღაც დანაშაულზე სხვა პირებს არ აკავებენ, ან სხვანაირი მიდგომები აქვთ, ამ პირის მიმართ კი გამოიყენეს პატიმრობა, იმიტომ რომ პოლიტიკური მოტივი არსებობდა.
➎ დაპატიმრება აშკარად უსამართლო და უკანონო სამართალწარმოების შედეგია, რაც ხელისუფლების მოქმედების პოლიტიკურ მოტივებს უკავშირდება.
ეს გულისხმობს, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლებით ამ პირმა ვერ ისარგებლა, რადგან იყო პოლიტიკური ფიგურა, ხოლო სასამართლო პოლიტიკური მოტივებით ხელმძღვანელობდა.
„ანუ, ევროპის საბჭო ამბობს, რომ თუ მართლმსაჯულების განხორციელების ინტერესზე მაღლა პოლიტიკური მოტივები დგას, პირი შეიძლება მივიჩნიოთ პოლიტპატიმრად“, – ამბობს მერაბ ქართველიშვილი.
ამავე დროს, ევროპის საბჭო განმარტავს, რომ პირი პოლიტიკურ პატიმრად რომ ჩაითვალოს, არ არის აუცილებელი ხუთივე კრიტერიუმს აკმაყოფილებდეს:
„ეს არ არის კუმულაციური საფუძვლები. ანუ, ყველა ეს შემთხვევა არ უნდა იყოს სახეზე. აქედან ერთ-ერთიც საკმარისია იმისთვის, რომ პირი პოლიტიკურ პატიმრად ჩაითვალოს“, – ამბობს საერთაშორისო სამართლის ექსპერტი, ორგანიზაცია „უფლებები საქართველოს“ იურისტი, ნანა მჭედლიძე.
გარდა ამ რეზოლუციისა, ტერმინ “პოლიტიკური პატიმრის” გამოყენება ხდება სხვადასხვა გავლენიანი და ავტორიტეტული საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ აღიარებული კრიტერიუმებით.
ერთ-ერთი ასეთი საერთაშორისო ორგანიზაციაა – „საერთაშორისო ამნისტია“ (Amnesty International). გავლენიანი ორგანიზაცია, რომელიც მთელ მსოფლიოში ადამიანის უფლებების დაცვაზე მუშაობს, ასევე აღიარებს და განმარტავს ტერმინს “პოლიტიკური პატიმარი”.
ევროპის საბჭოსა და „საერთაშორისო ამნისტიის” კრიტერიუმებს შორის არის განსხვავება: „საერთაშორისო ამნისტია“ ტერმინს „პოლიტიკური პატიმარი“ უფრო ფართო ინტერპრეტაციით იყენებს, ვიდრე ევროპის საბჭოს რეზოლუცია და ცდილობს მოიცვას ყველა ის საქმე, რომელშიც პოლიტიკური ელემენტი შესამჩნევია.
„პოლიტპატიმარი – ეს არის ნებისმიერი პატიმარი, რომლის საქმეშიც არსებობს პოლიტიკური ელემენტი, იქნება ეს ამ პატიმრის ქმედების მოტივაცია, თვითონ ქმედება თუ ხელისუფლების მოტივაცია“, – ამბობს „საერთაშორისო ამნისტია“.
ევროპის საბჭოს კრიტერიუმები უფრო მკაცრია.
„ევროპის საბჭოს კრიტერიუმების ბევრ ადამიანზე გავრცელება, მით უმეტეს არაპოლიტიკოს ადამიანებზე, ძალიან გაგვიჭირდება. „საერთაშორისო ამნისტიას” უფრო ფართო განმარტება აქვს და მასში შეიძლება მოვიაზროთ არამხოლოდ პოლიტიკოსი, ან, წარსულში მაღალი თანამდებობის პირი, არამედ ჩვეულებრივი ადამიანი, აქტივისტი, რომელიც იმის გამო იჩაგრება, რომ განსხვავებული ხედვები და მოსაზრებები აქვს“, – გვიხსნის მერაბ ქართველიშვილი.
კიდევ ერთი სამართლებრივი აქტი, რომელსაც ეყრდნობიან ადამიანები, რომლებიც თავს პოლიტიკურ პატიმრებად მიიჩნევენ, არის ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენცია. ამ კონვენციაში ტერმინი “პოლიტიკური პატიმარი” პირდაპირი სახით არ გვხვდება, თუმცა კონვენციის მე-18 მუხლი ადგენს ამავე კონვენციით გათვალისწინებული უფლებების შეზღუდვის გამოყენების ფარგლებს.
ანუ, ეს მუხლი ამბობს, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების შეზღუდვა შეიძლება მხოლოდ და მხოლოდ ამავე კონვენციით ნებადართული მიზნებით.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის გარანტირებული უფლებების ნებისმიერი შეზღუდვა უნდა იყოს მკაფიოდ დასაბუთებული და ფორმულირებული და არ უნდა იწვევდეს ეჭვს, რომ ეს არის ადამიანის დევნა და დისკრიმინაცია პოლიტიკური თუ სხვა მიზეზით.
მიხეილ სააკაშვილი, რომელიც ახლა სტრასბურგის სასამართლოში ჩივის, მიუთითებს, რომ მის მიმართ დარღვეულ მუხლებს შორის, მე-18 მუხლიც არის.
-
მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ აღძრული სისხლის სამართლის საქმეები
მიხეილ სააკაშვილი 1 ოქტომბერს დააკავეს. საქართველოში მის წინააღმდეგ ოთხი სისხლის სამართლის საქმე იყო აღძრული.
ორ საქმეზე (ვალერი გელაშვილის ცემისა და სანდრო გირგვლიანი საქმეები) იგი მსჯავრდებულია და 6-წლიანი პატიმრობა აქვს მისჯილი. ორ საქმეზე კი ბრალდებულია და ამ საქმეებს სასამართლო ახლა განიხილავს.საქმე #1 – ვალერი გელაშვილის ცემის საქმე – მიხეილ სააკაშვილს დეპუტატ გელაშვილზე ჯგუფური თავდასხმის ორგანიზებისთვის დასდეს ბრალი. გელაშვილს თავს 2005 წელს დაესხნენ. თავდასხმას წინ უძღოდა გელაშვილის ინტერვიუ გაზეთ “რეზონანსში”, სადაც ის სააკაშვილის პირად ცხოვრებაზე და მის მეუღლეზე შეურაცხმყოფელად საუბრობდა. გამოძიებამ თქვა, რომ გელაშვილს სააკაშვილის დავალებით გაუსწორდნენ.
საქმე #2 – სანდრო გირგვლიანის მკვლელობის საქმე – ერთ-ერთი ყველაზე გახმაურებული საქმეა საქართველოს უახლეს ისტორიაში. ექს-პრეზიდენტს უშუალოდ გირგვლიანის მკვლეობის საქმეში კი არა, არამედ გირგვლიანის მკვლელების წინასწარი შეთანხმებით შეწყალებაში დასდეს ბრალი. ამისთვის მას სამწლიანი წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. გირგვლიანის მკვლელები სააკაშვილმა 2008 წელს შეიწყალა, მათ სასჯელი გაუნახევრა.
საქმე #3 – 7 ნოემბრის საქმე – ექს-პრეზიდენტს ედავებიან 2007 წლის ნოემბრის ანტისამთავრობო აქციის მონაწილეთა დარბევას და ასევე, ტელეკომპანია “იმედში” შეჭრას. პროკურატურის თქმით, იმ პერიოდში განვითარებული მოვლენების გამო ტელევიზიამ 3 158 307 ლარის ზარალი მიიღო. ამ დანაშულებისთვის სასჯელი 5-დან 8 წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთაა.
საქმე #4 – სახელმწიფოს კუთვნილი ქონების გაფლანგვის, ე.წ. პიჯაკების საქმე – საქმე ეხება ბიუჯეტის კუთვნილი 9 024 367.34 ლარის პირადი მიზნებისთვის, არამიზნობრივად ხარჯვას (ხარჯები მოიცავს ფეშენებელურ სასტუმროებსა და გამაჯანსაღებელ კურორტებზე დასვენების, კოსმეტიკურ კლინიკებში ვიზიტებისა და ტანსაცმლის, მათ შორის, დიდ ბრიტანეთში შვიდი პიჯაკის შეძენის ხარჯებს). ამ დანაშაულისთვის სასჯელი 7-დან 11 წლამდე ვადით თავისუფლების აღკვეთაა.ეს ოთხი საქმე, მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ, ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ აღიძრა, 2014 წელს. პირველ ორ საქმეზე ის მსჯავრდებულია 2018 წლიდან. პატიმრობა მას დაუსწრებლად ჰქონდა მისჯილი.
2021 წლის სექტემბრის ბოლოს საქართველოში ჩამოსვლისა და დაკავების შემდეგ პროკურატურამ მიხეილ სააკაშვილის წინააღმდეგ კიდევ ერთი საქმე აღძრა.
საქმე #5 – საზღვრის უკანონოდ კვეთის საქმე – 2021 წლის 1 ოქტომბერს გენერალურმა პროკურატურამ განაცხადა, რომ შსს სააკაშვილის წინააღმდეგ საზღვრის უკანონოდ კვეთის საქმესაც იძიებს, რაც სასჯელის მაქსიმალურ ზომად 5-წლიან პატიმრობას ითვალისწინებს.
ვინ წყვეტს, თუ ვინ არის პოლიტიკური პატიმარი და ვინ ანიჭებს ადამიანს პოლიტპატიმრის სტატუსს?
იურისტები ამბობენ, რომ „პოლიტიკური პატიმარი“ უფრო პოლიტიკური ტერმინია, ვიდრე სამართლებრივი.
სტრასბურგის სასამართლო პირდაპირ არასოდეს ამბობს, რომ ადამიანი პოლიტიკური პატიმარია. ეს მის მანდატში არ შედის. სტრასბურგი მსჯელობს, დაირღვა თუ არა მე-18 მუხლი – რატომ შეიზღუდა პირის უფლები და ხომ არ არის ეს შეზღუდვა გამოწვეული კონვენციით გაუთვალისწინებელი რაღაც ფარული მიზნებით.
ამავე დროს კონვენციის 18-ე მუხლის დარღვევა თავისუფლებააღკვეთილ პირს აუცილებლად პოლიტპატიმრად არ აქცევს.
თუმცა, ეს მკაფიოდ მიუთითებს, რომ თავისუფლების აღკვეთა “სხვა ფარულ მიზანს” ემსახურებოდა; ანუ – ადამიანის დაკავებას ჰქონდა სხვა მიზნებიც. ხოლო თუკი დადგინდა, რომ ეს “ფარული მიზანი” ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით გათვალისწინებულ ფუნდამენტურ გარანტიებს ხელყოფდა, კერძოდ კი – აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლებას, გამოხატვის, ინფორმაციის მიღების, შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებას, მაშინ ევროსასამართლოს გადაწყვეტილება, კონვენციის მე-18 მუხლის დარღვევის შესახებ, როგორც წესი, საკმაოდ მყარ არგუმენტად გამოდგება, რომ პატიმარი სწორედაც “პოლიტიკურია”.
ნანა მჭედლიძეს კონკრეტული მაგალითები მოჰყავს, როდესაც სტრასბურგის სასამართლომ დაადგინა, რომ პირის მიმართ მე-18 მუხლი დაირღვა:
რუსი ოპოზიციონერის ალექსეი ნავალნის საქმეზე “ნავალნი რუსეთის წინააღმდეგ”, სტრასბურგის სასამართლოს დიდი პალატის 2018 წლის გადაწყვეტილებაში არ წერია, რომ ნავალნი პოლიტიკური პატიმარია, მაგრამ წერია, რომ მის წინააღმდეგ თავისუფლების აღკვეთის ღონისძიებების გამოყენება იყო პოლიტიკური პლურალიზმის ჩახშობის მცდელობა.
„რუსეთის ქმედებები შეფასდა, როგორც “ქმედითი პოლიტიკური დემოკრატიის“ უმთავრესი კრიტერიუმის – პოლიტიკური პლურალიზმის ჩახშობა. ანუ, უფრო მძიმე შეფასებები მისცეს რუსეთის მოქმედებებს“, – ამბობს ნანა მჭედლიძე.
მას კიდევ ერთი მაგალითი მოჰყავს საქმეზე “რასულ ჯაფაროვი აზერბაიჯანის წინააღმდეგ“:
სტრასბურგს არ უთქვამს სიტყვა სიტყვით, რომ ჯაფაროვი პოლიტიკური პატიმარია, თუმცა თქვა, რომ მისი დაპატიმრება მოხდა მის დასასჯელად, ჯაფაროვის პოლიტიკური აქტიურობისთვის. (სხვათა შორის, აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ ჯაფაროვი იმავე დღეს გაათავისუფლა, როგორც კი ევროსასამართლომ ეს გადაწყვეტილება გამოაქვეყნა_JAMnews).
„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ (EMC) მართლმსაჯულებისა და დემოკრატიის პროგრამის დირექტორი გურამ იმნაძე ამბობს, რომ “როგორც წესი, “პოლიტიკური პატიმრის” სტატუსი პირს ენიჭება არა სამართლებრივი, არამედ პოლიტიკური ორგანოს მხრიდან“.
იმნაძე იხსენებს 2012 წლის შემთხვევას, როდესაც, ხელისუფლების ცვლილების შემდეგ, საქართველოს პარლამენტმა მიიღო სპეციალური აქტი და მასობრივად, 170-მდე ადამიანს მიანიჭა პოლიტიკური პატიმრის სტატუსი. (ეს სტატუსი არც ერთ საერთაშორისო ორგანიზაციას არ გაუზიარებია და ის გააკრიტიკეს ადგილობრივმა სამოქალაქო ორგანიზაციებმაც _ JAMnews)
მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს, ასევე ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის 1900 რეზოლუცია და Amnesty International-ის განმარტება, სამართლებრივად მაინც რთული შესაფასებელია, არის თუ არა პირი პოლიტიკური პატიმარი, ამბობს მერაბ ქართველიშვილი:
„ვამბობთ, რომ პოლიტიკური მოტივი უნდა აჭარბებდეს, მაგრამ, რა არის აქ გამყოფი – რა აჭარბებს, როგორ? მარტივი საპასუხო არ არის და ხშირად, მოქალაქეებისთვისაც ძალიან რთული გასაგებია, როცა მაგალითად, იურისტები ამბობენ, რომ კი დამნაშავეა, მაგრამ პოლიტპატიმარია. იბნევიან“.
არის მიხეილ სააკაშვილი პოლიტპატიმარი?
საქართველოში მომუშავე უფლებადამცველი ორგანიზაციების ნაწილი ამ ეტაპზე არ აკეთებს შეფასებით განცხადებებს, არის თუ არა მიხეილ სააკაშვილი პოლიტპატიმარი. ისინი ამბობენ, რომ აკვირდებიან საქმის მსვლელობას.
„სამართლებრივი ანალიზი თუ გვინდა და სამართლებრივი შედეგის ნახვა, უნდა დაველოდოთ სტრასბურგის გადაწყვეტილებას. საია ჯერჯერობით შეფასებებისგან თავს იკავებს. ჩვენ ვაკვირდებით, როგორ წარიმართება პროცესი“, – ამბობს მერაბ ქართველიშვილი.
უფრო დიდი ნაწილი ღიად ამბობს, რომ ყოფილი პრეზიდენტი პოლიტიკური პატიმარია და ამაზე მკაფიოდ უთითებს რამდენიმე კრიტერიუმი. მათ შორის, ყველაზე მკაფიოდ, სააკაშვილის ყოფნა დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში და სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევა.
“ადამიანის უფლებათა ცენტრის” აღმასრულებელი დირექტორის ალეკო ცქიტიშვილის თქმით, მიხეილ სააკაშვილის დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში ჩაყენებაზე მიუთითებს ხელისუფლების ჯიუტი უარი მის მრავალპროფილურ კლინიკაში გადაყვანაზე. იმ ფონზე, როდესაც, ამის საჭიროება არსებობს და ამ სერვისით არაერთი პატიმარს უსარგებლია:
“როდესაც პენიტენციურ სისტემაში არ არის პირობები, სადაც შეიძლება პატიმრის მკურნალობა, როგორც წესი, ის უპრობლემოდ გადაჰყავთ მრავალპროფილიან კლინიკაში. როდესაც მიხეილ სააკაშვილს უარს ეუბნებიან, მითუმეტეს იმ პირობებში, როდესაც არსებობს ექიმების რეკომენდაცია და საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნა, და მაინც, ჯიუტად, ციხის საავადმყოფოში გადაჰყავთ, სადაც არანაირი პირობები არ არის, ჩვენ შეგვიძლია ჩავთვალოთ, რომ პრეზიდენტი ნამდვილად დისკრიმინაციულ მდგომარეობაშია და ის არის პოლიტიკური პატიმარი”.
ორგანიზაცია „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივის” (GDI) თავმჯდომარე ედუარდ მარიკაშვილი ამბობს, რომ როდესაც ხელისუფლება, სისხლის სამართლის საქმის მიღმა, კონკრეტულ საკითხებს იყენებს როგორც დამატებით სასჯელს, ამ ხელისუფლების მოტივებზე ბევრს ამბობს:
“ამ შემთხვევაში, არგადაყვანა, ან, იქ გადაყვანა, სადაც არ შეიძლებოდა, პატიმრების მხრიდან ფსიქოლოგიური ზეწოლა, შესაძლოა სისხლის სამართლის საქმეების გადაწყვეტის კუთხით არ იყოს არსებითი, მაგრამ, მთლიანი სურათის შეფასების კონტექსტში გვეუბნება, რომ ხელისუფლებას აქვს ძალიან დიდი დოზით პოლიტიკური შურისძიების მიზანი”..
გაცილებით ბევრი ორგანიზაცია და უფლებადამცველი საუბრობს მიხეილ სააკაშვილთან მიმართებით სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევაზე.
12 ოქტომბერს, საქართველოში მოქმედმა ექვსმა გავლენიანმა ორგანიზაციამ ამის შესახებ საჯარო განცხადებაც გაავრცელა. ამ განცხადებაში ორგანიზაციებმა ღიად თქვეს, რომ “მიხეილ სააკაშვილთან მიმართებით პოლიტიკურად მოტივირებული მართლმსაჯულება იკვეთება”.
მიხეილ სააკაშვილის საქმეებში უსამართლო სამართალწარმოებაზე ორგანიზაცია „საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა“ (GDI) ჯერ კიდევ 2015 წელს წერდა, ანგარიშში – „პოლიტიკურად მიკერძოებული მართლმსაჯულება საქართველოში“.
დოკუმენტში ნათქვამია, ამ საქმეებში არსებობს არასაკმარისი მტკიცებულებები, პოლიტიკურად მოტივირებული და დაინტერესებული (სააკაშვილთან დაპირისპირებული) პირების (ოქრუაშვილი, ბურჯანაძე) ჩვენებებზე დაყრდნობა, შერჩევითი სამართლის ნიშნები (ე.წ. პიჯაკების საქმეში).
“საქმის მასალები, რაც მაშინ შევისწავლეთ, გვაძლევს დასკვნის საშუალებას, რომ მტკიცებულებები არ არსებობდა იმისთვის, რომ ბრალდებაც კი წაეყენებინათ, არათუ, გამამტყუნებელი განაჩენი გამოსულიყო. ეს, ცხადია, ცალსახად უდანაშაულობას არ ნიშნავს, ეს არის თვითონ საქმეების შეფასება, რომელთა გაცნობის შემდეგ ჩნდება განცდა, მართლმსაჯულება არის უსამართლო და აქვს პოლიტიკური კონტექსტი“, – ამბობს ედუარდ მარიკაშვილი.
მიხეილ სააკაშვილის საქმეები ალეკო ცქიტიშვილსაც ბევრ კითხვის ნიშნებს უჩენს. განსაკუთრებით ე.წ. პიჯაკების საქმე. ცქიტიშვილის ორგანიზაცია ახლა აკვირდება იმ საქმეებს, რომლებზეც სააკაშვილს ჯერ მსჯავრი არ აქვს დადებული.
იგი ამბობს, რომ “ადამიანის უფლებათა ცენტრიც” და სხვა ორგანიზაციებიც თავის დროზე ნამდვილად უთითებდნენ სააკაშვილის მიერ სახელმწიფო სახსრების გამოყენების მართებულობაზე, თუმცა მისი თქმით, არც ამჟამინდელი პრეზიდენტია მოკრძალებული და ისიც არანაკლებ გამოირჩევა სახელმწიფო სახსრების საეჭვო ხარჯვით. მაგალითად, 2 მლნ ლარი, რომელიც პრეზიდენტმა ათონელის რეზიდენციისთვის ანტიკვარული ავეჯის შესაძენად დახარჯა.
ცქიტიშვილის აზრით, დამოუკიდებელი საგამოძიებო ორგანოებისა და მიუკერძოებელი მართლმსაჯულების პირობებში, სალომე ზურაბიშვილის ეს შენაძენიც შეიძლება გამხდარიყო საგამოძებო ორგანოების დაინტერესების საგანი:
“როდესაც ერთ პრეზიდენტს ედავებიან, რატომ შეიძინა პიჯაკები და მეორე პრეზიდენტზე კითხვაც კი არ უჩნდებათ, რატომ ყიდულობს შანდლებს და ფუფუნების საგნებს, აქ უკვე ცხადია, რომ დისკრიმინაციულ მიდგომასთან და პოლიტიკურ მოტივთან გვაქვს საქმე“.
იურისტ გიორგი მშვენიერაძისთვის პოლიტიკურია სანდრო გირგვლიანის მკვლელობაში ბრალდებულთა შეწყალების საქმეც. (შეგახსენებთ, პრეზიდენტი მსჯავრდებულია გირგვლიანის მკვლელების შეწყალებისთვის). მისი თქმით, შეწყალება პრეზიდენტის ექსკლუზიური უფლებაა და შეწყალების შინაარსის შეფასება დაუშვებელია.
„საზოგადოებაში უკმაყოფილების გამოწვევის შემთხვევაში, შეწყალების გამცემი პირი პასუხს აგებს პოლიტიკურად, საკუთარი პოლიტიკური კარიერის, რეიტინგის საფასურით. შეწყალების ბუნებიდან გამომდინარე, დაუშვებელია სასამართლო კონტროლის გზით შეწყალების აქტის შინაარსში შესვლა და მისი სისხლისსამართლებრივი შეფასება“, – ამბობს გიორგი მშვენიერაძე.
კიდევ ერთი ნიშანი, რაც იურისტებისა და უფლებადამცველებისთვის არგუმენტია მიხეილ სააკაშვილის პოლიტიკური პატიმრობის გზაზე, მაღალი რანგის საჯარო პირების განცხადებებია.
ხელისუფლების წარმომადგენლების განცხადებები, რომლებიც პოლიტიკურ დევნაზე მიუთითებს
“წესიერად მოიქცეს, თორემ დავუმატებთ კიდევ სხვა მუხლებს და სხვებსაც მივაყოლებთ”, – თქვა საქართველოს პრემიერმინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა, როდესაც სააკაშვილის დაპატიმრებიდან ორი დღის შემდეგ.
ექსპერტებისთვის განსაკუთრებით საყურადღებოა განცხადებები ყოფილი პრეზიდენტის შიმშილზე.
„მთელი ციხე იცინის იმაზე, რომ დღეში სამ ლიტრა ლიმონათს სვამს ეს კაცი“, – ეს განცხადება მმართველი პარტიის თავმჯდომარეს ირაკლი კობახიძეს ეკუთვნის.
„ასე გაგვიგია ყველას, რომ 40 დღე ძლებს ადამიანი და 41-ე დღეს ველოდებით “, – ასე ექს-პრეზიდენტის შიმშილსა და ჯანმრთელობის მდგომარეობას პარტიის ერთ-ერთი ლიდერი, მამუკა მდინარაძე გამოეხმაურა.
“მთელ მსოფლიოში მილიონობით ადამიანი შიმშილობს სიღარიბის გამო…. ეს საერთოდ არ მაინტერესებს, ნაკლებად მაინტერესებს” , – განაცხადა ეკონომიკის მინისტრმა ნათია თურნავამ, როცა ჟურნალისტებმა მას მიხეილ სააკაშვილის შიმშილზე ჰკითხეს.
„როდესაც ამბობენ, რომ პოლიტიკიდან რომ წასულიყო, არ დაისჯებოდა, ანუ, გამოდის, რომ ადამიანს იმიტომ კი არ ეკისრება პასუხისმგებლობა, რომ რამე ჩაიდინა, იმიტომ რომ პოლიტიკას არ ჩამოშორდა. ეს შეფასებები აღარ ტოვებს ადგილს დავისთვის [არის თუ არა სააკაშვილი პოლიტპატიმარი]“, – ამბობს გიორგი მშვენიერაძე.
“თუ ეს განცხადებები სტრასბურგში მოხვდება, სასამართლო ამაზე აუცილებლად იმსჯელებს”, – ამბობს მერაბ ქართველიშვილი.
“ფაქტია, რომ მთელი ეს კამპანია ემსახურება სააკაშვილის ასე ვთქვათ “დაჩმორებას”, მის შეურაცხყოფას. ეს არის პოლიტიკური დევნა,” – ამბობს პოლიტიკური მიმომხილველი გია ხუხაშვილი.
თუ სააკაშვილი პოლიტპატიმარია, ესე იგი უდანაშაულოა?
იურისტებს, ვისაც JAMnews ესაუბრა, ამ კითხვაზე ცალსახა პასუხი აქვთ, – შეიძლება ადამიანს მიუძღოდეს კონკრეტული დანაშაული და ამავე დროს იგი იყოს პოლიტიკური პატიმარი. ანუ პოლიტპატიმარი არ ნიშნავს უდანაშაულოს და პოლიტიკურ პატიმრად ცნობა პირს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისგან არ ათავისუფლებს.
„პოლიტიკურ პატიმრად ვინმეს ცნობა არ ნიშნავს, რომ ჩვენ გვაქვს მისი დაუყოვნებლივ და უპირობოდ გათავისუფლების მოთხოვნის მორალური უფლება, მაგრამ გვაქვს მის მიმართ სამართლიანი სასამართლოს მოთხოვნის უფლება“ , – ვკითხულობთ ქართველი იურისტებისა და უფლებადამცველების მიერ, 2012 წელს მომზადებულ გზამკვლევში „პოლიტიკური პატიმრების შესახებ საქართველოში“.
მთავარი და ყველაზე მნიშვნელოვანი ამ შემთხვევაში არის სამართლიანი სასამართლო, ამბობენ იურისტები.
„ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ასეთ საქმეებზე განსაკუთრებით გამჭვირვალე იყოს სასამართლო პროცესი და განსაკუთრებით მაღალი სამართლიანი სასამართლოს პრინციპები და სტანდარტი“, – ამბობს გურამ იმნაძე.
საქართველოში მოქმედი არასამთავრობო სექტორი კი, მიხეილ სააკაშვილის საქმეებზე საუბრისას, პირველ რიგში სწორედ სამართლიანი სასამართლოს უფლებას აყენებს ეჭვქვეშ.
„იმის ფონზე, რომ სასამართლო ხელისუფლება კლანური მმართველობით, ხელისუფლებისადმი ლოიალობით და დეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელებით ხასიათდება, ისევე როგორც, აღნიშნული ინსტიტუციის მიმართ ნდობა კატასტროფულ ნიშნულზეა, – ეჭვქვეშ დგება შესაძლებლობა, დაცული იყოს მიხეილ სააკაშვილის სამართლიანი სასამართლოს უფლება“, – ნათქვამია ორგანიზაციების განცხადებაში.
