„მესამე მხარის კონტროლი არ იქნება“ - სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი „ტრამპის მარშრუტის“ პროგრამაზე

სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ვაშინგტონის დეკლარაციაზე

„ინფრასტრუქტურის ექსპლუატაცია, მათ შორის, რომელიც სომხეთში ამერიკული პარტნიორობის ფარგლებში აშენდება, ქვეყნების ტერიტორიული მთლიანობის, სუვერენიტეტისა და იურისდიქციის ფარგლებში განხორციელდება. და ეს უზრუნველყოფს ორმხრივ სარგებელს. რა ტექნიკური გადაწყვეტილებებიც არ უნდა იყოს განსახილველი, ისინი ვერ გასცდებიან დადგენილ პრინციპებს“, – განაცხადა სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა არარატ მირზოიანმა ტრამპის მარშრუტის პროგრამაზე საუბრისას.

ტრამპის მარშრუტი ((Trump route for international peace and prosperity — TRIPP) არის გზა, რომელიც აზერბაიჯანის მატერიკულ ნაწილს მის ანკლავ ნახიჩევანთან დააკავშირებს. სომხეთი და აზერბაიჯანი შეთანხმდნენ ამ გზის განბლოკვაზე სომხურ-ამერიკული კონსორციუმის მონაწილეობით.

მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ვაშინგტონში ხელმოწერილი დეკლარაცია არ გულისხმობს გზაზე მესამე მხარის კონტროლს. საგარეო საქმეთა მინისტრმა კომენტარი გააკეთა ტერმინ „დერეფანზე“, რომელსაც სომხეთის საპარლამენტო ოპოზიცია და ზოგიერთი ექსპერტი განიხილავს. ვრცელდება ინფორმაცია, რომ სომხეთი, სავარაუდოდ, დათანხმდა აზერბაიჯანისთვის ექსტრატერიტორიული გზის მიწოდებას. ამასთან დაკავშირებით, მირზოიანმა განაცხადა: „ცნობილი ცხოველის დაჟინებული ძალით, ზოგიერთი „დამოუკიდებელი ექსპერტი“ ან „დამოკიდებული პარტიული ფიგურა“ ავრცელებს ტერმინებს, რომლებიც ყოველთვის მიუღებელი იყო ერევნისთვის და არ არსებობს ვაშინგტონის დეკლარაციაში“.

აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის ხელშეკრულების ტექსტი გამოქვეყნდა. რა წერია ისტორიულ დოკუმენტში – სრულად

მშვიდობის ხელშეკრულება შედგება 17 მუხლისგან და, როგორც ითქვა, ცვლილებები მასში არ შევა.

„არმენპრესთან“ ინტერვიუში სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს ხელმძღვანელმა აღნიშნა, რომ ასეთი ინტერპრეტაციები „მათი ფანტაზიის ნაყოფია ან ხალხის შეცდომაში შეყვანის მცდელობა“.

დეტალები — რა არის ნათქვამი დეკლარაციაში, ასევე არარატ მირზოიანის კომენტარი:

დეკლარაციის სარგებლისა და უპირატესობების შესახებ დებულებები, განბლოკვის შემთხვევაში

8 აგვისტოს, ვაშინგტონში, ტრამპის, ფაშინიანის და ალიევის შეხვედრის შედეგად ხელმოწერილი დეკლარაცია 7 პუნქტისგან შედგება.

მასში საუბარია:

• სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მშვიდობის ხელშეკრულების პარაფირებაზე;
• საერთაშორისო საზღვრების ხელშეუხებლობის პრინციპების გამყარებაზე;
• ძალის გამოყენების დაუშვებლობაზე ტერიტორიის ხელში ჩასაგდებად;
• ნებისმიერი რევანშის მცდელობის გამორიცხვაზე, როგორც დღეს, ასევე მომავალში;
• ეუთოს მინსკის ჯგუფისა და მასთან დაკავშირებული სტრუქტურების დაშლაზე.

რაც შეეხება პროგრამას „ტრამპის მარშრუტი“, დეკლარაციაში აღნიშნულია: „სომხეთი იმუშავებს აშშ-სთან და ურთიერთშეთანხმებულ მესამე მხარეებთან, რათა განისაზღვროს პროგრამის განხორციელების ჩარჩოები სომხეთის ტერიტორიაზე“.

ვაშინგტონის დეკლარაციის ხელმოწერის შემდეგ სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ აშშ პრეტენზიას აცხადებს „ტრამპის მარშრუტის“ მთავარი ინვესტორის სტატუსზე, თუმცა სომხეთი მზად არის იმუშაოს მესამე მხარეებთანაც, ანუ სხვა ინვესტორებთანაც. ფაშინიანმა აშშ-ის პრეზიდენტს მადლობა გადაუხადა ამ საკითხში გამოჩენილი მოქნილობისთვის.

ფაშინიანი: „ტრამპის გზა“ სომხეთის უსაფრთხოების ახალ კომპონენტად იქცევა

ისტორიული დოკუმენტების ხელმოწერის შემდეგ ფაშიანიანმა სომეხი ჟურნალისტების კითხვებს უპასუხა

„ჩვენი მიზანია, რომ ამ პროექტის გარშემო არ იყოს დაძაბულობა და შეჯახებები, არამედ – ჩართულობა და, შესაძლებლობის ფარგლებში, სხვა პარტნიორების მოზიდვა. და რომ არავინ იფიქროს, თითქოს „ტრამპის მარშრუტი“ მიმართულია ვინმეს წინააღმდეგ. რადგან, სინამდვილეში, ის არ არის მიმართული არავის წინააღმდეგ,“ — განაცხადა მან.

დეკლარაციაში აღნიშნულია, რომ მხარეებმა დაადასტურეს კომუნიკაციების განბლოკვის მნიშვნელობა ორ ქვეყანას შორის როგორც შიდა, ისე ორმხრივი და საერთაშორისო გადაზიდვებისთვის. ამასთან, ხაზგასმულია სახელმწიფოების სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობისა და იურისდიქციის პატივისცემის პრინციპი:

„ეს ძალისხმევა მოიცავს შეუფერხებელ კომუნიკაციებს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ძირითად ნაწილსა და ნახიჭევანის ავტონომიურ რესპუბლიკას შორის სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიის გავლით, ურთიერთსასარგებლო საერთაშორისო და შიდა კომუნიკაციებით სომხეთის რესპუბლიკისთვის.“

პრემიერ-მინისტრს, ვაშინგტონის შეხვედრის შემდგომ გამართულ პრესკონფერენციაზე, ჟურნალისტებმა ჰკითხეს, გულისხმობს თუ არა ეს ფორმულირება ურთიერთსასარგებლო შეუფერხებელ კომუნიკაციებს სომხეთისთვისაც.

„[დოკუმენტში] აღნიშნულია ერთი უპირატესობა. და ნათქვამია, რომ მსგავსი უპირატესობა უნდა ჰქონდეს სომხეთსაც. ურთიერთობა ნიშნავს, რომ თუ გზები იხსნება აზერბაიჯანისთვის – იხსნება სომხეთისთვისაც; არ იხსნება აზერბაიჯანისთვის – არ იხსნება სომხეთისთვისაც. თუმცა, ახლა ასეთი ვარიანტი უკვე აღარ არსებობს,“ — უპასუხა მან.

სომხეთი იღებს წვდომას აზერბაიჯანის სარკინიგზო ინფრასტრუქტურაზე

სომხეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის თქმით, კომუნიკაციების განბლოკვასთან დაკავშირებით შეთანხმების მიღწევით დასრულდა „ძალიან მნიშვნელოვანი და პრინციპული“ ეტაპი — მოლაპარაკებები ინფრასტრუქტურის მუშაობის საერთო პრინციპებზე:

„მაგრამ ეს მხოლოდ ერთ-ერთი ეტაპია. ახლა წინ გველის უზარმაზარი სამუშაო კონკრეტული პირობების და ტექნიკური გადაწყვეტილებების დაზუსტებისა და შეთანხმების მიმართულებით.“

არარატ მირზოიანმა ხაზი გაუსვა, რომ ვაშინგტონის დეკლარაციის თანახმად ხდება უმნიშვნელოვანესი მოვლენა – სომხეთის განბლოკვა:

„ეს არის ის, რისკენაც სომხეთი 35 წელი ისწრაფოდა. სომხეთს ამიერიდან ექნება წვდომა და შეეძლება გამოიყენოს აზერბაიჯანის სარკინიგზო ინფრასტრუქტურა საერთაშორისო ვაჭრობისთვის. […] ვაშინგტონის დეკლარაციის შეთანხმებები, ცხადია, კიდევ უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს აშშ-ის მონაწილეობით და მისი პრეზიდენტის ხელმოწერით როგორც მოწმის მიერ.“

უახლოეს მომავალში ერევანში დაიწყება „ტრამპის მარშრუტის“ დეტალების განხილვა

მირზოიანმა ასევე განაცხადა, რომ აშშ-ის პრეზიდენტმა ხელი მოაწერა ბრძანებას სამუშაო ჯგუფის შექმნაზე „ტრამპის მარშრუტის საერთაშორისო მშვიდობისა და კეთილდღეობის სახელით“ პროგრამის განხორციელების მიზნით:

„უახლოეს მომავალში ჩვენ ერევანში ველით მაღალი დონის განხილვებს ამ მიმართულებით. [უნდა] გამოვიყენოთ ეს მნიშვნელოვანი მომენტი, რათა მომავალ თაობებს დავუტოვოთ უფრო ურთიერთდაკავშირებული სამხრეთ კავკასია.“

მან ვიზიტი ვაშინგტონში მნიშვნელოვანი უწოდა სომხეთ–აშშ-ის სტრატეგიული პარტნიორობის დღის წესრიგის განხილვის თვალსაზრისითაც. ორმხრივი მოლაპარაკებების შედეგად მხარეებმა ხელი მოაწერეს სამ მემორანდუმს:

• მემორანდუმი სომხეთის მთავრობის პროექტზე რეგიონული განბლოკვის შესახებ – „სამშვიდობო გზაჯვარედინი“:
  
  აშშ მხარს უჭერს „სამშვიდობო გზაჯვარედინის“ პროექტს, ხაზს უსვამს სომხეთის მნიშვნელოვან როლს როგორც რეგიონული სატრანსპორტო ჰაბის. ასევე აღნიშნავს სომხეთის ინფრასტრუქტურისა და საზღვრის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის აუცილებლობას, მათ შორის კერძო ინვესტორების მონაწილეობით.
  
• მემორანდუმი ხელოვნურ ინტელექტსა და ნახევარგამტარული ინოვაციების შესახებ:
  მიზნად ისახავს თანამშრომლობის გაღრმავებას მაღალი ტექნოლოგიების სფეროში — ნახევარგამტარული ეკოსისტემის განვითარებითა და ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით.
  
• მემორანდუმი ენერგეტიკული უსაფრთხოების შესახებ:
  მიმართულია სომხეთის ენერგეტიკული მდგრადობის მხარდაჭერისა და ენერგოსისტემის მოდერნიზაციისკენ, კერძო ინვესტიციების წახალისებისა და სამოქალაქო ბირთვული ენერგეტიკის განვითარებისკენ.

არარატ მირზოიანის თქმით, არსებობს შეთანხმება აშშ-ის სახელმწიფო მდივან მარკო რუბიოსთან, რომ გააქტიურდეს ერთობლივი მუშაობა სტრატეგიული პარტნიორობის კომპონენტების განხორციელების მიმართულებით.

მშვიდობის ხელშეკრულების პარაფირება – „ისტორიული მოვლენა“

საგარეო საქმეთა მინისტრი თვლის, რომ მშვიდობის ხელშეკრულების პარაფირება თეთრ სახლში არის „ისტორიული მოვლენა“:

„ეს გახდა უმნიშვნელოვანესი ეტაპი სომხურ–აზერბაიჯანული ურთიერთობების დარეგულირების პროცესში. პარაფირებამ და მის შემდგომმა საჯარო განცხადებებმა ცხადყო, რომ მშვიდობა, საზღვარზე ესკალაციის არყოფნის მნიშვნელობით, უკვე დამყარებულია. და, არსებითად, იწყება მშვიდობის ინსტიტუციონალიზაციის ეტაპი.“

მირზოიანმა შეეხო თავად ხელშეკრულების ტექსტსაც და დარწმუნებულია, რომ მას შემდეგ, რაც ხელშეკრულების ტექსტი გამოქვეყნდება, „გონივრული მიდგომის შემთხვევაში, ამ მომენტიდან ყველა სპეკულაცია შეწყდება“.