მოსაზრება: აფხაზეთს ენერგოსისტემის რუსეთისთვის გადაცემა ან უშუქოდ ცხოვრება მოუწევს
მაინინგი, აღჭურვილობის დატაცება და გადაუხდელი გადასახადები – სამი მთავარი მიზეზი, რის გამოც აფხაზეთის ენერგეტიკა ღრმა კრიზისში იმყოფება. და, როგორც ჩანს, ერთადერთი გამოსავალი დარჩება – მთელი აფხაზური ენერგეტიკის რუსული კომპანიებისთვის გადაცემა.
2020 წლის ნოემბრის შუიდან მოყოლებული, მთელი აფხაზეთის ტერიტორიაზე მოქმედებს ელექტროენერგიის მარაოსებრი გათიშვის რეჟიმი. რაც პრაქტიკაში იმას ნიშნავს, რომ დღე-ღამის ძირითადი პერიოდი, ადამიანები დენის გარეშე ცხოვრობენ.
ერთადერთი ელექტროსადგური, რომელიც აფხაზეთს ამარაგებს – ენგურჰესი – ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაშია. მხარეები ერთობლივად მართავენ მას და ელექტროენერგიას ასეთი სქემით ინაწილებენ: 40 პროცენტი აფხაზეთს და 60 პროცენტი – საქართველოს.
გენერაციის აფხაზური წილი ჯერ კიდევ 2020 წლის ოქტომბრის ბოლოს ამოიწურა. 2021 წლის იანვრიდან კი სადგური, როგორც მინიმუმ, ოთხი თვით რემონტის გამო გაჩერდება.
- უშუქობა. ამბები აფხაზეთიდან
- აფხაზეთი: რუსეთთან ახალი ურთიერთობის რისკები. ანალიზი
- მოსაზრება: აფხაზეთი უშუქოდ და ბიზნესი სახელმწიფოს ხარჯზე
- ომისა და მშვიდობის ჰესი. ფილმი
მაინინგი მთელი ელექტროენერგიის მესამედს „ჭამს“
ელექტროენერგიის მწვავე დეფიციტს მთავრობაშიც და ექსპერტულ წრეებშიც, პირველ რიგში, მაინინგს უკავშირებენ.
2018 წლის დეკემბერში, როდესაც აფხაზეთში, ელექტროენერგიის პირველი მასშტაბური კრიზისი მოხდა, ხელისუფლებამ მაინინგი აკრძალა. მაგრამ, ამავდროულად, პარალელურად არ დააწესა აკრძალვა რესპუბლიკაში კრიპტოაღჭურვილობის შეტანაზე.
შედეგად, ეს ბიზნესი არა მხოლოდ არ გამქრალა, არამედ საუკეთესო პირობებში აღმოჩნდა. მთელი ამ დროის განმავლობაში, არ იყო არანაირი ადეკვატური სანქცია და მაინინგი აფხაზური ენერგეტიკისთვის კატასტროფულად გაიზარდა.
ახლა ის მთელი რესპუბლიკის მიერ მოხმარებული ელექტროენერგიის მესამედს „ჭამს“.
2020 წლის სექტემბერში, ხელისუფლებამ ტაქტიკის შეცვლა გადაწყვიტა – მაინინგი დაუშვა, მაგრამ სპეციალური მომატებული ტარიფით ელექტროენერგიაზე – 1.5 რუბლი (დაახლოებით, 0.020$).
ასევე, დროებით აიკრძალა კრიპტოვალუტის გამოსამუშავებლად საჭირო აღჭურვილობის შემოტანა.
ხელისუფლებაში ეს ინიციატივა ასე განმარტეს: მაინინგის კომპანიები ჩრდილიდან გამოვლენ და ხელისუფლების მკაცრი კონტროლის ქვეშ იმუშავებენ.
მაგრამ ამით კონტროლს მაინც არ ეშველა. ოფიციალურად ლეგალიზებულია მხოლოდ კრიტპოფერმების 20 პროცენტი.
პირველ კვირას, ელექტროენერგიას 6 საათით თიშავდნენ, შემდეგ გრაფიკი ოთხ საათამდე შეამცირეს, ნოემბრის ბოლოს კი რესპუბლიკა მხოლოდ ორი საათის განმავლობაში რჩებოდა შუქის გარეშე.
ეს ოფიციალურად. მაგრამ რეალურად გაცილებით მეტი გამოდის, რადგან ყოველდღიურად, სხვადასხვა ხაზზე გადატვირთვის გამო ავარიები ხდება და ეს „უბრალოდ“ აღრიცხვას აღარ ექვემდებარება.
ძველი აღჭურვილობა და გადაუხდელი გადასახადები
უკვე მრავალი წელია, აფხაზეთის ენერგეტიკისთვის უზარმაზარი პრობლემაა ქსელების ცვეთა.
აფხაზეთი 80 პროცენტით მარაგდება ერთი მაღალი ძაბვის ხაზით, რომელსაც „რადიალურ სქემას“ უწოდებენ. ის გალის რაიონიდან, ჰესი 1-დან რუსეთის საზღვრამდეა გადაჭიმული.
და ამრიგად, ცვეთის გამო, ბოლო წლებში ეს მაგისტრალი ძალიან იტვირთება, მათ შორის, მაინინგის გამოც.
ახალი ელექტროგადამცემი ხაზების აშენებისთვის საჭიროა 3.5-4 მილიარდ რუბლამდე (დაახლოებით, 66 მილიონი დოლარი). ასეთი ფული სახელმწიფო კომპანია „ჩერნომორენერგოს“ არ გააჩნია, რომლის კონტროლქვეშაც იმყოფება აფხაზეთის მთელი ენერგომეურნეობა.
„ჩერნომორენერგო“ ქრონიკულად ზარალზე მყოფ კომპანიად მიიჩნევა.
ერთი მხრივ, აფხაზეთში, ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი ტარიფია მთელ პოსტსაბჭოთა სივრცეში მოხმარებულ ენერგიაზე – 40 კაპიკი ერთი კილოვატისთვის ფიზიკური პირებისთვის (დაახლოებით, 0.005$) და 85 კაპიკი ერთი კილოვატისთვის იურიდიული პირებისთვის (დაახლოებით, 0.01$).
მაგრამ ასეთი მინიმალური საფასურის პირობებშიც კი, შეგროვებული გადასახადის მაჩვენებელი ძალიან დაბალი იყო. ბოლო წლებში, ის 30 პროცენტს არ აჭარბებს.
მომხმარებლების დავალიანება „ჩერნომორენერგოს“ წინაშე, უკვე გადსაცდა ორ მილიარდ რუბლს (დაახლოებით, 26.5 მილიონ დოლარს).
რუსული ბიზნესი უზრუნველყოფს ელექტროენერგიას – მაგრამ ბევრს შუქი კვლავინდებურად არ ექნება, რადგან ისინი გადახდას ვერ შეძლებენ
სკანდალური სიტუაციიდან გამომდინარე, ახალი ხაზი შეიძლება მაინც გამოჩნდეს აფხაზეთში უახლოეს პერსპექტივაში. მას ერთ-ერთი რუსული კომპანია ააშენებს.
ამის გაკეთება არსებული კანონის პირობებში შეუძლებელია. თუმცა, აფხაზეთისა და რუსეთის ფედერაციის რესპუბლიკებს შორის კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის ბოლო დროს გამოქვეყნებულ პროგრამაში, ერთ-ერთი პუნქტი აფხაზეთის ენერგეტიკის სექტორის დენაციონალიზაციას გულისხმობს.
მათ შორის, საუბარია გადამცემ ხაზებზე და ამ ბაზარზე რუსული ბიზნესის დაშვებაზე.
რუსული კომპანიების მიერ ენერგეტიკული ობიექტების შესაძლო პრივატიზაცია ყოველთვის მტკივნეულად აღიქმებოდა აფხაზურ საზოგადოებაში.
შიშის მთავარი მიზეზი ტარიფში იმალება. თუკი პრივატიზაცია დაიწყება, ხალხს დაბალ ტარიფთან დამშვიდობება მოუწევს, ის აუცილებლად გაიზარდება და არ არის გამორიცხული, რომ რუსულ პარამეტრებამდე, ანუ მაშინვე მინიმუმ ექვსი-შვიდჯერ.
მოსკოვი დიდი ხანია დაჟინებით სთავაზობდა აფხაზეთს ადგილობრივ ენერგეტიკაში რუსული კომპანიების დაშვებას, მაგრამ აფხაზეთის ხელისუფლებები ამას არ თანხმდებოდნენ.
მაგრამ ახლა აფხაზეთის ენერგეტიკული მეურნეობა უკვე სრულიად ჩავარდა. ხაზების ცვეთას უკანასკნელი ორი წელია დაემატა თვითონ ელექტროენერგიის დეფიციტიც, რადგან მხოლოდ 2020 წელს ენერგიაზე მოთხოვნა 20 პროცენტით გაიზარდა.
სიტუაციას გამოუვალს ხდის ენგურჰესის გვირაბის მოსალოდნელი რემონტი, რომელიც 2021 წლის თებერვლიდან მაისის შუამდე გაგრძელდება.
მთელი ეს პერიოდი აფხაზეთს ელექტროენერგიით რუსეთი მოამარაგებს. გასული ორი წლის განმავლობაში, ანალოგიურ სიტუაციაში, ელექტროენერგია, კილოვატი საათი 2.6 რუბლი (დაახლოებით, 0.035$) ჯდებოდა.
თუკი ახლანდელი მიწოდების ნაკადის ტარიფიც, რომელიც დეკემბრიდან დაიწყო, იგივე იქნება, ენერგეტიკოსების გამოთვლით, აფხაზეთს ოთხი მილიარდი რუბლის (დაახლოებით, 54 მილიონი დოლარის) გადახდა მოუწევს.
პრეზიდენტმა ასლან ბჟანიამ განაცხადა, რომ თანხა გაცილებით ნაკლები იქნება – ძველი დავალიანებების 600 მილიონი რუბლის გათვალისწინებით, ის ორ მილიარდ რუბლს (დაახლოებით, 26.5 მილიონ დოლარს) შეადგენს.
თუმცა, ეს სხვაობა არც ისე მნიშვნელოვანია – ორივე თანხა აფხაზეთისთვის სრულიად დაუძლეველია.
ასე რომ, ახლა აფხაზეთი ფაქტობრივად მზად არის ცვლილებებისთვის. ის მოსკოვს ამ ვალს თავისი ენერგომეურნეობით დაუბრუნებს.
