"სომხეთს შეუძლია სინგაპურის წარმატება გაიმეოროს" - რუსეთიდან გადასული ბიზნესმენები
რუსული ბიზნესის სომხეთში გადატანა
სომხეთში რუსული, ბელარუსული და უკრაინული ბიზნესების შედინება გრძელდება. ბოლო ერთი თვის განმავლობაში, იურიდიული პირების სახელმწიფო რეესტრში, რუსეთის, ბელარუსისა და უკრაინის 1 180 მოქალაქე დარეგისტრირდა როგორც კერძო მეწარმე. მათგან 410-მა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება დააარსა. ამავე პერიოდში დარეგისტრირდა სამი ფონდი და ორი დახურული სააქციო საზოგადოება.
სომხეთში უცხოური ბიზნესის აქტიური შედინება უკრაინის ომისა და რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებული სანქციების შედეგია. ახალი ბიზნესების უმეტესობა IT კომპანიებია.
რა არჩევანი ჰქონდათ რუს ბიზნესმენებს და რატომ გადაწყვიტეს ბიზნესის სომხეთში გადატანა – ერევანში გადასული რუსების ისტორიები.
არჩევანი ოთხ ქვეყანას შორის
მეწარმეები, რომლებიც სომხეთში გადავიდნენ, ამბობენ, რომ ეს გადაწყვეტილება მას შემდეგ მიიღეს, რაც სხვა ქვეყნებში ცხოვრების შესაძლებლობები შეისწავლეს. მათი თქმით, არჩევანი თურქეთს, არაბთა გაერთიანებულ საემიროებს, საქართველოსა და სომხეთს შორის იყო.
ოლეგ ალექსანდროვი, რომელმაც თავისი IT კომპანია რუსეთში ხუთი წლის წინ დააარსა, განმარტავს:
“დუბაის აქვს კარგი ბიზნეს გარემო, წარმოუდგენლად განვითარებული ქალაქია, მაგრამ ძვირია. IT ადამიანები, რომლებიც 2 000 – 4 000 დოლარს იღებენ, საკუთარ თავს დუბაიში ცხოვრების უფლებას ვერ მისცემენ.
თურქეთში არსებობს კანონი, რომლის მიხედვითაც კომპანიამ უცხო ქვეყნის ერთ მოქალაქეზე ხუთი ადგილობრივი უნდა დაიქირაოს. შესაბამისად, იქ ლეგალურად მუშაობა არ გამოვა.
საქართველოც დიდი ქვეყანაა, მაგრამ ბოლო დროს იქ რუსოფობიის ნიშნები გაჩნდა, რაც რუსულ მედიაში ცოტა გაზვიადებულიც კია. ამ ფონზე იქ წასვლა ცოტას უნდა, თუმცა, პრინციპში იქ ბიზნესის კეთება შესაძლებელია.
სომხეთი არის ქვეყანა, სადაც საუბრობენ რუსულად, სადაც შეგიძლიათ ლეგალურად აწარმოოთ თქვენი ბიზნესი, გახსნათ კომპანია, საბანკო ანგარიშები. ამავდროულად, რუსეთში ბევრი რეისია, საჭიროების შემთხვევაში შეგიძლიათ გაფრინდეთ, დაბრუნდეთ და ისევ გაფრინდეთ. საქმიანი კომუნიკაცია არ არის გაწყვეტილი”.
მეწარმე ამბობს, რომ მისი ორგანიზაცია უცხოელ პარტნიორებთან მუშაობს. საბანკო ოპერაციებთან დაკავშირებული პრობლემების გამო კი სწრაფად მოუწია გადაწყვეტილების მიღება გადასვლის შესახებ.
კომპანიამ უკვე აიღო ოფისი ერევანში გრძელვადიანი იჯარით და პერსონალის ეტაპობრივი გადაყვანის პროცესი დაიწყო. 120 თანამშრომლიდან 25 უკვე სომხეთშია.
უახლოეს მომავალში ორგანიზაცია პერსონალის შევსებას ადგილობრივი სპეციალისტებით გეგმავს. მაგრამ იქამდე აორგანიზებს ტრენინგ პროგრამებს, რათა ახალბედებს საშუალება მისცეს გაიღრმაონ ცოდნა და გაიარონ პრაქტიკა კომპანიაში.
ასევე განზრახული აქვს შეხვდეს ადგილობრივ და სომხეთში გადასულ სხვა IT კომპანიებს, გამოცდილების გაზიარებისა და სამომავლო გეგმების განსახილველად.
მიმზიდველი ბიზნეს გარემო და ადამიანური ურთიერთობები
სომხეთში გადასვლის მიზეზებზე კიდევ ერთი IT კომპანიის დამფუძნებელი ივან ალექსეევი ჰყვება:
„აშკარაა, რომ ახლა ყველა მეწარმე ამა თუ იმ სირთულეს აწყდება. განსაკუთრებით ის, ვისი შემოსავალი თუ ხარჯი სავალუტო ზონასთან არის დაკავშირებული. ჩვენი შემოსავლებისა და ხარჯების უმეტესი ნაწილი ყოველთვის რუბლის ზონაში იყო, ამიტომ აქამდე არანაირი სერიოზული პრობლემა და სირთულე არ გვქონია.
დიდი ხანია ვგეგმავდით ოფისების გახსნას სხვადასხვა ქვეყანაში. 24 თებერვალს მთელი ბიზნეს გარემო შეიცვალა. დავიწყეთ ოფისის გახსნის შესაძლებლობის განხილვა ისეთ ქვეყნებში, სადაც ფრენებია და ა.შ. ასე რომ, ავირჩიეთ სომხეთი და ძალიან კმაყოფილები ვართ“.
ბიზნესმენი ამბობს, რომ სომხეთში მისთვის მიმზიდველია არამხოლოდ ბიზნეს გარემო, არამედ მარტივი ადამიანური ურთიერთობებიც:
„აქ განვითარებულია სამეწარმეო კულტურა, ყველას ესმის, რომ ეს არის ღირებული. მაგრამ ასევე მნიშვნელოვანია ადამიანური ფაქტორი. როგორც ჩანს, ეს ჩემი ადგილია. მომწონს ხალხის დამოკიდებულება, კულტურა და სული. უკეთ რომ მიხვდეთ, ჩემი ორი წლის შვილი რომ გადის სასეირნოდ, ან ხილს აძლევენ, ან ტკბილეულს, ან ეხუტებიან, ან კოცნიან. ასე რომ, ის აქ პატარა სუპერვარსკვლავია. და ეს ძალიან მიმზიდველია.”
პრობლემები – სიძვირე ბინებისა და ოფისების დაქირავებისას და რიგები პროცედურებზე
„პირველი სირთულე, რაც შეგვხვდა, არის საცხოვრებლის ფასები. ჩვენ გვჭირდება ბევრი ხალხის გადმოყვანა სომხეთში და ყველას სჭირდება ბინა. ფასები ძალიან გაიზარდა და ისევ აგრძელებს ზრდას. მეორეც, იყო პრობლემები საბანკო ანგარიშების გახსნასთან დაკავშირებით – როგორც ფიზიკური, ასევე იურიდიული პირებისთვის, რადგან იყო ვიზიტორთა დიდი ნაკადი. ამ ფონზე, ბანკებმა დაიწყეს ანგარიშების გახსნის წესებისა და პროცედურების შეცვლა. ასეთი პრობლემები გვქონდა, რომელიც პრინციპში, მოგვარებადია“, – ამბობს ოლეგ ალექსანდროვი.
მას შეექმნა შთაბეჭდილება, რომ სომხეთში ყველას სურს დახმარება, მაგრამ ხშირად ბოლომდე არ ესმით, რა უნდა გააკეთონ მოცემულ სიტუაციაში. ბიზნესმენი ხაზს უსვამს იმასაც, რომ ზოგიერთი პროცესი დიდხანს ჭიანურდება:
„სომხეთში “დღეს” ყოველთვის არ ნიშნავს “დღეს”, დიდი ალბათობით ხვალ იქნება, შესაძლოა ზეგაც“.
გადაცხოვრების შემდეგ წარმოქმნილ პრობლემებზე, დიდი ფიქრის შემდეგ, ივან ალექსეევი სიცილით ამბობს:
”ჩემი ყველაზე დიდი პრობლემა სომხეთში არის ის, რომ შეხვედრების დროს, მათ შორის საქმიან შეხვედრებზეც, არ მაძლევენ უფლებას გადავიხადო”.
“კავშირები აქ ფანტასტიკური სიჩქარით მუშაობს”
სომხეთში გადასული კომპანიების მხარდასაჭერად ეკონომიკის სამინისტროში სპეციალური სამუშაო ჯგუფი შეიქმნა. ივან ალექსეევი მისი მეშვეობით სამთავრობო უწყებებსა და ოფიციალურ პირებს აქტიურად ეკონტაქტება.
„აქ კავშირები ფანტასტიკური სიჩქარით მუშაობს. ორი ზარით შეიძლება მინისტრამდე მიაღწიო და სომხეთში გადასული კომპანიების სახელით რაიმე იდეის შესთავაზო. აქ ყველა ღიაა ინოვაციებისა და ცვლილებებისთვის“, – ამბობს იგი.
მეწარმემ უკვე შესთავაზა სომხეთში გადასახლებული ოჯახების ჩართვა იპოთეკური სესხის პროგრამებში.
მას და სხვა ბიზნესმენებს ახალ გარემოსთან ადაპტაციასა და იმ პრობლემების გადაჭრაში, რომლებიც საქმიანობისას იჩენს თავს, ბევრი ადგილობრივი ორგანიზაცია ეხმარება.
ამ ინიციატივის ერთ-ერთი აქტივისტი ბორის ფოკინი და მისი კომპანია Hay’Li Human Development-ია. იგი სომხეთში ექვსი წლის წინ გადავიდა და ახლა რუს კოლეგებს არა მხოლოდ პირად გამოცდილებას უზიარებს, არამედ გუნდთან პრობლემების მოგვარებაში ეხმარება:
“უკვე ექვსი თვეა რაც საქმიანი კომუნიკაცია გვაქვს. მოვიწვიეთ ბიზნესმენები და მეწარმეები სხვა ქვეყნებიდან, რათა გაეცნონ სომხეთის ბიზნეს გარემოს, გაიგონ როგორი ბაზარია და როგორ უნდა იმოქმედონ”.
დღემდე ვაგრძელებთ საქმიან კომუნიკაციას და ვეხმარებით ბიზნეს პროექტების წამოწყებაში, კომპანიების რეგისტრაციაში და სხვა ბიზნესებთან დაკავშირებაში, რათა აქ ეფექტიანად განვითარდნენ”
ბორის ფოკინის თქმით, სომხეთში რუს ბიზნესმენებს განსაკუთრებით იზიდავთ ხელსაყრელი საგადასახადო პოლიტიკა ინფორმაციული ტექნოლოგიების სფეროში და პრობლემების სწრაფად გადაჭრის უნარი.
მაგრამ სამთავრობო უწყებებმა, მისი აზრით, უნდა გააუმჯობესონ დოკუმენტების ელექტრონული მიმოქცევის სისტემა, რაც დააჩქარებს ყველა პროცესს და გააუმჯობესებს მომსახურების ხარისხს სომხეთში გადასული ორგანიზაციებისთვის.
ეკონომიკური ზრდის შანსები IT ბიზნესების შედინების ფონზე
სომხეთში გადასული რუსი სპეციალისტები ფიქრობენ, რომ მათი კომპანიები სომხეთის ეკონომიკის განვითარების რეალურ შანსებს ქმნიან.
„შესაძლებლობა, რომელიც გაჩნდა სომხეთში ბიზნესის წარმოებისთვის, იძლევა პოტენციურ შანსს შეიქმნას ხელსაყრელი ეკონომიკური გარემო. და ეს არის ეკონომიკური ზრდის შესაძლებლობა. ეს არის შესაძლებლობა გაუმჯობესდეს მოსახლეობის ცხოვრების დონე, შანსი, სომხეთი გახდეს ლიდერი გარკვეულ ინდუსტრიებში, მაგალითად, რეგიონული ლიდერი IT განვითარების სფეროში, მაღალტექნოლოგიურ სერვისებში. ეს არის ძალიან კარგი შანსი, ჩვენი ეკონომიკა იყოს ორიენტირებული ზრდაზე, უზრუნველვყოთ სტაბილურობა, რათა აქ ჩამოსულმა კომპანიებმა გრძელვადიანი პროექტები დაიწყონ.
თუ აქ კარგი პირობები შეიქმნება, შეიძლება წარმოიშვას ფენომენი, როგორც სხვა პატარა ქვეყნებში, რომლებმაც მოახერხეს უცხოური კაპიტალის მიზიდვა ძლიერი ეკონომიკის ასაშენებლად“, – მიიჩნევს ბორის ფოკინი.
ოლეგ ალექსანდროვის თქმით, უცხოური კომპანიების შედინების ტემპის შენარჩუნების შემთხვევაში, უახლოეს წლებში სომხეთში ცხოვრების დონე გაიზრდება:
„ისეთი აქტიური კლასის მოსვლა, როგორიც არიან მეწარმეები, საშუალო კლასი პროგრამისტების სახით, სავარაუდოდ უბიძგებს აქაური გარემო კიდევ უფრო სწრაფად განვითარდეს. გაუმჯობესდება საბანკო აპლიკაციები, გაუმჯობესდება სერვისები – ზოგადად, მთელი კულტურა, რომელიც ბოლო წლებში რუსეთში ჩამოყალიბდა.
მეორე, ახალი კომპანიები შექმნიან სამუშაო ადგილებს.
მესამე, რუსეთში ამ სფეროში ხელფასები უფრო მაღალი იყო, ვიდრე სომხეთში. შესაბამისად, ადგილობრივ მოსახლეობასაც უფრო მაღალი ხელფასი ექნება, რადგან კომპანიაში ანაზღაურების დონე თანაბარი უნდა იყოს. გაიზრდება IT სპეციალისტების ხელფასები, დაიხარჯება ფული და იქნება საგადასახადო შემოსავლები. და ამ ფონზე, მომდევნო სამიდან ხუთ წელიწადში, ცხოვრების დონე უნდა გაიზარდოს“.
ივან ალექსეევი თვლის, რომ კიდევ უფრო ამბიციური მიზნებიც შეიძლება:
“მჯერა, რომ ყველა სენსაცია წარმატებულ ბიზნეს პროექტად გადაიქცევა. მე მჯერა, რომ აქ შეიძლება IT-Singapore აშენდეს”
ბიზნესმენის თქმით, ის თანამემამულეებს ეუბნება, რომ გადასვლის ასეთი წარმატებული შესაძლებლობა არსებობს, თუმცა, მისი მაგალითის გამეორებაში არ არწმუნებს.
„ამ რთულ დროში, ერთადერთი, რაც გვრჩება, არის მუშაობა და წარმატებული პროექტების გაკეთება. ამ გზით ჩვენ გავლენას მოვახდენთ, სამყაროს ოდნავ მაინც უკეთესს გავხდით. და არ აქვს მნიშვნელობა, რომელი ქვეყნიდან ვიმოქმედებთ ამ გეგმის შესასრულებლად. მაგრამ თუ ჩამოხვალთ ჩვენთან, სომხეთში, ჩვენ შეგხვდებით და უგემრიელესი მწვადით გიმასპინძლებთ”.
გმირების შიშების გათვალისწინებით, რუსეთში დარჩენილი მათი ოჯახების, ნათესავების და ბიზნესის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, რესპონდენტების სახელები შეცვლილია
