"ვერასოდეს ვიფიქრებდი, რომ ასე ვიქნებოდი არჩევნებში ჩართული" - დამკვირვებლების არმია არჩევნების დღისთვის მზადაა
26 ოქტომბრის არჩევნების დამკვირვებლები
წელს დამკვირვებლები საქართველოში თუ საზღვარგარეთ გახსნილ ყველა საარჩევნო უბანზე იქნებიან. არასამთავრობო ორგანიზაციების ინიციატივით, დიდი გამოცდილების მქონე სადამკვირვებლო მისიების გვერდით, გაჩნდა ახალი სამოქალაქო კამპანია, რომლის ფარგლებშიც სხვადასხვა პროფესიის, ასაკისა და ინტერესების მქონე მოხალისეები არჩევნებზე დასაკვირვებლად ტრენინგებს გადიან.
მსურველებს შორის არიან სტუდენტები, მეცნიერები, მომღერლები, მსახიობები, მწერლები, ემიგრანტები, დიასახლისები და სხვები.
ეს უპრეცედენტო მობილიზაციაა, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოებამ 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებისთვის გამოაცხადა.
დამკვირვებლები ერთ-ერთი მთავარი მექანიზმია, რომელმაც საპარლამენტო არჩევნები გაყალბებისგან უნდა დაცვას. მსგავსი მობილიზაციის მიზეზი კი ის არის, რომ მოქალაქეთა ნაწილში ხელისუფლების მიმართ ნდობა დაბალია და არსებობს მოლოდინი, რომ “ქართული ოცნება” არჩევნების შედეგების გაყალბებას შეეცდება.
___________________________________
18 წლის სალომე კენჭიაშვილისთვის ეს პირველი არჩევნები იქნება, რომელშიც ხმის უფლებით ისარგებლებს. სალომე “აგენტების კანონის” წინააღმდეგ აქციების აქტიური მონაწილე იყო. ის “წყლის ჭავლზე მოცეკვავე გოგონაა”, რომელიც საზოგადოებამ 2023 წელს, მედიისა და რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციების პირველი ტალღის დროს გაიცნო.
სალომე ამბობს, რომ თავს ვალდებულად მიიჩნევს,ხმის მიცემასთან ერთად დაიცვას კიდეც საკუთარი და სხვების არჩევანი. სწორედ ამიტომ გადაწყვიტა, კენჭისყრის დღეს დამკვირვებელიც იყოს.
“არ ვენდობი ამ მთავრობას. ვიცი, რომ გაყალბება იქნება და ყველანაირად ვეცდებით, ხელი შევუშალოთ ამაში”, – დასძენს ის.
იმისთვის, რომ 26 ოქტომბერს კენჭისყრისა და ხმის დათვლის პროცესს დააკვირდეს, სალომე დაუკავშირდა სამოქალაქო აქტივისტების მიერ წინასაარჩევნოდ შექმნილ ჯგუფს “დააკვირდი”, იქვე დარეგისტრირდა, შემდეგ კი არაერთ ტრენინგს დაესწრო, რათა მისთვის სრულიად ახალ მისიას მომზადებული შეხვდეს:
“ცხოვრებაში ვერ ვიფიქრებდი, რომ ასე ვიქნებოდი არჩევნებში ჩართული. ახლა კი, მთელი 2 თვეა, მარტო ამას ვუთმობ დროს: ყველანაირად ვცდილობ, ყველაფერი შევისწავლო, გამოცდილება მივიღო…”
სალომეს მსგავსი გადაწყვეტილება სხვა არაერთმა მოქალაქემ მიიღო.
დამკვირვებელთა ზუსტი ოდენობა არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე გახდება ცნობილი, თუმცა საუბარია ათასობით მოხალისეზე. სადამკვირვებლო ორგანიზაციებსა და მოხალისეთა ჯგუფებში მსურველთა მაღალ აქტივობაზე საუბრობენ.
“2006 წლიდან ვაკვირდები არჩევნებს და არ მახსენდება ასეთი უპრეცედენტო მოხალისეობრივი ჩართულობა, როცა ადამიანები მზად არიან არამხოლოდ არჩევნებზე წასასვლელად და თავისი ხმის დასაცავად, არამედ იმისთვისაც, რომ სხვა მოქალაქეების ხმებიც დაიცვან”, – აღნიშნავს იურისტი ირმა პავლიაშვილი, ორგანიზაციის “ღია სივრცე კავკასია” თანადამფუძნებელი.
არჩევნების გაყალბების ტრადიცია საქართველოში
საქართველოში თითქმის ყველა არჩევნების წინ ისმის ოპოზიციის და სამოქალაქო სექტორის მხრიდან “ხმების დაცვისკენ” მოწოდებები. ხელისუფლების მხრიდან არჩევნების შედეგების გაყალბება და მანიპულირება ქართულ რეალობაში მრავალი წელია აქტუალურია.
სწორედ ამიტომ დღესაც განსაკუთრებით ხაზგასმით აღნიშნავენ იმ ფაქტს, რომ 2012 წელს საქართველოში ხელისუფლება არჩევნების გზით შეიცვალა. ეს პრეცედენტი იყო დამოუკიდებელი საქართველოსთვის, სადაც მანამდე ხელისუფლებები ან სამხედრო გადატრიალების ან მშვიდობიანი რევოლუციების გზით იცვლებოდა.
1919 წლის შემდეგ პირველი მრავალპარტიული არჩევნები საქართველოში ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დაშლამდე, 1990 წლის 28 ოქტომბერს ჩატარდა. ეს გადაწყვეტილება უკვე დასუსტებულმა კომუნისტურმა პარტიამ მიიღო, ეროვნული მოძრაობის გაძლიერებისა და მისგან მზარდი ზეწოლის ფონზე.
მაშინ კომუნისტები დიდი სხვაობით დამარცხდნენ.
“კომუნისტებმა არჩევნების გაყალბება იმ მარტივი მიზეზების გამო არ იცოდნენ, რომ საბჭოთა დროს პრაქტიკულად არ ტარდებოდა არჩევნები”, – ეუბნება JAMnews პარლამენტის ყოფილი დეპუტატი დავით ზურაბიშვილი.
ის ქართული არჩევნების გაყალბებას გვიანი 90-იანების” პროდუქტს” უწოდებს:
“შევარდნაძის ეპოქაში იყო საკმაოდ უხეში ფორმები, მათ შორის, ბიულეტენების მასობრივი ჩაყრა ყუთებში, ასევე, ყუთის გატაცება, კარუსელი, როცა ერთი ადამიანი რამდენჯერმე აძლევს ხმას სხვადასხვა უბანზე… ამომრჩევლების დაშინება, მოსყიდვა, მუქარაც. ეს ყველაფერი მაგ დროს დამკვიდრდა”.
საქართველოს უახლოეს ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პოლიტიკური ცვლილება, “ვარდების რევოლუციაც” სწორედ არჩევნების გაყალბებას მოჰყვა: 2003 წლის 2 ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნები შევარდნაძის პოპულარობა დაკარგულმა ხელისუფლებამ უხეშად და სისტემურად გააყალბა, რასაც ოპოზიციის ლიდერებისა და ხალხის ქუჩაში გამოსვლა მოჰყვა.
პარლამენტის ყოფილი დეპუტატი ხათუნა გოგორიშვილი იმ დროს საარჩევნო ბლოკ “გაერთიანებულ დემოკრატებს” წარმოადგენდა ცესკოში. ჩაყრასთან, ე.წ. კარუსელთან და სხვა მეთოდებთან ერთან, იხსენებს შედეგის გაყალბების ერთ-ერთ ძირითად მექანიზმს: ოქმების გადაკეთებას უბნებზე.
“მაგალითად, უბნის შემაჯამებელ ოქმში რომ უნდა ჩაეწერათ 68 ხმა შევარდნაძის “მოქალაქეთა კავშირისთვის”, მშვიდად და წყნარად წერდნენ 168-ს”, – იხსენებს ის.
ეუთოს მაშინდელ ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მედიამ და ადგილობრივმა დამკვირვებლებმა “ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციიდან” და ISFED-დან გადამწყვეტი როლი ითამაშეს პროცესის გამჭვირვალობის გაზრდაში: სწორედ მათ მიერ შეგროვილ მონაცემებს დაეფუძნა სასამართლოში შეტანილი სარჩელები.
“დამკვირვებლები იყვნენ ზუსტად, ვისაც მოჰქონდა ეს ოქმები და ვისი წყალობითაც ვწერდით საჩივრებს… თორემ ჩვენ როგორ გავიგებდით, მაგალითად, ხულოში, მე-17 უბანში, რა შედეგი იყო რეალურად და რა ჩაწერეს საბოლოო შედეგად?” – იხსენებს გოგორიშვილი.
პირველ წლებში “ვარდების რევოლუციის” შედეგად მოსული მიხეილ სააკაშვილი და “ნაციონალური მოძრაობა” მნიშვნელოვანი დაბრკოლებების გარეშე იმარჯვებდნენ არჩევნებში, თუმცა, დღესაც კითხვის ნიშნებს იწვევს 2008 წლის ვადამდელი საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგები. ამ არჩევნებს ოპოზიციის, მედიის დარბევა და პოლიტიკური კრიზისი უძღოდა წინ.
ოფიციალური შედეგებით, სააკაშვილმა პირველივე რაუნდში მოიგო, თუმცა ოპოზიციამ ცესკოს მონაცემი გაყალბებულად შეაფასა. “ნაციონალური მოძრაობა” აღნიშნულს კატეგორიულად უარყოფდა.
ადგილობრივი არასამთავრობოების ანგარიშები სიმწვავის ხარისხით განსხვავდებოდა ერთმანეთისგან, ხოლო ეუთოს მისიამ თქვა, რომ არჩევნები არსებითად შეესაბამებოდა დემოკრატიულ სტანდარტებს, თუმცა გამოვლინდა მნიშვნელოვანი გამოწვევებიც, რომლებიც სასწრაფოდ უნდა გადაჭრილიყო.
“ხელისუფლებას პრაქტიკულად მოუწია 90-იანების მეთოდების გამოყენება იმისთვის, რომ რაღაცნაირად უზრუნველეყო პირველივე ტურში გამარჯვება”, – ამბობს დავით ზურაბიშვილი, რომელიც მაშინ “რესპუბლიკურ პარტიას” წარმოადგენდა.
ზურაბიშვილი მიიჩნევს, რომ 2008 წლის შემდეგ ქართულ საარჩევნო ტრადიციაში მიდგომა შეიცვალა: მისი დაკვირვებით, მომდევნო წლებში ხელისუფლება სასურველი შედეგის მისაღებად არჩევნების წინა პერიოდზე კონცენტრირდა და არა უშუალოდ არჩევნების დღეზე:
“როცა ამას ცესკო აკეთებს, როცა უბნებზე ხდება ოქმების გადასწორება, ეს, ასე ვთქვათ, ძალიან ყვირის და ძალიან თვალშისაცემია.იმისთვის, რომ საერთაშორისო დამკვირვებლებს მეტ-ნაკლებად ეღიარებინათ არჩევნების ლეგიტიმურობა და ხელისუფლებასაც სასურველი შედეგი მიეღო… მთელი აქცენტები გადავიდა არჩევნების შედეგის უზრუნველყოფაზე არჩევნების დღის დადგომამდე”.
კენჭისყრის წინა პერიოდში არჩევნების შედეგზე ზეგავლენის მცდელობები, როგორც წესი, მოიცავს ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებას, კოორდინატორთა მეშვეობით ამომრჩეველთა დეტალურ აღრიცხვას, მოქალაქეთა მოსყიდვა-დაშინებას და ა.შ.
მსგავსი პრაქტიკების გამოყენებაზე შესაბამისი პროფილის არასამთავრობო ორგანიზაციები მრავალი წელია, ჩივიან, თუმცა უშუალოდ არჩევნების დღეს გამოვლენილი დარღვევები კვლავ გამოწვევად რჩება.
“შეიძლება, მთელი დღის განმავლობაში სიმშვიდე იყოს და ამომრჩევლები მშვიდ გარემოში ავლენდნენ თავიანთ ნებას, თუმცა ძირითადი დაძაბულობა და პოლიტიკური ტემპერატურის აწევა ხდება ხოლმე ხმის დათვლის პროცესში”, – გვეუბნება ირმა პავლიაშვილი.
აღნიშნულის საილუსტრაციოდ ის 2012 წლის არჩევნებს იხსენებს, რომელშიც იმჟამინდელი მმართველი ძალა, “ნაციონალური მოძრაობა” დამარცხდა.
პავლიაშვილის თქმით, მაშინ, “შეიძლება ითქვას, რომ ყველა ის ფორმა იყო გამოყენებული, რომლებიც არჩევნების შედეგებზე ნეგატიურად აისახებოდა”, მათ შორის, სპეციალური რაზმის ჩარევა ხაშურის საარჩევნო უბნებზე ხმის დათვლის პროცესში.
თუმცა, იურისტი ხაზს უსვამს, რომ მანიპულაციების მრავალი მცდელობა მხოლოდ მცდელობად დარჩა, დანარჩენ შემთხვევებს კი შესაბამისი სამართლებრივი შედეგები მოჰყვა სწორედ დამკვირვებელთა აქტიურობის გამო:
“ამიტომ იყო, რომ განმეორებითი არჩევნები ჩაინიშნა მთელ რიგ უბნებში”.
მიუხედავად არჩევნების გაყალბების მცდელობისა, 2012 წელს არჩევნების ბედი რამდენიმე ფაქტორმა გადაწყვიტა – პირველი იყო ამომრჩევლების აქტიურობა. 2012 წელს აქტივობის რეკორდული მაჩვენებელი დაფიქსირდა – საარჩევნო უბნებზე 2.2 მლნ-ზე მეტი ადამიანი მივიდა, რამაც ამომრჩეველთა 61.3 პროცენტი შეადგინა.
ასევე მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო დამკვირვებლების, არასამთავრობო ორგანიზაციების მუშაობა. და, რა თქმა უნდა, პრეზიდენტ სააკაშვილის და “ნაციონალური მოძრაობის” მზაობა, ეღიარებინათ მარცხი და დაეთმოთ ხელისუფლება.
შედეგად 2012 წლის არჩევნები საქართველოში უპრეცედენტო გახდა – პირველად ქვეყნის ისტორიაში ხელისუფლება შეიცვალა არჩევნების გზით. მიხეილ სააკაშვილს კი, მარცხის აღიარებას დღემდე ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პოლიტიკურ ღირსებად უთვლიან.
სისტემა დარჩა
მიუხედავად იმისა, რომ 2012 წელს ხელისუფლება შეიცვალა და ახალი, “ქართული ოცნების” ხელისუფლება ქვეყანაში “გასაოცარი დემოკრატიის” უზრუნველყოფის ლოზუნგით მოვიდა, საარჩევნო სფეროში წინა წლების მანკიერი პრაქტიკა შენარჩუნდა.
ირმა პავლიაშვილის შეფასებით, “შენარჩუნდა ყველა ის ნეგატიური პრაქტიკა”, რომელიც მანამდე გამოიყენებოდა წინასაარჩევნო პერიოდში თუ კენჭისყრის დღეს.
“არჩევნების ციკლს რომ დავაკვირდეთ, ვნახავთ, თუ როგორ იზრდება სისტემური დარღვევების ხარისხი ხელისუფლების რეიტინგების კლებასთან ერთად. როცა პოპულარობა იკლებს, კონკრეტული პარტიის ძალისხმევა მიმართულია ძალაუფლების შენარჩუნებისკენ”, – აღნიშნავს ის.
“ოცნების” პერიოდში ყველაზე ხმაურიანი 2018 წლის საპრეზიდენტო და 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნები იყო. ორივე მათგანს მოჰყვა ოპოზიციის მხრიდან გაყალბების ბრალდებები და საპროტესტო აქციები, 2020-ის შემთხვევაში კი პროცესი ოპოზიციის საპარლამენტო ბოიკოტამდე და პოლიტიკურ კრიზისამდეც მივიდა.
არასაკმარისად სამართლიანი საარჩევნო სისტემის, მმართველი პარტიის სასარგებლოდ ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების, შემაჯამებელ ოქმებში არსებული უზუსტობების და სხვა ფაქტორების გამო, “საიამ” 2020-ის კენჭისყრა შეაფასა “ყველაზე ცუდად ორგანიზებულ არჩევნებად” “ქართული ოცნების” პერიოდში.
2024: რისგან არის დასაცავი ხმები?
2024 წელს არჩევნები დიდწილად ელექტრონულად ტარდება, თუმცა სამოქალაქო სექტორში ხაზს უსვამენ, რომ ეს მოდელი არ ნიშნავს მანიპულაციის რისკების სრულად განეიტრალებას.
წლევანდელი წინასაარჩევნო რეალობა მკვეთრად განსხვავდება “ოცნების” პირობებში აქამდე ჩატარებული არჩევნებისგან.
წელს მიღებული რუსული სტილის კანონით, ხელისუფლება ადგილობრივ არასამთავრობოებს, მათ შორის, სადამკვირვებლო ორგანიზაციებს და კრიტიკულ მედიასაშუალებებს “უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებლად” აცხადებს, მათ დონორებს კი – “უცხოურ ძალებად”.
მმართველი პარტია პირობას დებს, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობის მიღების შემთხვევაში, აკრძალავს ოპოზიციურ პარტიებს. ამასთან, პრემიერ-მინისტრი მოსახლეობას ეუბნება, რომ მომდევნო 12 წლის მანძილზე “ოცნება” არც ერთი არჩევნების წაგებას არ აპირებს.
ამ რიტორიკის ფონზე, არის მოლოდინი, რომ “ქართლი ოცნება” არ არის მზად დათმოს ხელისუფლება და შეეცდება, სხვადასხვა ფორმით გავლენა მოახდინოს არჩევნების შედეგზე. მართალია, მსგავსი მცდელობები ბოლო წლებში წინასაარჩევნო პერიოდში უფრო ვლინდება, თუმცა არასამთავრობო სექტორში ფიქრობენ, რომ კენჭისყრის დღეს დამკვირვებლებს მოდუნების საფუძველი არ აქვთ.
“რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ არჩევნების დღეს გამოწვევა არ არსებობს ან არჩევნების დღეს არ შეიძლება რაღაც მანიპულაციები გაკეთდეს; ეს იმის მიხედვით, თუ ყველა [სხვა მეთოდის] გამოყენების შემდეგ დამატებით რა დასჭირდებათ არჩევნების დღეს”, – ეუბნება ISFED-ის იურისტი გიორგი მონიავა JAM News-ს.
მსგავსი ეჭვების საპასუხოდ მმართველ პარტიაში იმეორებენ, რომ წლევანდელი არჩევნები ელექტრონული მოდელით ტარდება, რომლის პირობებშიც გაყალბება გამორიცხულია.
“საერთაშორისო გამჭვირვალობის” ანალიტიკოსი თამთა კახიძე აღნიშნულს არ ეთანხმება.
“[გაყალბება] გართულებული არის რაღაც ნაწილებში, თუმცა არა შეუძლებელი და წარმოუდგენელი… თუ უბანზე არ არის ისეთი დამკვირვებელი, რომელმაც იცის, რას უნდა დააკვირდეს და რას მიაქციოს ყურადღება, ასეთ შემთხვევაში [გაყალბება] წარმოუდგენელი ნამდვილად არ არის და პირიქით, შესაძლებელიც არის”, – ეუბნება ის JAM news-ს.
კახიძე ასახელებს ოთხ ძირითად ტექნიკას, რომელთა აღკვეთაც უბანზე მყოფ დამკვირვებელს შეუძლია. ესენია:
- სხვისი პირადი ნომრით ხმის მიცემა
ეს მაშინ ხდება, როცა გამყალბებელმა ზუსტად იცის, რომ კონკრეტული ამომრჩეველი არჩევნებზე არ მივა. ასეთ შემთხვევაში, გაყალბებაში ჩართული პირი უბანზე თავისი პასპორტით მიდის და არა პირადობით, რადგან ვერიფიკაციის აპარატი პირადობას ავტომატურად კითხულობს, პასპორტს კი – ვერა, რის გამოც მონაცემები ხელით შეჰყავთ.
თუ სქემაში ჩართულმა რეგისტრატორმა სხვა ადამიანის პირადი ნომერი შეიყვანა ბაზაში, ბუნებრივია, რომ ეკრანზე სწორედ იმ სხვა, უბანზე გამოუცხადებელი ამომრჩევლის მონაცემები გამოისახება.
“დამკვირვებელი აკვირდება, ეს ადამიანი უბანზე რომ შემოვიდა, მარკირება ხომ არ ჰქონდა უკვე გავლილი, ანუ სხვა უბანზეც ხომ არ არის ნამყოფი და მეორე – თუ მარკირება არ ჰქონდა და ესაა პირველი უბანი, რომელზეც მოვიდა, უნდა დააკვირდეს იმას, ვერიფიკაციის აპარატზე გამოსახული მონაცემები, მაგალითად, ფოტოსურათი, შესაბამისია თუ არა იმ პირისა, რომელიც მოვიდა უბანზე”, – გვეუბნება თამთა კახიძე.
- სხვისი პირადობის მოწმობით ხმის მიცემა
ეს იმ დროს, როცა “არასანდო” ამომრჩევლებს ზეწოლისა თუ ფინანსური ანაზღაურების სანაცვლოდ პირადობის მოწმობებს დროებით ართმევენ, რათა დარწმუნდნენ, რომ ის არჩევნებზე არ წავა.
ჩამორთმეულ დოკუმენტებს გაყალბებაში ჩართული პირი იყენებს ხსენებული ამომრჩევლის მაგივრად ხმის მისაცემად. დამკვირვებელი აქაც ყურადღებით უნდა იყოს როგორც მარკირების წერტილთან, ისე ვერიფიკაციის აპარატთან, რათა დარწმუნდეს, რომ ეკრანზე გამოსული ფოტოსურათი შეესაბამება უბანზე მისულ პირს.
- ხმის გაფუჭება
შეიძლება მოხდეს ხმის დათვლის დროს. ბიულეტენი რომ არ გაბათილდეს, ამისთვის მხოლოდ ერთი წრე უნდა იყოს გაფერადებული. შესაძლოა, გაყალბებაში ჩართულმა პირმა დათვლის დროს მალულად გააფერადოს კიდევ ერთი წრე, რაც ბიულეტენს ბათილად აქცევს.
ამიტომ, დამკვირვებელი უნდა დარწმუნდეს, რომ ხმის დათვლის პროცესში მაგიდაზე არ დევს არც ერთი ზედმეტი ნივთი: კალამი, მარკერი, ფანქარი და სხვ.
- “კარუსელი”
ტრადიციული მეთოდი, როცა ამომრჩეველს უკვე გაფერადებულ ბიულეტენს ატანენ უბანზე და ავალებენ, რომ იქ აღებული ცარიელი ბიულეტენი გარეთ გამოიტანოს, რათა “კარუსელი” გაგრძელდეს.
აღნიშნულის აღსაკვეთად, დამკვირვებელი საარჩევნო კაბინას უნდა დააკვირდეს, რათა ნახოს, ამომრჩეველი ხომ არ ცვლის ბიულეტენს. ასევე უნდა დარწმუნდეს, რომ გაფერადებულ ბიულეტენს ფოტოს არავინ უღებს, ვინაიდან აღნიშნულს ხშირად ითხოვენ ზეწოლაში ან მოსყიდვაში ჩართული პირები.
“უპრეცედენტო მისია”
“საერთაშორისო გამჭვირვალობა” წელს არჩევნებს 29 სხვა ორგანიზაციასთან ერთად დააკვირდება, კოალიციის “ჩემი ხმა” ეგიდით. მათ რესურსები გააერთიანეს მოხალისე დამკვირვებელთა გადასამზადებლად. კოალიციის ცნობით, 4200 მოქალაქის განაცხადი მიიღეს, საიდანაც არჩევნების 2000-მდე მათგანი დააკვირდება ყველა საარჩევნო ოლქში.
“შემიძლია ვთქვა, რომ უპრეცედენტოდ დიდი იქნება ეს მისია”, – გვეუბნება თამთა კახიძე.
აქტივისტების მიერ შექმნილ ჯგუფში “დააკვირდი” JAMnews-ს ეუბნებიან, რომ არჩევნებზე დაკვირვების მსურველ 300 მოქალაქე დაატრენინგეს. სამოქალაქო აქტივისტების მიერ შექმნილ კიდევ ერთი სადამკვირვებლო გაერთიანების “დაიცავი” ფარგლებში ასევე 300 ადამიანი დააკვირდება არჩევნებს.
“წელს ახალგაზრდების უფრო მეტ ჩართულობას ვხედავთ, რაც ადრე ასე მასშტაბურად არ იყო”, – დასძენს “სამართლიანი არჩევნების”(ISFED) თავმჯდომარე ნინო დოლიძე. ორგანიზაციას წელს დაახლოებით 1500 დამკვირვებელი ეყოლება როგორც უბნების შიგნით, ისე – გარე პერიმეტრზე. უბნებს შორის ასევე იმოძრავებენ მობილური ჯგუფები.
“ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციას” წელს 600 დამკვირვებელი ეყოლება და 1 500 უბნის დაფარვას შეეცდება როგორც სტატიკური დამკვირვებლების, ისე მობილური ჯგუფების მეშვეობით. არჩევნების ლოჯისტიკის კოორდინატორი გიორგი აბულაძე აღნიშნავს, რომ წელს მაღალი ინტერესი შეინიშნება იმ მოქალაქეთა მხრიდან, რომლებიც აქამდე არასდროს დაჰკვირვებიან არჩევნებს.
ორგანიზაციებს დამკვირვებელთა წარდგენის ვადა არჩევნებამდე 5 დღით ადრე, 21 ოქტომბერს ამოეწურათ. ისინი ბოლო მომენტამდე მოუწოდებდნენ პროცესში ჩართვის მსურველ მოქალაქეებს, შეევსოთ შესაბამისი აპლიკაციები.
36 წლის თარჯიმანმა სალომე ჯაფიაშვილმა, ერთ-ერთი ასეთი აპლიკაცია უკვე შეავსო და ახლა 26 ოქტომბრისთვის ემზადება:
“როცა რუსული კანონი მიიღეს… ორი ვარიანტი მქონდა: სასოწარკვეთა და ქვეყნის დატოვება ან ბრძოლის გაგრძელება, რათა ვიცხოვრო ღირსეულ ქვეყანაში… ვფიქრობდი, რა შეიძლება გავაკეთო ისეთი, რაც ამ ნათელ მომავალში წვლილს შეიტანდა. გადავწყვიტე, რომ ეს წვლილი შეიძლება იყოს დამკვირვებლობა არჩევნებზე და იმაზე ზრუნვა, რომ ჩვენი ხმები იყოს დაცული”.
czech
