როგორია 2023 წლის ბიუჯეტი - მოკლედ
2023 წლის ბიუჯეტი
გასულ კვირას საქართველოს პარლამენტმა 2023 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი დაამტკიცა.
JAMnews-მა წაიკითხა ქვეყნის მთავარი ფინანსური დოკუმენტი და მოკლედ და გასაგებად მოგიყვებათ რა არის მომავალი წლის პრიორიტეტები, რაზე რამდენი ფული უნდა დაიხარჯოს, რისი გაკეთება შეეძლება მთავრობას და რისი არა.
რამდენია ბიუჯეტი?
2023 წელს მთავრობა პარლამენტის თანხმობით საქართველოსთვის რეკორდული ოდენობის – 21 მილიარდ 900 მილიონი ლარის მობილიზებასა და დახარჯვას გეგმავს. 2022 წლის დეკემბრის კურსის გათვალისწინებით ეს 8 მილიარდ 200 მილიონ დოლარია.
ეს თანხა დაახლოებით ორჯერ ნაკლებია ვიდრე ესტონეთის ბიუჯეტი, რომლის მოსახლეობა საქართველოს მოსახლეობაზე თითქმის სამჯერ ცოტაა. თუმცა, ბიუჯეტის განსაზღვრისას მთავარი არა სურვილები არამედ ეკონომიკის ანუ იგივე მშპ-ს ზომაა.
2023 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი ხუთპროცენტიან ეკონომიკურ ზრდაზეა გათვლილი და მიჩნეულია, რომ მომავალ წელს ნომინალური მშპ 79 მილიარდ 700 მილიონ ლარს მიაღწევს.
ეროვნული ვალუტის კურსის შენარჩუნების შემთხვევაში, ეს ერთ სულ მოსახლეზე 7 900 დოლარს ნიშნავს. ზრდა ნებისმიერ შემთხვევაში მისასალმებელია, მაგრამ ერთ სულ მოსახლეზე 7900 დოლარი ჯერ კიდევ ძალიან ცოტაა და სახელმწიფო ვერც სამხედრო, ვერც სოციალურ და ვერც ინფრასტრუქტურულ პროექტებში ვერ დახარჯავს იმდენს, რასაც თუნდაც აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნები ხარჯავენ.
2023 წლის ბიუჯეტში არის პოზიტიური სიახლეები: 2019 წლის შემდეგ პირველად ბიუჯეტის დეფიციტი (სახელმწიფოს მიერ ასაღები ვალის შეფარდება მთლიან ეკონომიკასთან) თავისუფლების აქტით განსაზღვრულ სამ პროცენტიან ზღვარს უბრუნდება და 2.8 პროცენტამდე მცირდება, მთავრობის ვალი კი (ძველი ვალდებულებების გათვალისწინებით) მშპ-ს 39 პროცენტამდე. აქ ზედა ზღვარი 60 პროცენტია.
რით შეივსება ბიუჯეტი?
ბიუჯეტი ძირითადად გადასახადებითა და ახალი ვალის აღებით იზრდება. სხვა შემოსავლების, პრივატიზაციისა და გრანტების წილი შედარებით მცირეა.
მართალია, 2023 წლისთვის ყველა მიმართულებით უცვლელი რჩება საგადასახადო განაკვეთი და ასევე უცვლელი რჩება აქციზიც, საშემოსავლო გადასახადიდან და ასევე დღგ-დან, აქციზიდან, მოგებისა და იმპორტის გადასახადებისგან მისაღები თანხების მოცულობა იზრდება.
გადასახადების ნომინალურ ზრდას ინფლაცია და ეკონომიკური ზრდა განაპირობებს.
საერთო ჯამში, დაგეგმილია, რომ გადასახადების სახით 2023 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტი 16 მილიარდ 290 მილიონი ლარის შემოსავალს მიიღებს.
პირველ ადგილზე დღგ-ა, საიდან მთავრობა 6 მილიარდ 670 მილიონი ლარის შემოსავალს ელის, საშემოსავლო გადასახადიდან 5 მილიარდ 140 მილიონს, აქციზიდან 2 მილიარდ 100 მილიონს, მოგების გადასახადიდან 2 მილიარდს და იმპორტის გადასახადიდან 130 მილიონს.
გადასახადები ბიუჯეტის ძირითადი შემოსავალია, თუმცა არა ერთადერთი.
2023 წელს სხვა შემოსავლებიდან, (პროცენტი, დივიდენდი, რენტა, ლიცენზიები, მოსაკრებლები, ჯარიმები და საურავები) 1 მილიარდ 50 მილიონის ლარის მობილიზება იგეგმება, რაც 2022 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელთან შედარებით 105 მილიონით მეტია.
პრივატიზაციით 200 მილიონი ლარის მიღება იგეგმება, რაც 2022 წლის გეგმასთან შედარებით 100 მილიონით ნაკლებია. 280 მილიონამდე შემცირდა გრანტების ნაწილიც (2022 წლის გეგმით 62 მილიონი იყო).
2023 წელს სახელმწიფო 3 მილიარდ 640 მილიონი ლარის მოცულობის ახალ ვალს აიღებს, 1 მილიარდ 220 მილიონით კი ძველი ვალების ნაწილს დაფარავს. ნასესხები თანხებიდან 2 მილიარდ 240 მილიონი ლარი საგრეო ვალი იქნება, 1 მილიარდ 440 მილიონი კი შიდა ვალი.
რაში დაიხარჯება ბიუჯეტი?
უწყებების მიხედვით, წინა წლების მსგავსად 2023-შიც ყველაზე მეტი თანხა — 6 მილიარდ 858 მილიონი ლარი ოკუპირებულ ტერიტორიებიდან დევნილთა, ჯანდაცვისა და სოციალური უზრუნველყოფის სამინისტროზე დაიხარჯება. ეს თანხა 620 მილიონი ლარით მეტია, ვიდრე გასულ წელს იყო.
ეს მიუთითებს იმაზე, რომ 2023 წლის ბიუჯერის მთავარი პრიორიტეტი სოციალური ხარჯებია.
ძირითადად,ამ სამინისტროსთვის გამოყოფილი თანხა პენსიას, ჯანდაცვას და სოციალურ დახმარებებს მოხმარდება. მოსახლეობის საპენსიო უზრუნველყოფაზე 3 მილიარდ 379 მილიონი ლარის დახარჯვაა გათვალისწინებული, რაც 2022 წლის გეგმას 494 მილიონი ლარით აჭარბებს.
დასამტკიცებელი ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით 70 წლამდე პირების ასაკობრივი პენსია 35 ლარით 295 ლარამდე, 70 წლიდან კი 65 ლარით 365 ლარამდე იზრდება. თანხობრივად ამ მასშტაბის ზრდა საქართველოს არ ახსოვს. ბოლო წლებში ზრდის ტემპი 20-25 ლარს შეადგენდა. ყოფილა შემთხვევა რომ საერთოდ არ გაზრდილა, ყველაზე დიდი ზრდა აქამდე 2013 წელს დაფიქსირდა, როცა 110-125 ლარიანი პენსია 150 ლარი გახდა.
სოციალურ სფეროში სხვა ცვლილებებიდან აღსანიშნავია ის, რომ 150-დან 200 ლარამდე იზრდება სოციალურად დაუცველ ოჯახში მცხოვრები ბავშვისთვის გამოყოფილი დაფინანსება. ასევე, ორმაგდება და 2000 ლარს უტოლდება დეკრეტული შვებულების ანაზღაურება. 10-20 პროცენტით იზრდება საჯარო სექტორში დასაქმებულთა ხელფასები.
რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო რიგით მეორეა იმ სამინისტროების ხუთეულში, რომელთა დაფინანსება მილიარდ ლარს აჭარბებს. 2023 წელს ამ უწყებას 3 მილიარდ 331 მილიონი ლარი ერგება.
ერთ-ერთი მსხვილი ინფრასტრუქტურული პროექტია ჩქაროსნული ავტომაგისტრალის მშენებლობა, რისთვისაც ერთი მილიარდ 240 მილიონი ლარის დახარჯვაა გათვალისწინებული. აქედან 340 მილიონი ლარი საბიუჯეტო სახსრებია და 900 მილიონი კრედიტი.
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს 2023 წელს 2 მილიარდ 31 მილიონი ლარი ექნება დასახარჯი. განათლების სამინისტროსთვის შეპირებული მშპ-ს 6 პროცენტი კი სანახევროდაც ვერ შესრულდება.
დაფინანსების თვალსაზრისით მეოთხე ადგილზეა თავდაცვის სამინისტრო – 2023 წელს 1 მილიარდ 260 მილიონი ლარია გამოყოფილი. შექმნილი გეოპოლიტიკური ვითარების ფონზე მოლოდინის მიუხედავად, ეს სამინისტრო პრიორიტეტებს მიღმა აღმოჩნდა – არმიაში, ხელფასები კი იზრდება, თუმცა შეიარაღების შესყიდვაზე გამოყოფილი თანხები არა.
ხუთეულს ასრულებს შინაგან საქმეთა სამინისტრო, რომელიც 2023 წელს ერთ მილიარდ 106 მილიონი ლარს მიიღებს.
იუსტიციის, ეკონომიკის, ფინანსთა, სოფლის მეურნეობის, კულტურისა და საგარეო საქმეთა სამინისტროს დაფინანსება 2023 წელსაც თითოეულის შემთხვევაში მილიარდ ლარზე ნაკლები იქნება. ეს ექვსი სამინისტრო წინასწარი გეგმით ორ მილიარდ 372 მილიონ ლარს დახარჯავს, 6.1-ჯერ ნაკლებს ვიდრე პირველი ხუთი სამინისტრო.
ყველა სამინისტროდან, უმსხვილესი კონკრეტული მიმართულების ხარჯები რომ ამოვკრიბოთ, სოციალური მიმართულებების პრიორიტეტულობა კიდევ უფრო მკაფიოდ გამოჩნდება.
ცალკე აღებული საპენსიო უზრუნველყოფის პუნქტზე უფრო მეტი თანხის დახარჯვაა გათვალისწინებული ვიდრე განათლების სამინისტროსა და თავდაცვის სამინისტროზე ერთად აღებული.
სამინისტროების გარდა დაფინანსება ეზრდება თითქმის ყველა მხარჯავ დაწესებულებას. პარლამენტს, მთავრობის ადმინისტრაციას, სახელმწიფო რწმუნებულებს (გუბერნატორებს) პრეზიდენტის ადმინისტრაციას, სასამართლოებს სამივე საფეხურზე, ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას.
2023 წლის ბიუჯეტი
