"ОДКБ-ს ფიასკო": ფაშინიანმა სამიტის დოკუმენტების ხელმოწერაზე უარი თქვა
ერევანში ОДКБ-ს შეხვედრის შედეგები
“დოკუმენტი, სომხეთისთვის ОДКБ-ს დახმარების შესახებ თითქმის მზად არის, მაგრამ საჭიროებს გარკვეულ გადახედვას”, – განუცხადა ორგანიზაციის გენერალურმა მდივანმა სტანისლავ ზასმა ჟურნალისტებს ერევანში, კოლექტიური უსაფრთხოების საბჭოს შეხვედრის შემდეგ. ზასმა ასევე აღნიშნა, რომ ცვლილებების განხორციელების შემდეგ დოკუმენტი ხელმოწერისთვის წარედგინება ბლოკში შემავალ სახელმწიფოს მეთაურებს, თუმცა მან კონკრეტული თარიღები არ დაასახელა.
ეს ნიშნავს, რომ სამხედრო ბლოკს არასოდეს მიუღია გადაწყვეტილება სომხეთისთვის სამხედრო დახმარების გაწევის შესახებ მისი საზღვრების დასაცავად, რასაც ერევანი მოკავშირეებს სთხოვდა.
სომხეთის პრემიერმინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა ОДКБ-ს მუშაობას სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის არსებულ ვითარებაზე “ფიასკო” უწოდა. ამის შესახებ ჟურნალისტებს თავად რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა განუცხადა და დასძინა, რომ „სომხური მხარის უფლებაა ასე შეხედოს ვითარებას, მაგრამ, მეორე მხრივ, ОДКБ-ს მოთხოვნა ამ სიტუაციაში აშკარაა.”
ფაშინიანმა სომხეთისთვის დახმარების გაწევის შესახებ დოკუმენტზე ხელმოწერაზე უარი თქვა
ვიწრო ფორმატში შეხვედრის შემდეგ სომხეთის პრემიერმინისტრმა განაცხადა, რომ განიხილეს 17 პროექტი და შეთანხმდნენ 15-ზე. უფრო მეტიც, თავად ფაშინიანმა უარი თქვა ხელი მოეწერა ОДКБ-ს დოკუმენტზე სომხეთისთვის დახმარების გაწევის შესახებ, რადგან მასში არ შედიოდა სომხური მხარის წინადადებები.
მაგალითად, ეს არის ერთ-ერთი პუნქტი: „ОДКБ-ს გადაწყვეტილებით დაჩქარდეს აუცილებელი პოლიტიკური და დიპლომატიური მუშაობა აზერბაიჯანულ მხარესთან, რომელიც მიზნად ისახავს სომხეთის რესპუბლიკის სუვერენული ტერიტორიიდან აზერბაიჯანული ჯარების დაუყოვნებლივ და უპირობო გაყვანას თავდაპირველ, 2021 წლის 11 მაისის პოზიციებზე.”
გარდა ამისა, ფაშინიანმა განაცხადა, რომ სიტუაციის მკაფიო პოლიტიკური შეფასების არარსებობა, ასევე სომხეთისთვის დახმარების გაწევის გადაწყვეტილების არარსებობა შეიძლება ნიშნავდეს არა მხოლოდ ОДКБ-ს მიერ უარის თქმას მოკავშირეთა ვალდებულებებზე, არამედ „აზერბაიჯანის მიერ შეიძლება განიმარტოს, როგორც მწვანე შუქი, გააგრძელოს აგრესია სომხეთის მიმართ“.
„2021 წლის 11 მაისიდან აზერბაიჯანმა სამჯერ გამოიყენა შეიარაღებული ძალები და დაიკავა სომხეთის რესპუბლიკის სუვერენული ტერიტორიის დაახლოებით 140 კვადრატული კილომეტრი. ეს მოხდა 2021 წლის 11 მაისს და 14 ნოემბერს, ასევე 2022 წლის 13 სექტემბერს. ასე რომ, გაეროს 1974 წლის 14 დეკემბრის რეზოლუციით, ნომრით 3314, აზერბაიჯანის ზემოაღნიშნული ქმედებები განიხილება როგორც აგრესია.
რას ველით ОДКБ-სგან ამ მხრივ? ამ ფაქტების მკაფიოდ ჩამოყალიბებულ პოლიტიკურ შეფასებებს. ასეთი შეფასებისგან თავის შეკავება, იმის თქმა, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის საზღვარი არ არსებობს, ნიშნავს იმის მტკიცებას, რომ არ არსებობს კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის პასუხისმგებლობის ზონა და თუ პასუხისმგებლობის ზონა არ არის, მაშინ არ არსებობს თავად ორგანიზაცია.“ – განაცხადა სომხეთის პრემიერმინისტრმა.
ОДКБ-ს წევრები არიან რუსეთი, სომხეთი, ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი და ტაჯიკეთი. სამიტში მონაწილეობის მისაღებად სომხეთში ჩავიდნენ სამხედრო ბლოკის წევრი სახელმწიფოების მეთაურები, მათ შორის რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმირ პუტინი. ეს იყო რუსეთის პრეზიდენტის მერვე ვიზიტი სომხეთში, მაგრამ პირველი 2020 წლის ყარაბაღის ომის შემდეგ.
“ჩვენი საქმე არ არის ვინმეს შეკავება” – ალექსანდრ ლუკაშენკო
სამიტზე გახსნისას ფაშინიანმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ “სომხეთის წევრობამ ОДКБ-ში ვერ დაიცვა სომხეთი აზერბაიჯანის აგრესიული ქმედებებისგან” და “ორგანიზაციის უმოქმედობა ამ საკითხზე” დიდ ზიანს აყენებს მის იმიჯს.
„იმედი მაქვს, ჩვენ შევძლებთ ჩვენი მოკავშირეების მიდგომების კოორდინაციას და კოლექტიური ურთიერთქმედების მიღწევას აქტუალურ საკითხებზე“, – დაასკვნა ფაშინიანმა.
რაზეც ბელარუსის პრეზიდენტმა უპასუხა, რომ ОДКБ-ს ფუნქციებში არ შედის ვინმეს შეკავება. ალექსანდრ ლუკაშენკოს თქმით, ОДКБ-ს ამოცანაა „მოახდინოს რეაგირება ფაქტის შესახებ“, და სამხედრო ბლოკი ამისთვის მზად არის.
“დოკუმენტი მზადაა”
ეს განცხადება ОДКБ-ს გენერალურმა მდივანმა სტანისლავ ზასმა სამიტის ბოლოს გააკეთა.
„ზოგადად, შეთანხმებული იქნა გარკვეული ღონისძიებები, რათა დაეხმაროს სომხეთს ამ რთულ ვითარებაში, რაც, რა თქმა უნდა, დაკავშირებულია სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე დაძაბულობასთან“, – განაცხადა მან.
ზასის თქმით, ეს არის „ნორმალური პროცესი“, როდესაც სამიტის მონაწილეები ვერ აღწევენ კონსენსუსს და ვერ იღებენ დოკუმენტს. მისი თქმით, „არ არსებობს ისეთი საერთაშორისო ორგანიზაცია, სადაც ყველა ერთნაირად ფიქრობს“.
სომხეთმა კიდევ ერთხელ მიმართა რუსეთს და ОДКБ-ს სამხედრო დახმარებისთვის მიმდინარე წლის სექტემბერში, სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე საომარი მოქმედებების განახლების შემდეგ. სასწრაფო რეაგირების ნაცვლად, ОДКБ-მ გარკვეული პერიოდის შემდეგ სომხეთში სადამკვირვებლო მისია გაგზავნა.
ერევანში ორგანიზაციისგან სიტუაციის პოლიტიკურ შეფასებას ელოდნენ – სამიტის წინა დღეს, ფაშინიანმა იმედი გამოთქვა, რომ მოკავშირეები „დაუჭერენ მხარს სომხეთის პოზიციას აზერბაიჯანის შეიარაღებული ძალების გაყვანის თაობაზე მათ მიერ ოკუპირებული ტერიტორიებიდან“.
თავად აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ერევანში ОДКБ-ს სამიტამდე ორი დღით ადრე განაცხადა, რომ ამ ორგანიზაციაში „აზერბაიჯანს სომხეთზე მეტი მეგობარი ჰყავს“.
სოციალური მედიის სომეხმა მომხმარებლებმა ილჰამ ალიევის მოსაზრებას ხუმრობით დაუჭირეს მხარი: „ნუ იქნები მოკრძალებული, სომხეთს საერთოდ არ ჰყავს მეგობრები ОДКБ-ში.“
“სომხეთმა უნდა დატოვოს ОДКБ” – საპროტესტო აქცია ერევანში
სამიტის პარალელურად, ერევნის ცენტრში, თავისუფლების მოედანზე რუსეთის ხელმძღვანელობით მოქმედი სამხედრო ბლოკის დატოვების მოთხოვნით აქცია გაიმართა. აქციის მონაწილეებს ხელში სომხეთის, ევროკავშირის, შეერთებული შტატებისა და უკრაინის დროშები ეჭირათ.
აქციის მონაწილეებმა განაცხადეს, რომ სომხეთმა უნდა გადახედოს რუსეთთან მოკავშირე ურთიერთობებს, მიუხედავად ყველა სირთულისა. მაგრამ პირველ ეტაპზე, მათი აზრით, ქვეყანამ უნდა დატოვოს ОДКБ.
„ОДКБ-ს რიგებიდან გასვლით და რუსეთთან დაშორებით, სომხეთი შეძლებს ხელი ჩამოართვას საფრანგეთსა და შეერთებულ შტატებს“, – ამბობს პოლიტოლოგი არმენ ხოჰანისიანი.
„მათ სურთ სომხეთს დამოუკიდებლობა და სუვერენიტეტი წაართვან, რაც ჩვენ არ უნდა დავუშვათ“, – ამბობს პოლიტოლოგი სტეპან გრიგორიანი.
აქციის მონაწილეებმა განაცხადეს, რომ მათი გამოსვლები არ უნდა ჩაითვალოს ანტირუსულ პროპაგანდად, და რომ ისინი მხოლოდ „კრემლის იმპერიულ ქცევას“ აკრიტიკებენ.
“დააბრუნე ჩვენი შვილები” – მიმართვა პუტინს
პარალელურად სომხეთის სიდიდით მეორე ქალაქ გიუმრში, რუსეთის საკონსულოს შენობის წინ მორიგი აქცია გაიმართა. აქ შეიკრიბნენ 2020 წლის ყარაბაღის ომის შემდეგ ტყვედ ჩავარდნილი სამხედროების ნათესავები.
„ჩვენ არ ვითხოვთ, არამედ მოვითხოვთ რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტისა და სომხეთის ხელისუფლებისგან ჩვენი შვილების დაბრუნებას აზერბაიჯანიდან. პუტინი არის ზეძლიერი სახელმწიფოს მეთაური, დაე, პასუხისმგებელი იყოს სამმხრივი შეთანხმების შესრულებაზე [დოკუმენტი ყარაბაღში საომარი მოქმედებების შეწყვეტის შესახებ, რომელიც ხელმოწერილია რუსეთის შუამავლობით]. თუ მოინდომებს, ჩვენი ბიჭები ძალიან მალე დაბრუნდებიან სახლებში“, – განაცხადა აქციის ერთ-ერთმა მონაწილემ.
იგივე მოთხოვნით აქცია პატიმართა და უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მშობლებმა ერევანშიც გამართეს. ერთი რესპუბლიკის მოედანზე, მეორე – რუსეთის საელჩოსთან.
