Rusiya XİN rəhbərinin Qafqaza səfərinin arxasında nə gizlənir? Bakı və Yerevandan şərhlər
Lavrov niyə Yerevana və Bakıya gəlir?
Mayın birinci yarısında Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovun Yerevana (5-6 may) və Bakıya (10-11 may) səfərləri planlaşdırılıb. Hər iki ölkədə yüksək səviyyədə görüşlərin keçirilməsi gözlənilir. Rusiyanın diplomatik qurumunun rəhbərinin regiona bu səfəri nələr vəd edir? JAMnews Azərbaycan və Ermənistanda siyasi şərhçilərin rəylərini toplayıb.
- Yeni köhnə sərhəd: Ermənistan kəndləri niyə Azərbaycan ərazisində qalıb?
- İkinci Qarabağ müharibəsində informasiya silahı. Azərbaycandan dəyərləndirmə
- İkinci Qarabağ müharibəsində informasiya silahı. Ermənistandan dəyərləndirmə
Bakıdan şərh
Siyasi şərhçi Rauf Nəsirovun fikrincə, Lavrovun gəlişinin bir neçə məqsədi ola bilər.
İkinci Qarabağ müharibəsində Ermənistan tərəfinin istifadə etdiyi Rusiyanın “İsgəndər” raketləri
“Rusiya XİN rəhbəri, ola bilər ki, ikinci Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan tərəfinin Rusiyanın “İsgəndər” raketlərini tətbiq etməsilə bağlı Bakının Moskvaya qarşı “dilucu” səsləndirmədiyi iddialarla yerindəcə tanış olmaq istəyir.
Həmçinin Bakının sülhməramlıların Qarabağda fəaliyyətilə bağlı Moskvaya sualları var.
Yerevana səfərinin yekununda isə Lavrov Paşinyanın hakimiyyətdə nə dərəcədə möhkəm dayandığına dair qənaət hasil edəcək”.
Ermənistanın Metsamor atom stansiyası
“Ola bilər ki, Moskva Ermənistanın Metsamor AES məsələsində Azərbaycanı sakitləşdirmək istəyir (Bakı stansiyanın bağlanmasını tələb edir), bu zaman əvəzində nəsə təklif edərək. Amma Lavrovun səfəri üçün bu ehtimal zəifdir – onun üçün çox “xırda” məsələdir”.
Azərbaycanı AAİİ-ə daxil olmağa razı salmaq
“Mümkündür ki, Azərbaycana növbəti dəfə Avrasiya İqtisadi İttifaqına [Rusiyanın liderliyi altında yaradılan AAİİ-ə bir neçə post-sovet ölkəsi daxildir — JAMnews] daxil olmaq təklif ediləcək. Bu məsələ Belarus prezidenti Alrksandr Lukaşenkonun az əvvəl Bakıya səfəri zamanı qaldırılmaya bilməzdi.
Ola bilər ki, bu sövdələşmədir – Moskva Azərbaycanın bu təşkilatda tam üzvlüyünün əvəzində Bakıya nəsə təklif etmək istəyir. İstisna deyil ki, Türkiyənin AAİİ-ə qatılması istəyi də yoxlanıla bilər. Baydenin az əvvəlki uydurma erməni soyqırımı məsələsində uğursuz addımı nəzərə alınaraq”.
Moskva Qarabağda sülhməramlı kontingentini artırmaq istəyir?
Azərbaycanda Rusiyanın XİN rəhbərinin səfərinin Moskvanın Dağlıq Qarabağda Rusiya sülhmməramlı kontingentinin artırılması istəyi və bunun üçün də Azərbaycanla Zəngəzur dəhlizinə dair “alverə” girişəcəyi ilə bağlı ola biləcəyi fəal şəkildə müzakirə olunur.
Naxçıvan Muxtar Respublikasını Azərbaycanın qalan hissəsi ilə birləşdirməli olan bu yol Ermənistan ərazisindən keçməlidir. Bu, Ermənistanın sərhədyanı Sünik vilayətində permanent etirazlara səbəb olub.
Amma Rauf Nəsirov bu versiyanı mümkün hesab etmir:
“Rusiya nəyinsə əvəzində Dağlıq Qarabağda kontingentinin genişləndirilməsi üçün sövdələşməyə girməz. Bu onun nəyinə lazımdır? Kremlin əlində həmişə kozır tapılar.
Məsələn, Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda olma müddəti başa çatan zaman [2025-ci ilin noyabrında bitir — JAMnews] Moskva həmişə Azərbaycan və Ermənistan silahlı qüvvəlləri arasında hər hansı təxribat təşkil edə bilər. Bu, həmin sülhməramlıların iştirakı ilə də edilə bilər, hətta onlardan bir neçəsinin həlak olması da mümkündür. Daha sonra Moskva bildirəcək ki, qoşunları çıxarmaq hələlik tezdir”.
Azərbaycanda saxlanılan Ermənistan hərbçiləri
“Lavrovun hər iki ölkənin liderləri ilə nə danışacağı ilə bağlı daha bir versiya Azərbaycanda saxlanılan Ermənistan “hərbçiləri” [rəsmi Bakı onları “terrorçu” adlandırır, çünki onlar ikinci Qarabağ müharibəsi başa çatandan və münaqişə zonasına Rusiya sülhməramlıları daxil olandan sonra saxlanılıblar — JAMnews] məsələsi ola bilər.
Əlbəttə ki, məsələ Lavrov tərəfindən qaldırılacaq. Məsələnin uğurlu çözümü Moskvanın Ermənistan tərəfi qarşısında reytinqini artıracaq və onları əsl sülhməramlı qismində təqdim edəcək. Rusiya bununla bütün Qərb qarşısında da, ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri [1990-cı illərdən Qarabağ münaqişəsilə bağlı danışıqlar prosesində vasitəçi olan beynəlxalq qrup — JAMnews] qarşısında da öyünə biləcək.
Amma yenə də çətin ki, Lavrov diqqətini bu məsələ üzərində cəmləyib. Bu, mürəkkəb məsələdir, çünki Bakı bu məsələdə artıq öz sözünü deyib – bildirib ki, terrorçuları qaytarmaq niyyətində deyil”.
Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının 9 May paradı
Rusiya XİN rəhbərinin səfəri İkinci Dünya Müharbəsində Qələbə Gününün şərəfinə Dağlıq Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının keçirməsi planlaşdırılan paradla müəyyən əlaqəli qurulub. Azərbaycan cəmiyyətin buna kəskin mənfi reaksiya verir, baxmayaraq ki, Bakının rəsmi reaksiyası olmayıb.
Lavrova paraddan əvvəl Yerevanda olacaq – 5-6 mayda, Bakıya isə paraddan sonra gələcək – 10-11 mayda.
“Azərbaycan Moskvaya öz mövqeyini bildirib. Xankındidə [Ermənistan tərəfi bu şəhəri Stepanakert adlandırır — JAMnews] parad keçirib-keçirməməyin qərarını Kreml verir. Bununla da növbəti dəfə Qarabağda tərəflərdən hər hansı birinin istəyi və iradəsi ilə fəaliyyət göstərmək niyyətində olmadıqlarını və hər şeyə müstəqil qərar verdiklərini nümayiş etdirirlərMüəyyən mənada bu, sakit güc nümayişidir”, – Rauf Nəsirov hesab edir.
Yerevandan şərh
Rusiya Qafqazda gərginliyi aradan qaldırmaq istəyir
Siyasi şərhçi Hakop Badalyan hesab edir ki, “Lavrov Qarabağ üzrə 2020-ci il 9 noyabr üçtərəfli bəyanatın müddəalarını reallaşdırmağa və birgə yaşam ideyasını təbliğ etməyə çalışır”.
“Rusiyaya Qafqazda gərginliyi aradan qaldırmaq çox lazımdır, çünki digər istiqamətlər üzrə onun üçün çox kəskin və ciddi risklər var. Bu cür risklərdən biri Qırğızıstan və Tacikistan arasındakı münaqişədir.
- Atəşkəs imzalanandan sonra Azərbaycan və Ermənistan nə əldə edib?
- Yeni razılaşma Ermənistan və Azərbaycana nə verdi, nə vermədi və yollar necə açılacaq?
- Su müharibəsi. Qırğızıstan və Tacikistan arasındakı sərhəddə ən azı 13 nəfər həlak olub
Mühüm kontekst – Putinin az əvvəl Fransa prezidenti Makronla telefon danışığı. Onlar ATƏT-in Minsk Qrupu çərçivəsində sistematik işləmək və yaxın günlərdə Qarabağ məsələsi ilə bağlı təşəbbüslərlə çıxış etmək haqda razılığa gəliblər.
Bu telefon danışığı ABŞ-ın Osmanlı İmperiyasında erməni soyqırımını tanımasından bilavasitə sonra baş verib”.
İranın fəallığı və ABŞ-ın Ermənistana marağı Rusiyanı narahat edir?
“Ermənistanın Sünik vilayətində (Azərbaycanla sərhəddə) hərbi infrastrukturla bağlı məsələlər Lavrovun planlarına daxil ola bilər.
Orada yalnız Ermənistan və Azərbaycan mövqelərinin, yeni sərhədlərin və ya yeni təhlükəsizlik təhdidlərinin müəyyən olunması problemləri həll olunmur. Sünik həmişə geniş geosiyasi əhəmiyyət daşıyıb, xüsusən də İranın təklif etdiyi “Fars körfəzi – Qara dəniz” tranzit dəhlizi kontekstində.
Əslində bu, İranın Qərblə münasibətləri məsələsidir. Rusiyanın da buna nə dərəcədə qısqanclıqla yanaşa biləcəyini təsəvvür etmək mümkündür.
- Ermənistanın cənub bölgəsinin sakinləri baş naziri regiona buraxmayıblar: Sünik niyə qiyam qaldırıb?
Ermənistan üçün bu, ikibaşlı vəziyyətdir. Ölkə təhlükəsizlik baxımından Rusiyadan müəyyən asılılıqdadır və Ermənistanın ona qarşı müqavimət göstərmək üçün ciddi resurslarının olduğunu düşünmək çətindir.
Amma biz həm də ABŞ tərəfindən ciddi siqnallar görürük – erməni soyqırımının tanınması ilə bağlı, Dağlıq Qarabağın statusu məsələsində, köçkünlər məsələsində. Və bu da Ermənistana daha özünə əmin olmağa və Rusiya ilə münasibətlərdə öz maraqlarını qorumağa kömək edə bilər”.
Moskva Qarabağda iştirakı ilə bağlı Bakıdan zəmanət istəyir
“Rusiya Qarabağda hərbi iştirakını təsdiqləmək istəyir və bunun üçün Bakıdan maksimum zəmanət almağa çalışır.
Bundan başqa Rusiya Azərbaycanda Türkiyə və İranla rəqabət aparmaq istəyir”.
Azərbaycanda saxlanılan Ermənistan hərbçilərinin qaytarılması
“Hərbi əsirlər mməsələsi, əlbəttə ki, müzakirə olunacaq, çünki Yerevan bu məsələni qaldırır. Rusiya da bunun həll olunmasında maraqlıdır. Amma məsələ ondadır ki, Rusiya bunun üçün öz potensialından istifadə etməyə nə dərəcədə hazırdır.
Moskva bir tərəfdən Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərini korlayacaq və ya gərginləşdirəcək ciddi addımlar atmaq istəmir. Digər tərəfdən isə Rusiya bu məsələni Ermənistana qarşı təzyiq rıçaqı kimi istifadə edə bilər”, – Hakop Badalyan hesab edir.
Hər iki tərəfdən yolların açılması və Azərbaycanın AAİİ-ə daxil olması
Rusiya XİN rəhbərinin səfərləri zamanı məhz bu məsələlər iki ölkə liderləri ilə müzakirələrdə prioritet olacaq – politoloq Stepan Danielyan hesab edir.
“Məndə belə təəssürat yaranır ki, Azərbaycan ikinci Qarabağ müharibəsindən əvvəl, 2020-ci ilin payızında Rusiyaya AAİİ-ə daxil olmaq vədi verib. İndi isə Türkiyə bunu etməyə imkan vermir və Azərbaycan da anlayır ki, bu, ona sərf eləmir.
Bu vəziyyətdə Ermənistanın Azərbaycanın AAİİ-ə daxil olmasına veto qoymaq hüququndan yararlanması və əsirlərin qaytarılmasını ön şərt kimi irəli sürməsi rəsmi Bakının maraqlarına uyğundur. Ola bilər ki, Azərbaycan məhz bu səbəbdən əsirləri qaytarmır”.
Naxçıvan – İran yeni Süveyş kanalının analoqu kimi
“Rusiya üçün regiondan keçən yolların açılması məsələsi də çox vacibdir.
Ermənistan üçün də, Rusiya üçün də Naxçıvan-İran kommunikasiyası çox vacibdir. Bu yol təkcə bu iki ölkə üçün yox, həm də İran və ola bilər ki, Hindistan və Çin üçün də ciddi geosiyasi əhəmiyyət daşıyacaq.
Bu dəmiryolu Fars körfəzini Qarara dənizlə birləşdirəcək – ola bilər ki, Gürcüstandan yan ötərək, Abxaziya [Rusiya müstəqil dövlət kimi tanıyıb, amma Gürcüstan və bütün beynəlxalq ictimaiyyət, BMT Abxaziyanı Gürcüstanın əazisi hesab edir — JAMnews] vasitəsilə.
Bu, Rusiyanın təbliğ edəcəyi Süveyş kanalının yeni analoqudur. Amma Türkiyə və Azərbaycan başqa yolda maraqlıdır – Ermənistanın Meğri şəhərindən keçən [Azərbaycanda Zəngəzur dəhlizi adlandırılan yol — JAMnews].
Sərf etməyən layihələrə Ermənistanın müqavimət göstərməsi hazırda çətin olacaq. Yalnız işə yaramayan hakimiyyət dəyişəndən sonra vəziyyət tədricən dəyişə bilər”, – Stepan Danielyan hesab edir.
