Rusiya sülhməramlıları, erməni əhali və Azərbaycan ordusu: Laçın kimdədir?
Laçın şəhəri ətrafındakı vəziyyət qeyri-müəyyən qalır – Laçın Qarabağ zonasındakı həlledici məntəqədir, çünki Dağlıq Qarabağı Ermənistanla birləşdirən yol buradan keçir.
Qarabağda sülhün bərqərar olması haqda üçtərəfli (Azərbaycan, Ermənistan, Rusiya) razılaşmaya, o cümlədən də son xəbərlərə əsasən, Laçında yalnız Rusiya sülhməramlıları və erməni əhali olmalıdır.
Amma dekabrın 3-də Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi şəhərdə Azərbaycan hərbçilərinin olduğunu əks etdirən video paylaşıb. Bundan iki gün əvvəl isə prezident İlham Əliyev deyib ki, Laçın Azərbaycana qaytarılacaq.
Bəs indi Laçın kimin nəzarətindədir?
İkinci Qarabağ müharibəsi sentyabrın 27-də başlayıb və 45 gün sonra, noyabrın 10-da Ermənistan, Azərbaycan və Rusiyanın atəşkəs haqda razılaşma imzalaması ilə dayandırılıb. Bu razılaşmaya əsasən, dekabrın 1-ə qədər Azərbaycan Dağlıq Qarabağ ətrafında üç rayonu öz nəzarəti altına qaytarıb. Regionda Rusiya sülhməramlıları yerləşdirilib.
Noyabrın 10-da Azərbaycan, Ermənistan və Rusiyanın imzaladığı Qarabağ üzrə razılaşmada nələrin qeyd olunduğu aydın deyil
Kontekst: “Laçın dəhlizi” nədir?
Laçın rayonu dekabrın 1-də Azərbaycanın nəzarəti altına keçib və üçtərəfli razılaşmanın şərtlərinə əsasən, Azərbaycan tərəfinə qaytarılmalı olan üç rayondan sonuncusu idi.
Bu rayon əvvəlki ikisindən onunla fərqlənir ki, Ermənistan ərazisini Dağlıq Qarabağın mərkəzi, Xankəndi (Stepanakert) şəhəri ilə birləşdirən yeganə yol buradan keçir.
Məhz bu yol “Laçın dəhlizi” adlanan məfhumun yaranmasına səbəb olub.
Üçtərəfli razılaşmanın şərtlərinə əsasən, “Laçın dəhlizi” 5 kilometrlik ərazidir, Azərbaycan hərbçiləri ora daxil olmamalı, Rusiyanın sülhməramlı qüvvələrinin nəzarəti altında qalmalıdır.
“Dəhlizə” yalnız yolun özü yox, həm də yolun keçdiyi Laçının rayon mərkəzi və bir neçə kənd də daxildir.
Razılaşmaya əsasən, bu şərtlər üç il müddətində qüvvədə olmalıdır və bu müddət ərzində Xankəndidən Ermənistana Şuşadan yan keçən yeni yol salınmalıdır.
Səbəb ondadır ki, Şuşa Azərbaycan ordusunun nəzarəti altındadır, “Laçın dəhlizi” isə şəhərin bilavasitə yaxınlığından keçir.
Razılaşma imzalanandan az sonra bütün yol boyu Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin müşahidə məntəqələri qurulub.
İkinci Qarabağ müharibəsi günlərində bu əraziləri tərk edən Dağlıq Qarabağın erməni əhalisi bu yolla evlərinə, əsasən də Xankəndinə qayıdırlar.
Erməni əhali təhlükəsizlik zəmanəti alıb və Laçını tərk etməyib
Dekabrın 1-də Azərbaycan ordusu rayona daxil olmazdan bir neçə gün əvvəl erməni əhali Laçın rayonunun əksər kəndlərini tərk etməyə başlayıb.
“Laçın dəhlizi” üzərində yerləşən Laçın şəhərinin sakinlərinin taleyi noyabrın 27-ə qədər qeyri-müəyyən qalmışdı. Həmin gün elan olundu ki, bu yaşayş məntəqələrinin əhalisi Rusiya sülhməramlılarının təhlükəsizlik zəmanəti altında burada qala bilər.
Məlumdur ki, ən azı dekabrın 1-ə qədər erməni əhali Laçın şəhərini tərk etməyib.
Amma Azərbaycan mənbələrindən o da məlumdur ki, noyabrın 30-da Rusiya sülhməramlıları şəhərdə inzibati binaların üzərindən Ermənistan bayraqlarını endiriblər.
Azərbaycan ordusu Laçına daxil olur? Video
Dekabrın 3-də Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi “Azərbaycan ordusu Laçın şəhərinə daxil olur” başlıqlı video paylaşıb.
Bu videoya heç bir aydınlıq gətirilməyib, baxmayaraq ki, bu, razılaşmadakı “Laçın dəhlizi” haqda müddəaya ziddir.
Amma bundan bir gün öncə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Laçının kimin nəzarəti altında olacağına dair başqa fikir səsləndirib.
Azərbaycan prezidenti Laçın haqqında
“İndi hamı yaxşı bilir ki, Laçın dəhlizi Laçın şəhərinin içindən keçir. Beləliklə, Laçın şəhəri o dəhlizin ortasında qalır. Mən isə Rusiya Prezidenti ilə söhbətlər əsnasında deyirdim ki, Laçın şəhəri də bizə qayıtmalıdır.
Ona görə biz təklif edirik ki, yeni bir dəhliz inşa edilsin. Dağlıq Qarabağı Ermənistanla birləşdirən yeni bir dəhlizin marşrutu işlənilsin və inşa edilsin.
Burada vaxt da göstərilib – 3 il ərzində. Ancaq mən hesab edirəm ki, biz bunu daha tez müddətdə edə bilərik.
Yeni dəhlizin parametrləri müəyyən olunandan sonra Laçın şəhəri də bizə qaytarılacaqdır”, – Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev dekabrın 1-də xalqa müraciətində bildirib.
Üçtərəfli razılaşmanın təftişi?
Üçtərəfli razılaşmada, “Laçın dəhlizi” çərçivəsində yeni yolun inşası haqda bəhs edilir, amma Laçın şəhəri haqda heç bir qeyd yoxdur.
Buna görə də ekspertlər Əliyevin bu məsələ ilə bağlı sözlərini “bəyanat şərtlərinin təftişi” kimi dəyərləndiriblər.
