Niyə Cənubi Qafqazda qonşu ölkələr arasında biznes alınmır? Üç hekayə

Cənubi Qafqazda iqtisadi əlaqələr

Mətn: Vüsalə Mikayıl, Foto: Güləndam Hədisova

Azərbaycanla Gürcüstanın ticari əlaqələri haqda söz düşəndə ilk ağıla gələn maşın və ehtiyat hissələri alveri olur. Azərbaycanın ikinci əl maşın bazarında qonşu Gürcüstandan gətirilən avtomobillərin xüsusi payı var. İki qonşu ölkə arasında illik ticarət dövriyyəsinin ümumi həcminin az qala üçdə birini məhz maşın alveri təşkil edir.

Pandemiyadan əvvəl Gürcüstandan Azərbaycana maşın və ehtiyat hissələri gətirib satmaq çox daha populyar idi. Bəs görəsən, indi vəziyyət nə yerdədir?

“Özümüz göylə, malımız yerlə gəlir”

Elnur İbrahimov artıq neçə ildir ki, Bakının Babək prospektində yerləşən bazarda avtomobillər üçün ehtiyat hissələri satır. Bazarda maşınlar üçün yağlar, hər cür detallar tapmaq mümkündür. Ehtiyatların böyük hissəsi Gürcüstan, Dubay və Almaniyadan gətirilir.

Elnur İbrahimov da ehtiyat hissələrini sözügedən ölkələrdən idxal edir. Amma deyir ki, 2020-ci ilin yazında Covid-19 pandemiyasının qarşısının alınması məqsədilə sərhədlər bağlandıqdan sonra vəziyyət xeyli qəlizləşib.

“Əvvəl Gürcüstana quru yolu ilə gedirdik, indi sərhədlər bağlıdır deyə özümüz təyyarə ilə gedirik. Sonra gedib oradan malı alırıq, yükləyirik yük maşınlarına. Yük maşınlarına ödədiyimiz məbləğ qarşılığında malları sərhəddən keçirirlər. Özümüz göylə, malımız yerlə gəlir”, – Elnur İbrahimov danışır.

Maşınların 20 faizi Gürcüstandan gətirilir

Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2022-ci ilin yanvar- sentyabr aylarında Azərbaycana 743 milyon 966 min ABŞ dolları dəyərində 55 min 199 avtomobil idxal olunub.

Gürcüstan Milli Statistika İdarəsinin hesabatında isə 2022-ci ilin təkcə yanvar-may ayları ərzində Azərbaycana 11 677 ədəd avtomobil ixrac edildiyi qeyd olunur.

Yəni Azərbaycana gətirilən maşınların təxminən 20 faizi (təxminən 170 milyon dollar) Gürcüstanın payına düşür.

2022-ci ilin birinci yarısında Gürcüstan-Azərbaycan arasında ümumi ticarət dövriyyəsinin həcmi isə 525 milyon ABŞ dollarını ötüb.

İki ölkə arasında maşın alveri – Gürcüstandan Azərbaycana – ümumi ticarət dövriyyəsinin təxminən 32 faizini təşkil edir.

Amma bu biznes getdikcə rentabelliyini itirir

Elnur İbrahimov söyləyir ki, alverdən asılı olaraq, bəzən ayda iki dəfə Gürcüstana getməli olur.

Bu isə ondan daha çox xərc tələb edir. Yüksək dövlət rüsumunu da bura əlavə etdikdə işlərinin daha da qəlizləşdiyindən danışır:

“Bəzən satış yaxşı olur, ayda iki dəfə gedirik. Bəzən, elə indiki kimi müştəri olmur, satışlar zəifləyir. Onda iki-üç aydan bir getməli oluruq. İndi də təyyarə biletlərinin qiymətlərini bilirsiniz, çox bahadır [Hazırda AZAL-ın həyata keçirdiyi Bakı-Tbilisi-Bakı reyslərinə bilet 400-450 manat civarındadır]. Bir ehtiyat hissəsi, balaca dəmir bizə çox baha başa gəlir. Üstünə qoyduğumuz da qəpik-quruş. Müştəri də olmayanda bax beləcə bir-birimizin üzünə baxırıq. Xərci borcu ödəmir”, – İbrahimov deyir

Yüksək gömrük rüsumu

Azərbaycana gətirilən maşınların rəsmi gömrük rüsumunu e.customs.gov.az saytında əlavə olunmuş kalkulyatorda hesablamaq mümkündür.

Məsələn, Gürcüstanda təxminən 5 min dollara dəbli hibrit mühərrikli maşın aldınız. Azərbaycana gətirdiyiniz zaman bu maşın 70 faiz bahalaşaraq qiyməti 8500 dollar olacaq.

Hərçənd satıcıların iddiasına görə, gömrükdə onlardan rəsmi rüsumdan əlavə qeyri-rəsmi ödəniş də alırlar.

Badamdar bazarı

Amma burdakı nisbi hərəkətliliyi Badamdarda yerləşən digər maşın bazarında görmək mümkün deyil. Bazarda gözə dəyən tək-tük adamlar da işçilər və satıcılardır. Alıcı sarıdan bazarda kasadlıqdır.

Burda satıcılar müştərilərə birinci və ikinci əl avtomobillər təklif edirlər. Bazardakı ikinci əl maşınların çox hissəsi Gürcüstandan gətirilir.

Satıcılar bir tərəfdən satışların kasad olmasından, digər tərəfdən də ölkəyə avtomobil gətirməyin çətinliyindən gileylənirlər. Burada satışlar daha çox həftəsonları olur. Buna baxmayaraq, hər gün satış ümidilə səhərin erkən saatlarından bazara gəlib maşınları silib parıldatmaqdan başqa çarələri olmadığını söyləyirlər.

Müsahibimiz Rizvan Şıxhəmzəyev satmaq üçün maşınları əvvəl Gürcüstandan gətirsə də, artıq Koreyadan gətirməyə başlayıb. O Gürcüstandan maşın idxalının artıq qazanclı olmadığını söyləyir. Onun əvəzinə daxili bazardan avtomobil alıb-satmağa üstünlük verir.

O əvvəllər avtomobili alıb elə sərhəddən sürərək keçirməyin mümkün olduğu günləri xatırlayır:

“Amma indi sərhədi keçmək üçün hər maşına görə avtokarlar 400 dollar pul istəyir. Özünün də bilet pulu 500 manata yaxın edir. Bileti də hər deyəndə tapmaq olmur. Otel pulu hamısı 1000 manat etdimi?

Burada heç gətirdiyi maşının üstünə 400 dolları qoyub sata bilmir. Gürcüstandan maşın gətirənlər 300-400 manata işləyirlər.

Elə o xərclədiyi 1000 manat qalardı da bu bədbəxtin cibində. Sərhədlərin bağlı qalması çox pisdir”.

Söhbət etdiyimiz satıcılar Gürcüstandan gətirilən maşınların qəzalarda əzilib yararsız vəziyyətə düşən və sığorta şirkətlərinin auksionlarda satdığı avtomobillər olduğunu bildirirlər. Maşınların elə sərhəddən bu vəziyyətdə keçirildiyini söyləyənlər də tapıldı. Çoxlarının dediyinə görə, belə maşınlar ölkəyə çatdırıldıqdan sonra təmir etdirilərək satışa hazır vəziyyətə gətirilir. Hətta əzilmiş halda gətirilən maşınları gömrük keçid məntəqələrində görmək mümkün olduğunu da söylədilər.

Bizim baş çəkdiyimiz Aksizli Mallar üzrə Baş Gömrük İdarəsinin keçid məntəqəsində yararsız maşınlar gözə dəyməsə də,  avtokarlarla maşınların daşınmasına şahid olduq.

“İnsanlar əvvəllər xərclərinə qənaət edə bilirdilər”

Avto-nəqliyyat üzrə ekspert Eldəniz Cəfərov isə quru sərhədlərinin bağlı qalmasının avtomobil ticarəti dövriyəsinə təsir etmədiyini söyləyir. O hətta əvvəlki illərə nisbətən artımın da müşahidə olunduğunu vurğulayır. Amma hər şeyin qiyməti xeyli artıb.

“İkinci əl avtomobilləri quru sərhədlər açıq olanda satıcılar sürərək sərhəddən keçirə bilirdilər. Belə olanda insanlar xərclərinə daha çox qənaət edə bilirdilər. Amma indi həmin avtomobillər konteynerlər vasitəsilə daşınır. İstər birinci əl avtomobil bazarında, istərsə də ikinci əl avtombillərin satışında daşınma qiymətlərində də gözəçarpan artımlar müşahidə olunur.

Əlbəttə, burada bütün dünyada logistika qiymətlərinin artmasının da rolu var. Bu da təbii ki, ölkəyə idxal olunan maşınların qiymətində özünü göstərir. Amma bütün bunlara baxmayaraq, yenə ölkəyə idxal olunan avtomobillərin sayında azalma yox, əksinə artım gözə çarpır”, -ekspert qənaətlərini bölüşür.

Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, quru sərhədləri bu ilin martın 1-nə qədər hələ bağlı qalacaq. Ölkədəki epidemioloji vəziyyətin mənfi göstəriciləri bir və ya iki rəqəmli statistika ilə göstərilir.

Hökumət nümayəndələri də vəziyyətin stabil olduğunu zaman-zaman etiraf edirlər. Amma yenə də yazda sərhədlərin açılacağı sual altındadır. Elə avtomobil bazarındakı satıcıların da buna ümidi qalmayıb. Hətta artıq xərclərə görə biznesini dayandıranlar da var.

“İndi ancaq dolana bildiyimizə şükür edirik. Üç-beş manat kənara ata bildiyimiz günlər çoxdan geridə qalıb”, – Rizvan Şıxhəmzəyev deyir.

на набережной.

Anar Məmmədzadənin 33 yaşı var. O, Tiflisdəki biznesi – dəniz kənarında Qafqaz xalçaları mağazası haqda danışır.

“Atam və onun qardaşları bu işə illər əvvəl başlayıblar. Eldar əmim ilk mağazasını 1991-ci ildə köhnə Tbilisidə, “Meydan”da açıb. O vaxtlar ümumiyyətlə mağazalar yox idi. Sadəcə insanlardan xalçaları təhvil almaq üçün məntəqələr var idi. Amma daha çox evləri dolaşaraq əhalidə olan xalçalara baxırdılar.

Mağaza açılandan az sonra isə haqqımızda xəbər bütün şəhərə yayıldı. Sonra hamı xalçalarını birbaşa mağazaya gətirməyə başladı.

Sonra ikinci əmim yaxınlıqda başqa bir mağaza açdı. 1995-ci ildə isə atam eyni mağazanı sahildə açdı. Onda mənim altı yaşım var idi. Məktəbdən birbaşa mağazaya gəlib burada vaxt keçirirdim. Mən xalçalarla böyümüşəm.

Tələbə olanda artıq bu işə yaxşı bələd idim və sonrakı həyatımı xalçalarla bağlamışdım.

“15 ildir ki, bu işdəyəm. Bu elə bir işdir ki, onu sevməsən, bacarmazsan və heç vaxt öyrənə bilməzsən”.

Bu sadə ticarət deyil. Burada xalçaların hamısı əllə toxunur, hamısı sənət əsərləridir. Əgər xalça ticarəti edirsinizsə, hər bir ornamentin izahını, hər bir xalçanın yaşını, hər bir elementin mənşəyini bilmək lazımdır. Əgər siz sadəcə xalçanı yerə sərib, göstərsəniz və susub yanında dayansanız, heç nə olmayacaq.

Müştərinin xalçanı alması üçün ona həmin xalçanın hekayəsini danışmaq lazımdır.

Bu işdə neçə il olsanız da, onun bütün incəliklərini heç vaxt tam öyrənə bilməyəcəksiniz. Qətiyyən. Xalçaların o qədər növləri var ki, bu sənət haqqında heç vaxt hər şeyi bilmək mümkün deyil.

Xalça ustası təkcə öz bacarığından deyil, həm də təxəyyülündən istifadə edir. Müəllif künclərində müxtəlif elementlərlə dörd müxtəlif ornamenti qarışdıra bilər. Ona görə də bu məsələni tam öyrənmək müşküldür.

Məsələn, azərbaycanlıların yaşadığı kənddə müəllif Azərbaycan ornamentləri ilə xalça toxuya bilər. Amma Gürcüstan ərazisində, yəni gürcü yunundan və gürcü boyası ilə toxunur, ona görə də bu, artıq gürcü xalçasıdır.

Biz antik xalçaların satışı ilə başladıq və indi mağazamızın əsasını bu – Qafqaz və İran antik xalçaları təşkil edir. Əvvəllər ailələrdə ancaq köhnə xalçalar olurdu. Amma 2000-ci illərin əvvəllərindən yeni xalçalar meydana çıxdı və biz onları Azərbaycandan, İrandan gətirməyə başladıq.

İstər təzə, istərsə də köhnə xalçaların hamısı əl ilə toxunur.

İran, Azərbaycan, erməni və gürcü xalça və kilimlərimiz var. Gürcüstanda xəz xalçalar toxumaq ənənəsi yox idi, gürcü ustaları parçadan xalçalar düzəldirdilər. Xəz xalçaları əsasən Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlılar və ermənilər toxuyurdular.

Lakin Gürcüstan həmişə Qafqazın ticarət mərkəzi olub, ona görə də Tbilisidə satışda çoxlu sayda Ermənistan, Azərbaycan, İran xalçaları və dünyanın digər bölgələrindən olan əsərlər görmük mümkündür.

Təəssüf ki, hazırda köhnə əl işi xalçalar Gürcüstanı tərk edir. Yerlilər nadir hallarda xalça alırlar. Müştərilərimiz adətən turistlərdir və xalçaları xaricə xatirə suveniri kimi aparırlar.

İndi mağazamızda satışda 3457 xalça var. Bəziləri açılış günündən buradadır – qədim, nəhəng xalçalar. İllər keçdikcə onların qiyməti, təbii ki, artır.

Kiçik xalçaların qiyməti 100 laridən [təxminən 30 dollar] başlayır və 500 lariyə [təxminən 180 dollar] kimi qalxır. Böyük köhnə xalçanın qiyməti 10 000 lari [təxminən 3 000 dollar] ola bilər.

Bu kifayət qədər zəhmət tələb edən işdir. Hər səhər saat 9-da gəlirik, xalçaları çıxarırıq, yığırıq, təmizləyirik, baxırıq. Mən mağazanı ildə bir dəfə, yanvarın 1-də bağlayıram. Digər günlərdə səhərdən axşama kimi həmişə burada oluruq.

Xalçalarla yanaşı, antikvar kolleksiyamız da var. Biz bu əşyaları 20 ildən çoxdur ki, yığırıq və satmırıq. Əvvəlcə sırf mağazanı bəzəmək üçün köhnə əşyaları toplamağa başladıq, getdikcə hamısı böyük kolleksiyaya çevrildi.

Əlimdən gələni edirəm ki, bu işi yüksək keyfiyyətlə davam etdirim və övladlarımı bu işə cəlb edim. Bu yolla getməsələr belə, yenə də mağazamız olacaq. Amma ən əsası, ailəmin bu şəhər üçün saxladığı xatirəyə sahib olacaqlar”.

Ermənistan-Gürcüstan ticarəti və birgə müəssisələrin olmaması

Ermənistanın coğrafiyası bu ölkənin ən həssas yerlərindən biridir. Dənizə çıxışı olmayan və dörd quru sərhədi olan bu ölkənin siyasi problemlər üzündən Türkiyə və Azərbaycanla sərhədləri 30 ildir ki bağlıdır. Bu şəraitdə Ermənistanın dünya bazarlarına çıxışı əsasən Gürcüstan vasitəsilədir. Yerevanla Tbilisi arasında biznes dialoqunu ləngidə biləcək heç bir ciddi problem yoxdur. Amma standart ticarət dövriyyəsini nəzərə almasaq, Ermənistanla Gürcüstan arasında iqtisadi əməkdaşlıq dərinləşmir. Niyə?

Ticarətin əhəmiyyətli artımı və 1 milyardlıq hədəf

2018-ci ildə Ermənistanda baş verən məxməri inqilabdan sonra Tbilisi baş nazir Nikol Paşinyanın ən çox ziyarət etdiyi paytaxtlardan birinə çevrilib. Hətta iki ölkə başçılarının bir-iki dəfə paytaxtlardan kənarda qeyri-rəsmi görüşləri də baş nazirlərin və ölkələrin xüsusi yaxınlığını nümayiş etdirir. Danışıqların əsas leytmotivi həmişə iqtisadi əməkdaşlıq olub. Görünür, hökumətlərin səyləri müəyyən nəticələr verir.

Ermənistan Milli Statistika Xidmətinin məlumatına görə, 2022-ci ilin yanvar-noyabr aylarında ölkələr arasında ticarət dövriyyəsi 759 milyon dollar təşkil edib. Bu, birgə ticarətin ən böyük həcminin qeydə alındığı 2019-cu illə müqayisədə 57 faiz çoxdur. Maraqlıdır ki, bu müddət ərzində Ermənistandan Gürcüstana ixrac təxminən üç dəfə artıb.

Gürcüstanın baş naziri Qaribaşvili 2023-cü ilin yanvarında Ermənistana səfəri zamanı hətta bəyan edib ki, Gürcüstan tərəfinin məlumatına görə, 2022-ci ilin bütün ili üçün ticarətin ümumi həcmi bir milyard dolları ötüb. Bu rəqəm doğrudursa, Yerevan və Tbilisi iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığı yeni səviyyəyə çıxaran mühüm həddə çata biliblər.

Ermənistanın baş naziri bir milyard dollar həddinə çatmaq məqsədini açıq şəkildə bəyan edib:

“2019-cu ildə Gürcüstanla birlikdə qarşımıza ortamüddətli perspektivdə ikitərəfli ticarəti ildə 1 milyard dollara çatdırmaq kimi iddialı məqsəd qoymuşuq. Koronavirus pandemiyası bu prosesi ləngitdi, lakin indi biz koronavirusla paralel yaşamağı öyrəndiyimiz üçün bu niyyəti təsdiq etməyi təklif edirəm. Biz artıq baş nazir Qaribaşvili ilə müzakirə etmişik və 2026-cı ilə qədər ölkələrimiz arasında ticarət dövriyyəsini 1 milyard dollara çatdırmağa çalışacağıq”.

Niyə Gürcüstan və Ermənistan bir-birinə sərmayə qoymur?

2016-cı ildə Ermənistanda Gürcüstan kapitallı 160 müəssisə qeydiyyatdan keçib. O vaxtdan bəri məlumatlar yenilənməyib. Amma Ermənistan bazarının diqqətli tədqiqi açıq şəkildə göstərir ki, ya belə müəssisələr qalmayıb, ya da onlar kiçik biznesdir və hər hansı ciddi istehsal miqyasını təmin etmirlər.

“İqtisadiyyatlarımızın strukturu çox oxşardır. Elə sahələr var ki, Ermənistanda bir qədər daha çox inkişaf edib, elə sahələr də var ki, Gürcüstanda daha yaxşıdır. Ermənistan kapitalının olduğu nadir sahələrdən biri də turizmdir. Erməni iş adamları hələ də Gürcüstan kurortlarında mehmanxana biznesinə sərmayə qoyurlar”, – Gürcüstan üzrə ekspert Conni Melikyan deyir.

Ermənistan-Gürcüstan iqtisadi əlaqələrinin inkişafının ətalət xarakterini göstərən digər amil iki ölkənin hökumətlərarası komissiyasının işidir. Uzun illər görüşlər keçirməyib və yalnız 2019-cu ildə iki ölkənin Nazirlər Kabinetinin nümayəndələri bir araya gəlib ikitərəfli gündəliyin əsas məsələlərini müzakirə etməyə nail olublar.

Gürcüstan və Ermənistan investorlarının qonşu ölkələrin iqtisadiyyatına sərmayə yatırmaq istəməməsinin əsas səbəbi kifayət qədər trivialdır – bazarın kiçik olması. Həm Gürcüstan, həm də Ermənistan 30 illik müstəqillik dövründə beynəlxalq iqtisadi təşkilatların reytinqlərində bir-birinə yaxındır. Bu onu göstərir ki, bu ölkələrdə bizneslə məşğul olmaq üçün şərait oxşardır. Buna görə də özəl sektor çox vaxt nəzərəçarpacaq rəqabət üstünlükləri olmayan ölkəyə investisiya qoymağın mənasını görmür.

İkinci səbəb zehnidir. Ermənistan biznesinin nəinki Gürcüstan iqtisadiyyatına, heç bir başqa ölkənin iqtisadiyyatına investisiya qoymaq vərdişi və xüsusi resursları yoxdur. Ermənistan iqtisadiyyatının əsas investoru ya yerli iş adamları, ya böyük ölkələrin investorları, ya da erməni diasporunun nümayəndələri olmaqda davam edir. Çox vaxt Ermənistana investisiya axını ya siyasi mülahizələrlə (Rusiya kapitalının Ermənistanda olması və genişlənməsi), ya da vətənpərvərlik (diasporadan olan iş adamlarının fəaliyyəti) ilə şərtlənir.

Bu şərtlər daxilində erməni biznesinin Gürcüstan bazarına daxil olmaq qərarına gələcəyinə inanmaq olmaz. Necə ki, tərs axına arxalanmaq lazım deyil.

Vəziyyəti yuxarıdan hərəkətlərin koordinasiyası ilə dəyişmək olardı. İki ölkənin hökumətləri birgə müəssisələrin yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edə bilərdilər, lakin bu hələ baş vermir.

Gürcüstan Ermənistan üçün əsas tranzit kimi

Gürcüstan Ermənistan üçün önəmli ölkədir. Ancaq tərs konfiqurasiya işləmir. Ermənistandan gələn malların çoxu Gürcüstan vasitəsilə beynəlxalq bazarlara çıxır. Üstəlik, bu, həm Yuxarı Lars keçid məntəqəsindən Rusiyaya gedən quru yoluna, həm də dəniz yollarına aiddir. Əsas nöqtə Gürcüstandır. Bu, Ermənistan-Türkiyə sərhədinin bağlı olması səbəbindən baş verib. Türkiyənin Ermənistan üçün Avropaya ən qısa yol hesab edilməsinə baxmayaraq, Ermənistan üçün həm Avropa, həm də Rusiyanın ticarət yolları Gürcüstandan keçir.

Bu arada Ermənistan Gürcüstan üçün yalnız cənub istiqamətini – İran və Yaxın Şərq ölkələrinin bazarına çıxışı təmin edir. Tehran illərlə təcrid və beynəlxalq sanksiyalarla tamamilə qapalı iqtisadiyyat modeli yaradıb. Bəzi hüquqi müddəalar əslində çox geniş çeşiddə malların İran bazarına daxil olmasını qeyri-mümkün edir. İslam Respublikası yerli istehsalçıları belə qoruyur. Müvafiq olaraq, İran mal ixracı baxımından Gürcüstan üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etmir. Yaxın Şərqin digər ölkələrinə gəlincə, bu bazarlara Cənubi Qafqaz ölkələri üçün giriş prinsipcə çətindir.

Bütün bunlar onu göstərir ki, Ermənistanla Gürcüstan arasında mövcud iqtisadi əməkdaşlıq məntiqi yaxın gələcəkdə də davam edəcək. Tərəflərə ticarəti əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa həqiqətən kömək edə biləcək şey logistik problemlərin aradan qaldırılmasıdır. Ermənistan hazırda İran və Gürcüstan arasında tranzit olmaq üçün Şimal-Cənub magistralını tikir. Rusiya Gürcüstanla sərhəddə keçid məntəqəsinin imkanlarını genişləndirmək niyyətindədir.

Ermənistan və Gürcüstan arasında iqtisadi əməkdaşlığın dinamik inkişaf edən digər sektoru enerji sektorudur. Ermənistan ənənəvi olaraq istehsal olunan elektrik enerjisinin artıqlığına malikdir və Yerevan artıq qalan elektrik enerjisini Gürcüstan və İrana satır. Son məlumatlara görə, Ermənistan 2022-ci ildə Gürcüstana 365 milyon kilovatsaat elektrik enerjisi ixrac edib. Bu, əvvəlki 10 ilin cəmindən çoxdur.

“Həmin artım Ermənistanda enerji bazarının liberallaşdırılması ilə bağlıdır. Əgər Ermənistan dördüncü yüksək gərginlikli elektrik xəttinin tikintisini həyata keçirə bilsə, bu, iki ölkənin enerji sistemlərinin daha da geniş inteqrasiyasına imkan verəcək. Müvafiq olaraq, Ermənistan Gürcüstana daha çox elektrik enerjisi idxal edə biləcək”, – Gürcüstan üzrə ekspert Conni Melikyan deyir.

Hazırda Ermənistan və Gürcüstan arasında üç yüksək gərginlikli elektrik verilişi xətti var, 400 kV gərginlikli dördüncü xəttin tikintisinə (Almaniya bankının KfW krediti əsasında) 2023-cü ildə başlanması planlaşdırılır. Eyni zamanda, Ermənistan və İran arasında üçüncü yüksək gərginlikli elektrik verilişi xəttinin çəkilməsi prosesi gedir. Yerevan Gürcüstan və İran arasında enerji dəhlizinin bir hissəsinə çevrilməyi gözləyir.

Cənubi Qafqazda iqtisadi əlaqələr