Mirzoyan və Bayramov Vaşinqtonda razılığa gələ bilməyiblər, lakin Blinken nikbindir
Vaşinqtonda Mirzoyan-Bayramov danışıqları
Mayın 1-dən 4-dək dörd gün ərzində, Vaşinqtonda ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenin vasitəçiliyi ilə Ermənistan və Azərbaycanın xarici işlər nazirləri arasında danışıqlar gedib. Bu, Ararat Mirzoyanla Ceyhun Bayramov arasında danışıqların ən uzun raundu olub. Lakin Vaşinqton görüşünün nəticələrinə dair heç bir birgə bəyanat imzalanmayıb, tərəflər birgə press-relizlə kifayətləniblər:
“Nazirlər və onların komandaları “Sülh və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında” ikitərəfli saziş layihəsinin bəzi maddələri üzrə qarşılıqlı anlaşmada irəliləyiş əldə ediblər, eyni zamanda bəzi əsas məsələlər üzrə mövqelərin hələ də fərqli olduğunu qeyd ediblər”.
Bununla belə, ABŞ dövlət katibi öz qiymətləndirmələrində nikbindir:
“Ümid edirəm ki, hər iki nazir mənim kimi sülh sazişinin uzaqda olmadığına, Ermənistan və Azərbaycan xalqları üçün davamlı sülhü təmin edəcəyinə inanır. Bu sülh nəinki iki xalqın həyatına böyük təsir göstərəcək, həmçinin həm regional, həm də daha qlobal təsirə malik olacaq. Hər şey çətinbaşa gəlir, lakin irəliləmək arzusu və səyi realdır, qeyd etdiyim kimi, son bir neçə gündə ciddi irəliləyiş əldə etmişik. Görünür, yekun razılaşma çox da uzaqda deyil və biz bu razılığa gəlməkdə qərarlıyıq”.
Daha sonra Dövlət Departamentinin rəsmi press-relizində aşağıdakı əlavələr yer alıb:
“Həm Ermənistan, həm də Azərbaycan prinsipcə müəyyən şərtlərlə razılaşıb və həll olunmamış məsələlərdə bir-birinin mövqeyini daha yaxşı başa düşür. Mən nazirləri öz hökumətləri ilə əlavə xoşməramlılıq, çeviklik və kompromis ilə razılaşmanın əldə edilə biləcəyi fikrini bölüşmək üçün paytaxtlarına qayıtmağa dəvət etdim. Onlar davamlı sülhü təmin etmək səylərində Birləşmiş Ştatların tam dəstəyindən və iştirakından istifadə etməyə davam edəcəklər”.
Bakı və Yerevanda Vaşinqton danışıqları necə qiymətləndirilir, analitiklərin şərhləri.
- İlham Əliyev: “Hədə və terror dili Azərbaycanla işləməyəcək”
- Mətbuat Azadlığı günündə Azərbaycan mətbuatı 151-ci yerdə
- “Yaxın zamanda sülh sazişi gözləməyə əsas yoxdur”. Bakıdan şərh
Bakıdan şərh
Azərbaycanlı deputat Rasim Musabəyov Amerikadakı danışıqlardan sonra sənədləşdirilmiş razılaşmanın olmamasını Rusiyanın Yerevana təzyiqi ilə izah edib:
“Vaşinqtonda keçirilən danışıqlarda Ermənistan onun tələblərindən boyun qaçırdı və Azərbaycanla sazişin paraflanmasını pozdu. Moskvada danışıqların davam etdirilməsi elan edilib. Oradan həvəsləndirmə gəldi. Stavropol diyarında magistral qaz kəmərinin təmiri başa çatıb, Ermənistana mayın 1-də kəsilən qazın verilişi bərpa edilib”.
Deputat həmçinin “Kremldən kənd təsərrüfatı məhsulları daşıyan erməni yük maşınlarının Vaşinqtonda nazirlərin görüşləri zamanı dayandırılmış Lars keçidindən keçməsinin başlanması şəklində həvəsləndirici jest” də gözləyir.
“Dağ siçan doğdu”. Azərbaycanlı politoloq Fərhad Məmmədov Vaşinqton danışıqlarını belə xülasə edib.
“İrəliləyiş… finiş xətti… Yorğun Blinken… Vəssalam?! Hamısı da amerikalıların özlərinin mövqeyində ardıcıllığın olmamasındandır! Bir vaxtlar işğalçını göstərmirdilər, Ermənistana qarşı sanksiyalar tətbiq etmirdilər, əksinə, maddi və siyasi dəstək verirdilər.
Elə mövzular qalıb ki, onlar haqqında ortaq anlayış yoxdur. Deməli, Bakı növbəti görüşə qədər razılaşma əldə etmək üçün daha çox addımlar atacaq. Diplomatik döyüş Rusiyada davam edəcək, maraqlı olacaq…
Amerikalılara Azərbaycanın anklavlardan əl çəkməsi lazımdır… Paşinyanın Praqada verdiyi məhz bu haqda bəyanatdan anladığım budur… Paşinyana hakimiyyəti saxlamağa kömək etmək üçün…
Qarabağ erməniləri isə qeyri-müəyyən vəziyyətdə qalacaqlar…” o əlavə edib.
Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov danışıqların çətin keçdiyini qeyd edib. “Bu hiss olunurdu” deyib.
“Ən yaxşı halda hansısa mətn paraflana bilər. Çünki xarici işlər nazirlərinin bu görüşündən bir müddət sonra Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan dövlət başçıları səviyyəsində də görüş keçirilərək hansısa sənədə qol çəkilə bilər. Və belə ciddi və bir neçə gün davam edən danışıqlardan sonra ölkə liderlərinin də görüşü gözləniləndir. Hiss olunur ki, ABŞ Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsinə siyasi baxımdan nöqtə qoymaq əzmindədir. Ona görə ki, amerikalılar artıq danışıqlar masasına postkonflikt dövrünə aid məsələlərin prinsip baxımından həlli məsələsini çıxarıblar”.
Yerevandan şərh
Tiqran Qriqoryan, politoloq:
“Vaşinqton Marafonu başa çatdı. Mən hesab edirəm ki, vasitəçilər üçün gözləniləndən daha az nəticə əldə edildi. Əminəm ki, heç olmasa birgə bəyanat imzalanacağına dair gözlənti var idi, lakin gözlənildiyi kimi, ən mühüm məsələlərdə irəliləyişə nail olmaq mümkün olmadı.
Xüsusilə,
- Bakı-Stepanakert (Xankəndi) birbaşa danışıqlar mexanizmi və bununla bağlı tərəflərin fərqli fikirləri,
- xəritələrdə razılaşmanın olmaması və
- sülh sazişinin həyata keçirilməsi üçün təminatlar və ya mexanizmlər haqqında razılığın olmaması.
Katib Blinkenin nikbin şərhlərinə baxmayaraq, tərəflərin bu üç əsas məsələdə necə razılığa gələ biləcəyi barədə heç bir fikrim yoxdur. Xüsusən də birbaşa danışıqlar mexanizmi ilə bağlı”.
Suren Surenyants, politoloq:
“Gözlənildiyi kimi, Mirzoyan-Bayramov danışıqlarının Vaşinqton raundu səmərəsiz oldu. Düşünürəm ki, Vaşinqtondakı danışıqlar ən azı iki səbəbə görə belə nəticəyə məhkum edildi:
1) Ermənistan-Azərbaycan birbaşa dialoq institutu, sadəcə olaraq, Yerevanla Bakı arasında güc balansının olmaması və bunun nəticəsində Azərbaycanın öz gündəmini Yerevana sırımağa çalışması səbəbilə səmərəli işləyə bilməz;
2) Rusiyanın siyasətini bəyənsək də, bəyənməsək də, amma göz qabağındadır ki, Moskvanın iştirakı olmadan Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanmasına nail olmaq mümkün deyil. Rusiya təkcə Cənubi Qafqazda əsas moderator, bu münaqişədə əsas vasitəçi deyil, həm də əslində bu münaqişənin tərəfi və iştirakçısıdır ki, bu da Qarabağda hərbi əməliyyatlara son qoyan 9 noyabr [2020-ci il] üçtərəfli bəyanatın məntiqindən irəli gəlir.
Əlbəttə, deyilənlərdən belə nəticə çıxmır ki, danışıqların Moskva raundu uğurla keçəcək. Ümumiyyətlə, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanmasını bu istiqamətdə birləşdirilmiş beynəlxalq səylər olmadan təsəvvür etmək çətindir. Bunlar isə Rusiya ilə Qərb arasında qlobal münaqişə, beynəlxalq xaos şəraitində ola bilməz.
Bu vəziyyət, təbii ki, Ermənistanın təhlükəsizliyi, ermənilərin Artsaxdan (Qarabağdan) qovulması ilə bağlı yeni risklər yaradır”.
Ruben Mehrabyan, politoloq:
“Əsas məsələlərdə fikir ayrılıqlarının qalmasının qeyd olunması onu göstərir ki, Əliyev hələ də qəti müqavimət göstərir və ümid edir ki, Vaşinqton görüşündən sonra Kreml 2016-cı ildə Vyanadan sonra olduğu kimi, növbəti “Sankt-Peterburq” təşkil edərək Yerevana təzyiq göstərəcək və Bakının Amerikanın təzyiqindən “çıxmağa” bir daha kömək edəcək, bundan sonra da Moskva və Bakının maraqları naminə qanunsuzluğu davam etdirmək üçün növbəti dəfə “cığır açacaq”.
Bu isə o deməkdir ki, Yerevan bunun qarşısını almalıdır.
Bu isə Moskvanı sevimli Bakı ilə baş-başa buraxmaq, bununla da Bakıya təzyiqlərin güclənməsinə, onun mövqelərinin Vaşinqton və Brüsselə yaxınlaşmasına töhfə vermək deməkdir.
Amma Praqadan bizə deyirlər ki, “Moskvaya səfər nəzərdə tutulur” [Bunu Çexiyaya rəsmi səfəri zamanı Paşinyan özü açıqlayıb].
İndi “Moskvaya səfər”, bu nə üçündür?
Sizə xəbərdarlıq etmək istəyirəm: gedəcəyiniz anlaşılmaz dərəcədə sevimli Moskva agenti Serjikin (Ermənistanın keçmiş prezidenti Serj Sarkisyanın) üzərindən keçdi və ona aman vermədi. Düşünməyin ki, sizə rəhm edəcək.
Bir sözlə, bu çuxura girmək lazım deyil, yenə öz əllərinizlə, əlinizdə olan hər şeyi xəndəkləyəcəksiz, orada “tutunmağa” heç bir şey yoxdur. Hələ onu demirəm ki, sizi “tutacaqlar” və yaxşıca döyəcəklər.
Bu arada, sülh gündəmi deyilən şey sülh uğrunda, sülh düşmənlərinə qarşı və hər şeydən əvvəl sülhün əsas düşməni olan Moskvanın səylərinə qarşı inadkar mübarizədir”.
