“Keyfiyyət missiyaya müvafiq deyil” – Azərbaycandan “Dolma gündəlikləri” komik serialı haqda
Dolma gündəlikləri / Dolma Diaries Azərbaycanda
«Dolma diaries» Almaniyanın Fridrix Ebert Stiftung fondunun dəstəyi ilə bir qrup Cənubi Qafqaz fəalı və jurnalisti tərəfindən lentə alınan yeni komediya serialıdır. Serialın süjeti Berlində bir mənzili paylaşmağa məcbur olan üç tələbənin – gürcü, azərbaycanlı və erməninin münasibəti ətrafında qurulub. Serial haqqında daha ətraflı burada oxuya bilərsiniz. Biz isə “Dolma Gündəlikləri”nin ilk seriyasını izləməyə müvəffəq olanların fikirlərini öyrənmək qərarına gəldik. Spoiler: bütün respondentlər filmin ideyasını bəyəndilər, lakin necə həyata keçirildiyini yox.
Həddən çox şablon
Mühəndis Seymur Abbasov siyasətlə maraqlanmır, “Dolma gündəlikləri” filmi isə sadəcə xoşuna gəlməyib. Zarafatlar gülməli, personaşlar isə simpatik gəlməyib.
“Daha dəqiqi, gürcü simpatiya doğurur, erməni və azərbaycanlı isə yox. Yeri gəlmişkən, erməni və azərbaycanlının qonaq otağını bölüşdürdüyü səhnədə otağın lap uzaq küncünə sıxışsdırdıqları gürcüyə görə çox təəssüfləndim”.
Hərçənd xaricdə düşmən ölkələrdən olan tələbələrin bir-birinə qarşı nifrətin öhdəsindən gəlmələri üçün birlikdə yaşamağını nəzərdə tutan təqaüdlə oxuyan gənclər haqda komediya çəkmək ideyası Seymurun xoşuna gəlib.
“İdeoloji tərkibə gəlincə, ermənilərin və azərbaycanlıların qarşılıqlı iddiaları, əlbəttə ki, çox şablon göstərilib. Qorxuram ki, bu film əlavə iddialara səbəb ola bilər. Ermənilər hesab edəcəklər ki, ermənilər mənfi, azərbaycanlılar isə müsbət gööstərilib və əksinə. Bizdə adətən olduğu kimi”.
Bir də pisdir ki, qərbli tamaşaçılar bütün ermənilərin və azərbaycanlıların bir-birinə qarşı düşmən mövqedə olduğunu və xaricdə rastlaşdıqları zaman bütün ətrafdakıları üç yüz illik mübahisələri ilə beşdirdiklərini düşünə bilərlər.
“Axı bizim çoxumuz bir-birimizlə normal ünsiyyətdə oluruq. Hərçənd, əlbəttə ki, filmimin müəllifləri bu kateqoriyadan olan insanları göstərsəydilər, filmi çəkməyin bir mənası da qalmazdı”.
Keyfiyyət missiyaya müvafiq deyil
İkinci Qarabağ müharibəsi veteranı Aqil Hacıyev serialın ideyasını maraqlı hesab etsə də, belə “yüngül” formatın hədəf auditoriyaya ciddi təsir göstərə biləcəyinə və yığılmış qarşılıqlı narazılıqların aradan qaldırılmasına kömək edəcəyinə inanmır.
“Yenə də unutmaq olmaz ki, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi artıq mahiyyətcə qan davasıdır. Məsələ onda deyil ki, kiminsə kimdənsə xoşu gəlmir və ya özünü digərindən üstün sayır, məsələ ondadır ki, hər iki tərəfdən çoxlu qan tökülüb. Söhbət təkcə stereotiplərdən getmir, qarşılıqlı düşmənçiliyə və nifrətə təməl olan ciddi səbəblərdən gedir. Bəli, bədii əsərlər – filmlər, kitablar vəziyyətə təsir edə bilər və qan davasına son qoymağa kömək edə bilər. Amma bundan əvvəl onlar çox keyfiyyətli olmalıdırlar. Bir də təbii ki, onların sayı çox olmalıdır. Keyfiyyətli filmlər, keyfiyyətli kitablar. Tək bir seriya yox”.
Aqilin fikrincə, “Dolma gündəlikləri” keyfiyyət baxımından qoyulmuş missiyaya müvafiq deyil.
“Məsələn, kamera işini götürək. O, çox zəifdir. Deyəsən, telefonla çəkilib. Ümumiyyətlə, görüntünü heç bəyənmədim. Amma ümumiyyətlə, yenə də pis deyil, izləmək olar və yaxşı təşəbbüsdür”.
Yaxşı yumordur, amma niyə Qərb sülh daşıyıcısıdır?
Psixiatr Loğman Qasımov “Gündəliklər”in ilk seriyasından çox təsirlənib. Üstəlik, o, serialın yaradıcılarından bəziləri ilə tanışdır.
“Ağrılı, həssas mövzuları yumorla danışa bilmək həmişə faydalıdır. Yeri gəlmişkən, bu filmi təkcə Qarabağ münaqişəsinə bağlamaq olmaz. Burada bütövlükdə üç Cənubi Qafqaz xalqının bütün mübahisələri, münaqişələri, bir-birinə münasibətdə stereotipləri və qarşılıqlı anlaşma axtarışından bəhs edilir”.
Lakin filmdəki qafqazlıların ağılsız uşaqlar, avropalıların isə onlara düşünməyi öyrədən “böyüklər” kimi təqdim olunması onun heysiyyətini təhqir edir.
“Qərb bizim regionda öz maraqlarını güdür və qərəzsiz və müdrik sülh daşıyıcısı deyil. Əgər bir gün xalqlarımız sülhə çatacaqsa, bu, Qərbin bizi nəhayət, barışdıracağına görə deyil, yalnız öz sayəmizdə, öz gücümüz və iradəmizlə olacaq”.
Loğman hesab edir ki, indi Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə yumoristik şəkildə baxmaq üçün əlverişli zamandır.
“Daha doğrusu, “uyğun anı” gözləməyə ehtiyac yoxdur, çünki bu cür təşəbbüslərin köməyi ilə həmin zamanı yaxınlaşdırmasan, özü heç vaxt gəlməyəcək”.
Filosof-tədqiqatçı Tinay Müşdiyeva da hesab edir ki, bu filmdə Cənubi Qafqaz xalqlarının nümayəndələri avropalıların timsalında “ağ adam”la qarşılaşdırılırlar.
“Üç körpə vəhşi qafqazlını inkişaf etmiş, ağıllı avropalılar öz himayəsinə götürür və doğru yola yönəldirirlər. Mənzilin sahibi, universitetin nümayəndəsi – hamısı baş qəhrəmanlarla yuxarıdan aşağı danışaraq,onların problemlərinin nə qədər axmaq və əhəmiyyətsiz olduğunu açıq şəkildə bildirirlər. Bu filmdə ironiya birtərəflidir, balanslaşdırılmış deyil”.
Bu cür təqdimat Tinaya çox düşünülmüş görünür. O hesab edir ki, film hər şeydən əlavə Cənubi Qafqazda mövcud olan münaqişələri təhrif olunmuş şəkildə nümayiş etdirir, onları həddən artıq bəsitləşdirir.
“Belə təəssürat yaranır ki, Qafqazda və ümumiyyətlə, “üçüncü dünya” ölkələrində mövcud olan münaqişələrin əsas səbəbi xalqların infantilizmi, onların “pis xasiyyəti”dir. Qərbin isə necə deyərlər, buna heç bir dəxli yoxdur. Amma hər şey o qədər də sadə deyil”.
Bununla belə, Tinayın fikrincə, bu, pis düşünülmüş və çox uğurlu olmasa da, “düşmən obrazının” silinməsinə və rəsmi təbliğatın mübahisələndirilməsinə yönəlmiş təqdirə layiq cəhdidir.
“Münaqişəni istehza obyektinə çevirmək, yaxşı mənada ona “lağ etmək” ideyası özlüyündə çox yaxşıdır və gənclərin vəziyyətə emosional baxış bucağını dəyişə bilər”.
Bu hekayə “Trayektoriya” media layihəsinin bir hissəsidir. Layihə Cənubi Qafqazda münaqişənin həyatlarına toxunduğu insanlardan bəhs edir. Bütün Cənubi Qafqazdan olan müəlliflər və redaktorlarla işləyir və münaqişələrin heç birində tərəflərdən heç birini dəstəkləmir. Bu səhifədəki materiallara görə müəlliflər məsuliyyət daşıyır. Əksər hallarda toponimlər müəlliflərin cəmiyyətlərində qəbul olunduğu kimi istifadə edilir. Layihə Avropa İttifaqının dəstəyilə GoGroup Media və International Alert təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir.
