Gürcüstan Ombudsmanı: "Polislərin qəddarlığı bəzi hallarda işgəncə kimi qiymətləndirilə bilər"
Gürcüstandakı etirazlar barədə Ombudsmanın hesabatı
Gürcüstanın Xalq Müdafiəçisi (Ombudsman) Levan İoselianinin 2024-cü il üzrə hesabatına görə, yazda (“Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanuna qarşı etirazlar zamanı) və qışda (Gürcüstanın Avropaya inteqrasiyasının dayandırılmasına qarşı etirazlar zamanı) hüquq-mühafizə orqanlarının zorakılığına məruz qalanlar arasında dinc nümayişçilər, saxlanılan şəxslər və jurnalistlər olub.
Ombudsmanın parlamentə təqdim etdiyi illik hesabatda vurğulanır ki, ötən il insan haqlarının pozulması baxımından xüsusilə ağır və yadda qalan olub. İoselianinin sözlərinə görə, etirazlar zamanı zorakılığa məruz qaldığını bildirən şəxslərin sayı artıb.
Hesabata əsasən, həm yaz, həm də qış etirazlarında iştirakçılara qarşı ehtimal edilən zorakılıq – işgəncə, qeyri-insani və ləyaqəti alçaldan rəftar sistematik və bəzi hallarda geniş miqyaslı olub. Ombudsmanın məlumatına görə, onlarla zərərçəkmiş xüsusi təyinatlı polis qüvvələrinin oxşar zorakılıq metodlarından istifadə etdiyini bildirib.
Hesabatda nələr qeyd olunub?
- Hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən vətəndaşlara qarşı döyülmə və fiziki zorakılıq halları qeydə alınıb. Bundan əlavə, naməlum şəxslər tərəfindən fəallara, jurnalistlərə və ictimai xadimlərə qarşı təqib və zorakılıq, telefon təhdidləri və müxtəlif formalarda ifadə olunan aqressiya müşahidə edilib.
- İl ərzində keçirilən etiraz aksiyaları zamanı hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarına qarşı bir dənə belə cinayət işi açılmayıb. Halbuki iki zorakılıq hadisəsi videoya çəkilib və vəzifə səlahiyyətlərini aşan hüquq-mühafizəçilərin kimliyi müəyyən edilib.
- Etirazlar zamanı saxlanılan nümayişçilərin sayı yüzlərlə olub. Saxlanılan şəxslər kütləvi şəkildə mobil telefonlarının və şəxsi əşyalarının müsadirə edildiyini bildiriblər.
- Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyinin Xüsusi Təyinatlı Dəstələrinin əməkdaşları heç bir qeydiyyat nişanı daşımır. Bu isə təqsirkarların müəyyən olunmasını çətinləşdirir və istintaqın ləngiməsinə səbəb olur. Nazirlik bəzi hallarda şübhəlilərin kimliyinin müəyyən edilməsi üçün Xüsusi İstintaq Xidməti ilə əməkdaşlıqdan imtina edib. Bu da insan haqlarının pozulmasına görə məsuliyyət daşıyan şəxslərin müəyyən edilməsinə mane olur.
- Zorakılıq törədən polislərin kimliyi müəyyən edildikdə belə onların məsuliyyətə cəlb olunması məsələsi qaldırılmayıb. Xüsusi İstintaq Xidməti tərəfindən aparılan araşdırmalar effektiv deyil, çünki araşdırmalar epizodik xarakter daşıyır və yalnız konkret əməkdaşların fərdi məsuliyyətini araşdırmağa yönəlib. Araşdırmalar hadisələrin ümumi analizini, verilən əmrləri üzə çıxarmağa və rəhbərliyin susqunluğu ilə razılıq verdiyini göstərmir. İşgəncə, zorakılıq təhdidlərini, qeyri-insani və ləyaqəti alçaldan rəftarla bağlı cinayət işlərinin araşdırılması aparılmır.
- Yaz və qış etirazlarında baş verən hadisələrlə bağlı istintaq yalnız “vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə etmə” maddəsi ilə iş aparılır ki, bu da hüquq-mühafizəçilərin törətdiyi geniş miqyaslı zorakılığın miqyasını və ağırlığını tam əks etdirmir.
- İstintaq orqanları müxtəlif dövlət və fərdi qurumlardan, eləcə də polis əməkdaşlarının formasına yerləşdirilən kameralardan tələb olunan video materialları əldə edə bilməyib. İmtinalar əsaslandırılmamış və bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən izahatlarla müşayiət olunub.
- Yaz etirazları zamanı aktivistlərə və siyasətçilərə hücum edən qrupların və fərdlərin demək olar ki, heç biri məsuliyyətə cəlb olunmayıb. Qış etirazlarında isə nümayişçilərə və jurnalistlərə hücum edən “tituşkalar” (hakimiyyət tərəfindən himayə olunan təxribatçılar) cəzasız qalıb.
- Yaz etirazları zamanı cəmi bir neçə nəfər mobil telefonlarının və şəxsi əşyalarının müsadirə edildiyini bildiribsə, qış nümayişlərində onlarla etirazçı bu cür hallar yaşandığını və telefonlarındakı məlumatların yoxlanıldığını deyib.
- Qış etirazlarında hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları tərəfindən fiziki zorakılıq və şifahi təhqirlərə məruz qaldığını bildirən qadınların sayı artıb.
- Yetkinlik yaşına çatmayanlara və əlilliyi olan şəxsə qarşı zorakılıq halları da qeydə alınıb. Gürcüstan Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Təftiş orqanı hələ də bu hallara görə polis əməkdaşlarının intizam məsuliyyəti məsələsini qaldırmayıb.
- Etirazçılara qarşı inzibati icraat İnzibati Xətalar Məcəlləsinə əsasən aparılır, bu da ədalətli məhkəmə araşdırması üçün kifayət qədər hüquqi təminat vermir.
- Hüquqi təminatların zəif olduğu bir şəraitdə parlament inzibati sanksiyaları xeyli sərtləşdirib. İki nəfərə narkotik saxlama ittihamı irəli sürülərkən polis axtarış zamanı obyektiv sübut əldə etməyə belə cəhd göstərməyib.
- Ombudsman saxlanılan şəxslərin müvəqqəti saxlanma mərkəzlərinə yerləşdirilməsindən əvvəl onların harada olduğunu müəyyən etməkdə çətinlik çəkir.
Xəbərlər, Gürcüstandakı etirazlar
