“Etiraz üçün qalxan əlin yorulsa, mən gəlib əlindən tutacağam”
Azərbaycanda kuirlər
Əli 13 yaşında ikən ona xərclik kimi verilən 1 manatları toplayaraq internetdən LGBTQI+ bayrağı sifariş edib. Həmin bayrağı oxuduğu məktəbə apararaq şəkil çəkdirib və məktəbin pəncərəsinə asıb.
“İlk gün sadəcə uşaqlar bildi. Soruşanlara deyirdim ki, sadəcə dəstəkləyirəm. Səhərisi gün məktəbə gedəndə dəhlizdə hamı mənə qəribə baxırdı. Sinif rəhbərimiz yaxınlaşıb dedi ki, direktorun xəbəri olsa, səni çırpacaq. Evə gedəndə anam məni ayağımdan vurdu, məktəbdən üç nəfər evə gəlib deyib ki, oğlun cinsi azlıqdır. Telefonumu əlimdən aldılar və məktəbdən başqa harasa getməyimə qadağa qoydular”.
- Bakıda feministlərin ənənəvi “8 Marş” yürüşü keçirilib – FOTOREPORTAJ
- Ləpirsalan. Seks-terapevt Bakı məktəbində cinsi tərbiyə dərsi keçməyə başlayıb
- Azərbaycan məktəblərində “cinsi tərbiyəsizlik” hökm sürür
Azərbaycanda kuir olmaq
ILGA Avropa təşkilatının hər il yaydığı hesabatda LGBTQI+ haqlarına əməl edilməsinə, hüquqlarının qorunmasına görə Azərbaycan sonuncu sırada yer alır.
Azərbaycanda kuir kimi yaşamağın çətinlikləriylə bərabər bu çətinliklərlə mübarizə aparmağın yollarını da öyrənən gənc aktivist Əli Məlikov kuir platformalarda məqalələr yazaraq, podkastlar düzəldərək öz iqtisadi azadlığını təmin edir. İqtisadi azadlığı olduğu üçün nisbətən təhlükəsiz mühitdə yaşaya bilən Əli 13 yaşından bəri öz hüquqları uğrunda mübarizə aparır.
“Azərbaycanda nəinki kuir kimi yaşamaq, hətta özünü kəşf edib bununla bağlı nələrsə öyrənmək də çətindir. Yadımdadır ki, 9-10 yaşım olanda digər dostlarımdan fərqli hiss etdiyimi başa düşüb internetdə “oğlanlardan xoşu gəlmək” yazıb axtarırdım. Amma Azərbaycan dilində, demək olar ki, heç bir informasiya tapılmırdı. Məcbur qalırdım özümü başa düşmək üçün məlumatları türk dilində oxuyum. Uşaq olduğumdan və türk dilini tam mənimsəyə bilmədiyimdən çətinliklə nələrsə anlayırdım. Azərbaycanda tapdığım tək şey ANS TV-nin transların dalınca düşüb, üzlərini çəkməyi idi və bu mühitdən çox qorxurdum. Mənə öyrədilən o idi ki, sən transsansa, əxlaqsızsan”, – Əli deyir.
“Bayraq məsələsi” ilə başlayan mübarizə yolu
Əli danışır ki, məktəbdəki “bayraq məsələsi”ndən sonra həm evdə, həm məktəbdə həyatı çətinləşib:
“O vaxt instagramda LGBT Azərbaycan adında səhifəm var idi. Telefonum əlimdən alındığına görə gündə bir dəfə bacımın telefonunu gizlicə götürüb post paylaşırdım.
Məktəbdə tanımadığım uşaqlar məni davaya çağırırdı. Müəllimlərim dəftərlərimi cırırdılar, qiymətimi kəsirdilər. İllərlə uşaqlar dəhlizdə üzümə baxıb söyüş söyüb, qoluma vurub qaçırdılar. Mən də 8-ci sinifdə oxuyurdum, uşaq idim deyə susurdum. Özü də Binəqədidə oxuyurdum, belə bir mühitdə bilmirdim necə mübarizə aparmalıyam. Evimin adresini, şəkillərimi yayırdılar. Dostlarımın sevgililəri onlara deyirdilər ki, mənimlə danışmasınlar və onlar da danışmırdılar.
Bundan sonra başa düşdüm ki, mən illər boyunca onlar üçün əyləncə obyekti olmuşam. Geylərə hər kəs gülməli kimi baxır.
Bir neçə il sonra mən feysbuk üzərindən indiki yaxın dostumla tanış oldum. Feminist hərəkatın çox aktiv olduğu vaxtlar idi. Biz “Femkulis” platformasını yaratdıq. İkimiz də 18 yaşdan aşağı olduğumuz üçün əlimizdən gələn bu idi və gündəlik xəbərləri paylaşırdıq, İstanbul Konvensiyasına fərqindəliyi artırmağa çalışırdıq. Daha sonra metrolara, küçələrə “azad qadın” stikerləri yapışdırmağa başladıq. Bir gün polis evə zəng elədi və anamla birlikdə polis bölməsinə getdik. Mən qorxurdum, anam isə ağlayırdı. Anama polis bölməsində deyirdilər ki, onlar (kuirlər) pozğun və narkoman olurlar”.
“İllər sonra ilk dəfə məktəbdə rahat gəzirdim”
11-ci sinifdə artıq susmamağa qərar verən Əli məktəbdə ona qarşı olan zorakılıqları artıq ictimai şəkildə paylaşmağa başlayıb. Bundan sonra ətrafındakı insanların bəzilərinin sərt reaksiyalarına məruz qalsa da, bu dövrdə onu ən çox dəstəkləyən insan anası olub. Əli 16 yaşında bir çox media platformalarına məktəbdə yaşadığı zorakılıqlarla bağlı müsahibələr verib.
“Bundan sonra mənə hər yerdən zənglər gəlirdi. Ailə, Qadın və Uşaq Komitəsinə gedəndə mənə dedilər ki, feysbukda yazdığın statusu sil. Mən silmədim. Məktəbə gedəndə gördüm ki, Məktəblinin Dostu və Təhsil Nazirliyi mənim üçün iki psixoloq göndərib. Məktəblinin Dostunun göndərdiyi psixoloq dedi ki, sən özün provakasiya yaradırsan. Təhsil Nazirliyinin göndərdiyi psixoloq isə dedi ki, mənə deyiblər ki, sən onlayn təhsilə keçməlisən. Mən də dedim ki, keçmirəm. Ombudsman da bir dəfə zəng elədi, sonra səs çıxmadı. Bir dəfə Daxili İşlər Nazirliyindən polis mənlə birlikdə məktəbə getdi. Ondan sonra artıq məktəbdə heç kim mənə sataşmadı. İllər sonra ilk dəfə məktəbdə rahat gəzirdim”.
16 yaşlı Əli bir müddət sonra kuir maarifləndirməylə bağlı bloq yazıları yazmağa başlayıb və 40-50 min oxunma sayıyla ciddi kütlə əldə edib. Daha sonra isə aktivizm fəaliyyətini genişləndirərək aksiyalara çıxmağa başlayıb.
“Mən aktivizmə bu qədər daxil olandan sonra gördüm ki, illərdir istədiyim şey bu idi, özümü belə daha xoşbəxt hiss edirəm. Anam isə danlayırdı ki, bəsdir, çox görünür oldun. Bir növ seçim arasında qalmışdım. Düşündüm və gedib ailəmə dedim ki, siz məndən imtina etmədən mən sizdən imtina edirəm, ailə strukturunuzu da bəyənmirəm. Evi tərk etdim, ayrı yaşamağa başladım. Düzdür, bəzən darıxıram, amma ayrı evimin olmağı aktivizm fəaliyyətimə çox kömək etdi. Artıq daha həmrəy ola bilirəm. Kiminsə başına nəsə gələndə rahatlıqla çıxıb yanına gedə bilirəm, hətta tanıdığım insandırsa, evimi bölüşə bilirəm”.
Kuirlərin praktikasında hərbi komissarlıq
Azərbaycanda kuir şəxslər hərbi xidmətə yararsız hesab olunur. Bununla bağlı qanunda çatışmazlıq olduğunu iddia edən kuirlər bildirirlər ki, onların hərbi biletində psixoloji problemləri olduğu qeyd olunur. Bu da gələcəkdə müxtəlif iş, əmlak problemlərinə səbəb ola bilir.
“Mənim hərbi məsələm bu yaxınlarda bitdi və artıq rəsmi olaraq hərbi xidmətə yararsızam. Onsuz da, əsgərliyə getməyəcəkdim. Ən pis halda hərbidən imtina edəcəkdim. Hərbi Komissarlığa sosial işçiylə birlikdə getmişdim. Çünki geylərin nəsə işi varsa, mütləq yanında cishet görünən kimsə getməlidir ki, onla danışsınlar. Biz fərd olaraq unuduluruq. Hətta məni sıraya düzmədilər digər insanlarla üz-üzə gəlməməyim üçün. Birbaşa dispenserə göndərdilər. Dispanserə getdim, sıra gözlədim. Yenə hamıyla sosial işçi danışırdı. Psixoloqlar məndən soruşdular ki, niyə getmirsən? Dedim kuirəm, getmək istəmirəm. Dedilər, yaxşı, çıx get. Səhəri gün çağırdılar ki, gəlin sənədinizi götürün. Gördüm yazıblar ki, psixoloji narahatlığı var. Hər üç ildən bir gedib deməliyəm ki, mən hələ də transam və psixoloji narahatlığım var”.
Azərbaycanda ilk Qürur ayı partisi
2023-cü il iyunun 28-də Azərbaycanda ilk dəfə Nəfəs LGBTQI+ Azərbaycan Alyansı tərəfindən Qürur ayı partisi keçirilib.
“Ümumi düşünsək, biz həmişə yazılarımızda, nitqlərimizdə ağrılara fokuslanmışıq. Başa düşürəm ki, aktivizmdə emosiyalar çox önəmlidir və itirərək öyrənirik. Amma heç əylənmirik. Əylənmək də siyasidir və Azərbaycanda, həqiqətən də, əyləncə məkanlarımız bağlanır, məhdudlaşdırılır. Əyləncə məkanlarına əməlli başlı polis reydləri var.
Biz düşündük ki, Azərbaycanda yavaş-yavaş Qürur ayını qeyd etmək ənənəsini formalaşdıraq. Həm də bəlkə əylənmək də əlaqələrimizi genişləndirər. Çünki indiyə qədər ancaq itirdiyimiz dostlarımız, öldürülən insanlar ətrafında birləşmişik. Bir dəfə də əyləncəmiz üçün yığışaq.
“Baku Pride” olaraq bu il kuir sənətçilərə də dəstək olduq. Təkləşmək, yadlaşmaq mövzunlarında valideynlərimizlə də danışmağa nail olduq. Panel müzakirədə kuir şəxsin valideyni danışdı. Özümüzü kəşf etmək hekayələrimizi də danışdıq. Psixoloqlar, sosial işçilər də özümüzü kəşf etmə yolunda yaşadığımız problemlərə nəzər saldı. Belə-belə təşkilatlanmaq yolunda irəliləyirik”,- Əli Məlikov parti haqqında danışır.
“Kiçik tarixin bir nöqtəsi olmaq istəyirəm”
Əli deyir ki, ən çox istədiyi şeylərdən biri daha təşkilatlı, daha çox öz sözünü deyə bilən, dedikləri sözlərin ölkəyə təsir edə biləcəyi situasiyada yaşamaqdır.
“Şəxsi olaraq istəyirəm ki, mütəmadi dəyişməyən məkanım, evim olsun. Həmin məkanda ailəmlə daha xoşbəxt, rahat həyat yaşaya bilim. Təhlükəsiz ola bilim və digər təhlükədə olan insanlar da həmin məkana toplaşa bilsinlər.
İstəyirəm mübarizəmiz davam etsin. Dostuma da həmişə deyirəm, “etiraz üçün qalxan əlin yorulsa, mən gəlib əlindən tutacağam”. Ən böyük arzum isə, gələcəkdə kimlərsə təzə aktivizmə başlayanda keçmişə baxıb deyə bilsinlər ki, Əli adında aktivist olub, bu cür mübarizə aparıb, davam etdirə bilmək üçün bizə fürsətlər yaradıb. Həmin kiçik tarixin bir nöqtəsi olmaq istəyirəm. Bizi bu gücləndirəcək. İcmam üçün qurtuluşa ümid olmaq istəyirəm.”
Bu məqalə Unit tərəfindən dəstəklənmişdir.
