Ermənistanın İranla Avrasiya İttifaqını əlaqələndirmək iddiası – mümkündür, yoxsa yox? Təfərrüatlar
Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqı və İran arasında elektrik enerjisi dəhlizi ola bilər. Bu haqda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Yerevanda keçirilən “Avrasiya qitəsinin tranzit potensialı” beynəlxalq forumunda bildirib.
Ekspertlər hesab edirlər ki, bu, yalnız müəyyən enerji layihələrinin sürətlə həyata keçirilməsi təqdirində mümkün ola bilər. İlk növbədə söhbət İran, Ermənistan, Gürcüstan və Rusiya arasında elektrik ötürücü xətlərinin inşasından gedir.
Baş nazirin iddialı bəyanatı sentyabrın 30-da Yerevanda keçirilən “Avrasiya qitəsinin tranzit potensialı” beynəlxalq forumu zamanı səslədirilib. Forumda Rusiyanın liderliyi altında fəaliyyət göstərən bu iqtisadi ittifaqa üzv olan ölkələrin baş nazir müavinləri iştirak edib. Forum bütün ittifaq məkanında ticarət sxemlərinin və nəqliyyat mexanizmlərinin möhkəmləndirilməsinə istiqamətlənib.
Bu forumun ardınca oktyabrın 1-də Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının iclası baş tutacaq. Burada artıq dövlət başçıları, o cümlədən də Rusiya prezidenti Vladimir Putin şəxsən iştirak edəcəklər.
Ermənistan İran və AAİİ-ni necə birləşdirə bilər?
Baş nazir forumda çıxışı zamanı bildirib ki, Ermənistan öz coğrafi yerləşməsindən istifadə edərək Avrasiya İqtisadi İttifaqının yeni bazarlara çıxışını təmin etməyə hazırdır.
Bunun üçün bu iqtisadi struktur daxilində mal dövriyyəsinin artımını təmin edəcək və xarici bazarlara mal ixracını yüksəldəcək infrastrukturu inkişaf etdirmək vacibdir.
“Tarixən Avrasiya qitəsi ticari-iqtisadi mozaikadan, mədəni proseslərdən ibarətdir və burada Şərq və Qərbin kəsişməsində, Böyük İpək Yolunun üzərində yerləşən Ermənistan mühüm rol oynayıb”, – Ermənistanın baş naziri vurğulayıb.
Paşinyanın fikrincə, Ermənistan AAİİ ümumi bazarını və İranın enerji sistemini birləşdirəcək regional elektrik enerjisi mərkəzinə çevrilə bilər. İran və İttifaq ölkələrinin artıq imzaladığı və ratifikasiya etdiyi Azad Ticarət Zonası haqda Saziş buna kömək edə bilər:
“Bunlar İran, Vyetnam, Çin, Sinqapurla [Bu ölkələrlə AAİİ azad ticarət zonasının yaradılması haqda sazişi ya imzalayıb, ya da yaxın zamanda imzalayacaq] bağlanan sazişlərdir, həmçinin Serbiya, Misir və Hindistanla nəzərdə tutulan müvafiq sazişlər nəinki ittifaqın iqtisadi potensialını möhkəmləndirməyə imkan verəcək, həmçinin Avrasiya qitəsinin inteqrasiyasını gücləndirəcək”.
Ekspertlər nə düşünür?
Ermənistan İran və AAİİ üzvü olan ölkələr arasında enerji dəhlizi və əlaqələndirici həlqə ola bilər, amma bunun üçün mövcud enerji layihələrinin həyata keçirilməsini sürətləndirmək lazımdır. Bu haqda JAMnews-a müsahibəsində enerji təhlükəsizliyi üzrə mütəxəssis Vahe Davtyan deyib. Ekspert qeyd edib ki, ilk növbədə söhbət İran və Ermənistan arasında uzanan və Gürcüstanla Rusiyanı əlaqələndirən artıq üçüncü elektrik ötürücü xəttinin inşasından gedir:
“İran və Ermənistan arasında elektrik ötürücü xəttinin inşası üzrə işlər 2019-cu ilin qışında sona çatdırılmalı idi. Daha sonra tərəflər 2020-ci ilin sentyabrında dedilər. Bu gün bizim anladığımıza görə, bu işlərin bitirilməsi daha bir il təxirə salınır. Bu niyə risklidir? İş orasındadır ki, Azərbaycan öz enerji strukturları vasitəsilə İran və Rusiya nın elektrik enerjisi sistemlərinin sinxronlaşdırılması üzrə kifayət qədər intensiv işlər aparır. Bu sinxronlaşdırma Ermənistana alternativ olacaq “Şimal-Cənub” enerji dəhlizinin formalaşdırılmasına hədəflənib”.
Ekspert həmçinin qeyd edir ki, Ermənistanın hazırda AAİİ ölkələri və İran arasında birbaşa qaz nəqli kommunikasiyasını təmin edə biləcək qaz nəqli sistemi sahəsi üzrə də tranzit infrastrukturu yoxdur:
“Burada vaxtaşırı gündəmə gələn, amma tətbiq edilməyən əvəzedici modellər haqda danışmaq lazımdır”.
Ali Şuranın iclasına kimlər gələcək?
Sinqapurun baş naziri Li Sənlun iclasda iştirak etmək üçün artıq Ermənistan paytaxtına gəlibvə ölkə rəhbərliyi ilə danışıqlar aparıb. Sinqapur və AAİİ arasında azad ticarət zonası haqda saziş məhz Yerevanda imzalanacaq.
İclasda Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan dövlət başçıları iştirak edəcək. AAİİ üzvü olmayan ölkələrin – Tacikistan, Moldova və İran liderlərinin də iştirakı nəzərdə tutulub.
Tədbir öncəsi ən çox müzakirə olunan məsələ bu iclasda Rusiya prezidenti Vladimir Putinin iştirakıdır. Daha əvvəl Ermənistan mediası Rusiya prezidentinin Yerevana gəlməyəcəyiniz yazmışdı. Amma iclasa bir həftə qalmış Rusiya tərəfi onun iştirakını təsdiqləyib. Bu, Putinin Ermənistana ümumilikdə yeddinci, “məxmərin inqilabdan” sonra isə ilk səfəri olacaq.
