Ermənistan: “dəyərlər” uğrunda mübarizlər uşaqları müdafiə etməyə mane olmayacaqlar
Ermənistan “Uşaqların seksual istismardan və seksual xarakterli zorakılıqdan müdafiəsi haqqında” Avropa konvensiyasını ratifikasiya edib və bu, ölkədə uşaqların onsuz da zorakılığa məruz qalmadığını güman edən fəalların etirazlarının fonunda baş verdi.
Ermənistan hakimiyyəti ümid edir ki, konvensiya uşaqların hüquqlarını kobud şəkildə pozmuş cinayətkarlar üçün adekvat cəzalandırmanı təmin edəcək. Ermənistan qanunvericiliyi bu sahədə qeyri-səlis ifadələrə yol verir ki, bu da “azyaşlılara qarşı zorakılıq edənlərin məsuliyyətdən yaynmasına” çşərait yaradır – bunu Ermənistan ədliyyə nazirinin müavini Kristine Qriqoryan deyir.
Belə ifadələrdən birini hakim “Mənim addımım” partiyasının deputatı Mariya Karapetyan təqdim edib. Ratifikasiyanın lehinə səsvermədən əvvəl çıxış edərkən o izah edib ki, hazırda həddi-büluğa çatmayanlarla cinsi əlaqəyə görə cəza yalnız o halda nəzərdə tutulur ki, həddi-büluğa çatmayanın “16 yaşına çatmaması aşkar olsun”.
“Bu, imkan verir ki, uşağın böyük – 16 yaşdan yuxarı göründüyünü deyərək, məsuliyyət boyun qaçırılsın. Bundan sonra bu cür bəraət nəzərə alınmayacaq”, – Karapetyan vurğulayıb.
Bu, Ermənistan üçün nə deməkdir
Ratifikasiya o deməkdir ki, misal üçün, Ermənistan uşaqlara qarşı seksual cinayətkarlığa görə cinayət məsuliyyəti tətbiq edəcək. Burada, məsələn, uşaq fahişəliyi və uşaq pornoqrafiyası nəzərdə tutulur. Həmçinin ölkədə konvensiyanın qəbul edilməsindən sonra uşaqlara qarşı seksual cinayət törədən insanların DNT-lərinin toplanması aparılacaq.
Bundan başqa, “zorakı cinsi əlaqə” anlayışı da dəyişəcək – həddi-büluğa çatmamış şəxsin buna aşkar razılıq əlamətləri yoxdursa, onunla istənilən cinsi əlaqə zorakılıq hesab ediləcək. Deputat Mariya Karapetyan bu cür ifadənin vacibliyini qeyd edib. Hazırda Ermənistanda qurbanların nəyisə sübut etməsi çox çətindir – misal üçün, bədəndə zorakılıq izləri yoxdursa, deputat çıxışında bildirib.
Kim etiraz edir və niyə
Parlamentdə səsvermə gedən vaxt onun divarlarından o tərəfdə “Kamk” hərəkatının fəalları tərəfindən təşkil olunmuş etiraz aksiyası keçirilirdi. Bu hərəkat (“kamk” sözü Azərbaycan dilinə tərcümədə “iradə” mənasını verir) öz məqsədi kimi Ermənistanın ənənəvi dəyərlrinin müdafiəsini görür. Aksiya çoxsaylı olmayıb, lakin onu görməmək çətin olardı: iştirakçılar səhər saatlarından parlamentin önünə toplaşaraq, icasa gedən deputatları qarşılayır və “Ar olsun!” şüarları səsləndirirdilər. Ertəsi gün Ermənistan prokurorluğu etirazçılardan birinin saxlanılması haqda məlumat verdi.
Etirazçılardan biri – Mikael Marqaryan “Kavkazski uzel”in müxbirinə deyib ki, konvensiyanın ratifikasiyası lazım deyil, çünki Ermənistanda uşaqlar bu sənəd olmadan da heç vaxt seksual zorakılığa məruz qalmayıblar:
“Hakimiyyət bizə təlqin etmək istəyir ki, Ermənistanda uşaqlara qarşı seksual zorakılıq yayılmış haıdır, buna görə də, konvensiya ratifikasiya edilməlidir. Bizim öz qanunlarımız var, bu qanunlara riayət edin”, – Marqaryan qeyd edib.
Bu, Ermənistanda insan haqlarının müdafiəsi sahəsində vacib beynəlxalq sazişlərlə bağlı ilk etiraz deyil. Məsələn, ötən ilin sonlarında “Kamk” hərəkatı və mühafizəkar birliklərin digər nümayəndələri Avropa Şurasının “Qadınlara qarşı və məişət zorakılığı ilə mübarizə və qarşısının alınması haqqında” konvensiyasının (bu sənəd daha çox İstanbul konvensiyası kimi tanınır) ratifikasiyasını qızğın müzakirə edirdilər.
Əslində nə baş verir?
Ədliyyə nazirinin müavini Kristine Qriqoryan xəbər verir ki, 2017-ci ildən 2019-cu ilə qədər Ermənistan İstintaq Komitəsi həddi-büluğa çatmayanlara qarşı cinsi xarakterli qanun pozuntuları ilə bağlı 260-a yaxın iş araşdırıb.
“Qadınlar barəsində zorakılığa qarşı koalisiya” qeyri-hökumət təşkilatının məlumatlarına görə, Ermənistanda seksual zorakılıq qurbanlarının əksəriyyəti uşaqlardır. 2016-cı ildə seksual zorakılıq qurbanı kimi tanınmış 160 nədərdən 115-i beş yaşından 17 yaşına qədər uşaqlar olub. 2017-ci ildə 164 nəfər zərərçəkmiş kimi tanınıb, bunlardan 113-ü uşaqdır.
Uşaqlara qarşı – və yalnız onlara qarşı deyil – seksual zoraklıq Ermənistanda uzun müddət qadağan edilmiş mövzu olaraq qalıb. Onu ilk dəfə sosial şəbəkələrdə geniş müzakirəyə yalnız ötən il çıxarıblar. Qlobal metoo-nun yerli analoqu jurnalist Lüsi Koçaryanın erməni seqmentində başlatdığı #zorakılığın_səsi kampaniyası oldu. Onun topladığı hekayələr (bəzilərində yaxın qohumları tərəfindən zorlanmış uşaqlar əsas surət kimi keçirdi) çoxlarına qorxulu uydurma kimi görünürdü; tez-tez yaşadıqlarını dilə gətirməyə cəsarət etmiş qurbanların ünvanına ittihamlar səslənirdi.
Məhz cəmiyyətin zorakılıq qurbanlarına bu cür münasibəti üzündən onların əksəriyyəti susaraq əzab çəkməyə üstünlük verir və kömək üçün müraciət etmirlər, cinayətlər isə cəzasız qalır – bunu JAMnews-a müsahibəsində psixoloq Anuş Aleksanyan bildirib.
“Cəmiyyətdə zorakılığa məruz qalmış inssanlara düzgün münasibət yoxdur, dəstək yoxdur. Buna görə də, onlar susmağa və ya anonim qalaraq danışmağa üstünük verirlər. Bizdə həmçinin bu cür mövzuları müzakirə etmək mədəniyyəti yoxdur”, – psixoloq deyib.
