“Dostlarımın çoxu ilə həmişəlik vidalaşdım”
2020-ci ildə Qarabağda hərbi əməliyyatlar Azərbaycanda hər kəsin həyatını dəyişib. Kimsə doğma kəndinə qayıda biləcəyi üçün sevinclidir, kimsə həlak olanlara yas tutur. Ayaz və Günel müharibəyə görə dostlarını itiriblər, amma cəbhədə yox.
Ayaz
2020-ci ilin payızında ermənilər və azərbaycanlılar ancaq Qarabağda yox, həm də internetdə müharibə edirdilər. Hər iki tərəfdən haker hücumları həmin günlərdə adi hal almışdı. Ayaz da informasiya müharibəsində iştirak edirdi.
“Mən müharibəyə qarşıyam, amma mənim evimdə baş verdiyi zaman yox. Anama dedim ki, çağırsalar, yayınmayacam. Evin üçün döyüşmək lazımdır.
Amma məni çağırmadılar, əvəzində dostlarımı çağırdılar. Mən çox qorxdum, birdən onları bir daha görə bilmədim. Nəsə eləmək lazımdır. Və yeganə yol bitirmək – bizimkilərin qalib olması üçün hər şeyi etməkdi.
Bu zaman işdəki bacarıqlarım və maraqlarım köməyimə gəldi – mən motivasiya memləri (gülməli şəkillər) yaratmağa başladım ki, cəmiyyətdə psixoloji gərginliyi azaldım. Mütəmadi olaraq ermənilərə kiber-hücumlar edirdim – həmin vaxt verilmiş tam kart-blanş sağ olsun.
Mənim memlərimə görə mənə “hücum edirdilər”. Yaxşı tanışım vardı, həmişə görüşüb, birlikdə pivə içirdik. O dedi ki, rəsmlərim irqçidir, kifayət qədər liberal deyil. Ona izah eləməyə çalışırdım ki, biz burada müharibə edirik, dostlarım cəbhədədir. O, “hamımızın yer övladları olduğumuz”, “sərhədlərin olmadığı” kimi arqumentlərə istinad edirdi. Bizim mübahisəmiz passiv aqressiyadan aktivə keçdi. Axırda o, məni Hitlerlə müqayisə etməyə başladı, mən də dözməyib cavab verdim ki, Hitler olsaydım, səni xəyanətə görə həbs edərdim. İndi biz artıq ünsiyyəti kəsmişik.
Başqa bir tanışım da mənim “qeyri-liberal” memlərinə mənfi yanaşdı, ona cavab verdim ki, liberallara nifrət edirəm, o da məni blokladı. Ümumilikdə müharibə müddətində hardasa qırx nəfər səssizcə məni izləmədən çıxardı”.
Günel
Günel hesab edir ki, indiki dövrdə müharibəyə heç nə ilə haqq qazandırmaq mümkün deyil.
“Əvvəlcə müharibə başlayanda mən inanmırdım və qəzəbliydim. Axı biz insanıq, insanlıq, biz axı artıq insanın yaşamaq haqqı haqda, pis və yaxşı millətlərin olmadığı haqda, zorakılığın ancaq zorakılıq doğurduğu haqda, bizim kövrək olduğumuz, bir-birimizi və planeti qorumalı olduğunuz haqda hər şeyi anlamışıq. Məlum olduğu kimi bütün bunlar o qədər də oturuşmuş həqiqətlər deyilmiş.
Mən gördüm ki, tanışlarımdan praktiki olaraq heç kim mənim mövqeyimi bölüşmür. Rast gəldiyim mənə ən yaxın mövqe “müharibə əlbəttə ki, pisdir, amma…” idi, ardınca da haqq qazandırmalar və bu müharibənin niyə istisna olduğunu izah etmək cəhdi gəlirdi. Amma mənim üçün bu mövzuda istisna və yarım tonlar yoxdur.
“Divan döyüşçüləri” döyüş meydanına çıxdılar – ironik-alçaldıcı ləqəb gözlənilmədən internet-döyüşçülərinin qürurlu adına çevrildi.
Bu ordu arasında mənim yaxın tanışlarım, dostlarım və hətta ailə üzvlərim də vardı. Mənim bəyəndiyim insanlar. Onlar memləri öz silahlarına çevirdilər. Müharibə haqda memlər ürəyimi bulandırır, mən gülməli şəkillərlə bəzi insanların niyə ölməli olduğunu izah etməkdən daha həyasızca və bərbad bir şey təsəvvür etmirəm.
Azərbaycandan könüllü və sevinərək mühacirətə gedən tanışlarımdan biri “əcdadların torpağına qayıtmaq haqda” təmtəraqlı bir şey yazmışdı. Ümumiyyətlə fikir vermişdim ki, məhz mənim mühacir dostlarım “divan müharibəsində” xüsusilə fəal idilər. Zənnimcə, bu, dəhşətli dərəcədə riyakarlıq və alçaqlıqdır. Həmin insana xoş münasibətim vardı, amma indi bu hissim keçib.
Başqa bir yaxşı dostum mənə adekvat və ağıllı görünürdü, buna görə də onunla diskussiya aparmağa çalışırdım. Onun əsas tezisi “Biz müharibə başlatmamışıq, onsuz da müharibə gedirdi, sadəcə belə aşkar deyildi”. Biz hazırkı müharibəyə bərabər sayda qurbanların verilməsi üçün gizli müharibənin hələ neçə il davam etməli olduğunu hesablamağa başladıq. Təxminən 100 il alındı. Təəssüf ki, o məni dinləmirdi və əvvəlki münasibətlər artıq yoxdur.
Mən dostlarımın çoxu ilə həmişəlik vidalaşdım. Əsasən səssizcə, qalmaqalsız. Ən yaxın çevrədən, ailədən olan, silinməsi mümkün olmayan bəzi insanlara isə heç vaxt əvvəlki kimi münasibət bəsləyə bilməyəcəm”.
Bu hekayə “Trayektoriya” media layihəsinin bir hissəsidir. Layihə Cənubi Qafqazda münaqişənin həyatlarına toxunduğu insanlardan bəhs edir. Bütün Cənubi Qafqazdan olan müəlliflər və redaktorlarla işləyir və münaqişələrin heç birində tərəflərdən heç birini dəstəkləmir. Bu səhifədəki materiallara görə müəlliflər məsuliyyət daşıyır. Əksər hallarda toponimlər müəlliflərin cəmiyyətlərində qəbul olunduğu kimi istifadə edilir. Layihə Avropa İttifaqının dəstəyilə GoGroup Media və International Alert təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir.
