Bakı həbsxanalarının sakinləri

www.nidavh.org

2009-cu ildə İranı prezident seçkilərinin nəticələrindən narazı olanların mitinqləri bürüdü. Hakimiyyət etiraz edənlərə divan tutdu, azı 11 nəfər öldürüldü. Deyirsiz, bunun Azərbaycana nə dəxli var?

Snayper gülləsi ilə qətlə yetirilən qızın adı Nida idi.

Vandallar, yoxsa narkodillerlər?

Bu hadisələrdən iki il sonra Bakıda NİDA Gənclər Təşkilatı yaradıldı. Müxtəlif məlumatlara görə, Azərbaycanda yüzə yaxın siyasi məhbus var. Əksər vaxtlarda da onların arasında NİDA üzvləri olur. Onlarda silah, narkotik, partlayıcı maddələr və s. tapırlar.

Misal üçün, hələ ötən ayın sonunda daha iki NİDA üzvü Amid Süleymanov və Anar Abdulla saxlanıldı. Ən səs-küylü həbs isə mayın 10-da oldu.

Mayın 10-na keçən gecə kimsə keçmiş prezident Heydər Əliyevin heykəlinin üstündə “Qul Bayramınız Mübarək! və “F… the system! yazdılar. Gül Bayramı mayın 10-da, Azərbaycanda adına parklar, idman və əyləncə obyektləri, hava limanı və hətta məscid olan mərhum prezident Heydər Əliyevin ad günündə qeyd olunur. Səhəri gün yazıların güman edilən müəllifləri, NİDA-nın iki üzvü Qiyasəddin İbrahim və Bayram Məmmədov həbs olundu.

“Unun üstündəki hər buraxılan nöqtə fəallara baha başa gəldi, hər birinə bir kilo heroin bahasına. Səhəri gün polis işçiləri onların mənzillərindən məhz bu qədər heroin tapdılar.

Həbs olunanların mayın 16-a aid bəyanatında polisdə məruz qaldıqları işgəncələr ətraflı təsvir olunur – onların əl-ayaqlarını bağlayaraq, dəyənəklə, təpik və əllə döyüblər, alçaldıblar. Bundan sonra Azərbaycanda ombudsmen aparatının nümayəndələri həbsxanada fəallarla görüşüb, bildirdilər ki, “onların bədənlərində heç bir işgəncə izi yoxdu.
Eyni zamanda vəkil Elçin Sadıqov öz gözləri ilə çoxsaylı yaraları gördüyünü bildirib. Bundan başqa, fəallar İbrahim və Məmmədov hələ də valideynləri ilə görüşə bilməyiblər. “Bu, “həbsdə saxlanılan şəxslərin hüquqlarının müdafiəsi haqqında qanunun 15-ci maddəsinin pozulmasıdır, – Sadıqov deyir.

NİDA nədir?

Geniş ictimaiyyət NİDA hərəkatını 2013-cü ilin yazında, gənclərin orduda qeyri-döyüş şəraitində əsgər ölümlərinə qarşı keçirdiyi kütləvi mitinqlə bağlı tanıdı. Onlar şəhərin mərkəzində üç kütləvi mitinq keçirdilər. Son mitinq zamanı onlarla fəal saxlanıldı. 9 nəfər – Zaur Qurbanlı, Üzeyir Məmmədli, Bəxtiyar Quliyev, Şahin Novruzlu, Rəşadət Axundov, Məmməd Əzizov, İlkin Rüstəmzadə, Rəşad Həsənov və Ömər Məmmədov 6 ildən 8 ilə qədər azadlıqdan məhrum olma cəzası aldı. Evlərindən ağır narkotiklərdən tutmuş Molotov kokteylinə qədər hər şey tapdılar.

10 mart 2013-cü il, orduda qeyri-döyüş şəraitində baş verən əsgər ölümlərinə qarşı etiraz edənlərin mitinqi

Bəzi NİDA üzvləri əfv məktubları vasitəsilə uzun müddətli həbsdən xilas ola bildilər. Elsevər Mürsəliyevin əfvlə bağlı ərizəsində aşağıdakı sözlər yazılıb: “Mən AXCP və NİDA üzvlüyündən imtina etməklə bağlı həmin təşkilatlara müraciət ünvanlamaqla şəklimin “Azadlıq qəzetindən (Azadlıq radiosu – red.) çıxarılmasını tələb etmişəm. Sizin apardığınız uğurlu daxili və xarici siyasəti dəstəkləyirəm və söz verirəm ki, bundan sonra da Sizin rəhbərlik etdiyiniz qudrətli Azərbaycan Respublikasına layiqli vətəndaş olacağam. Lazım gələrsə Ali Baş Komandan kimi Sizin əmrinizlə Azərbaycanın suverenliyi və bütövlüyü uğrunda düşmənə qarşı cəbhədə döyüşə hazıram. Ailəm və öz adımdan Sizə öz təşəkkürümü bildirirəm.

2014-cü ilin yayında başlayan repressiyalar daha çox bu yeni gənclər təşkilatına zərbə endirdi. Ümumi sayı götürsək, son iki il ərzində həbsxanalara düşən NİDA-çıların sayı ölkədə mövcud olan istənilən partiyanın üzvlərindən daha çox oldu. Təəssüf ki, onlar jurnalist Xədicə İsmayıl (çoxlu sayda korrupsiya ilə bağlı rezonanslı jurnalist tədqiqatlarının müəllifi) və ya hüquq müdafiəçiləri Leyla Yunus və İntiqam Əliyev qədər tanınmış adamlar deyillər.

Hətta artıq xaricdə yaşayan NİDA üzvləri belə həvəssiz müsahibə verirlər. Və bu, anlaşılandı, çünki məhz onlar “risk qrupuna daxildirlər. Tək onlar da yox, həm də onların Azərbaycanda qalan qohumları. Təşkilatın hazırda xaricdə yaşayan keçmiş üzvlərindən biri müxbirimizə açıq şəkildə bildirdi ki, bütün qohumlarını ölkədən çıxarana qədər müsahibə verə bilməz.

Yeni nəsil gənclik

“NİDA üzvləri Azərbaycanda ciddi repressiyalara məruz qalırlar, çünki bu təşkilat həqiqətən də fəaldır, – keçmiş siyasi məhbus, hüquq müdafiəçisi Rəsul Cəfərli deyir. – Təşkilat çox vaxt rəhbərliyin xəbəri olmadan aksiya keçirən və buna görə başına nələrin gələcəyini aydın başa düşən gənclərdən ibarətdir. Onun sözlərinə görə, həqiqətən də NİDA-çıları təşkilatın yarandığı gündən başqalarından daha çox həbs ediblər, amma hazırda həbsdə ancaq dörd nəfər qalır. “Biz, hüquq müdafiəçiləri əlimizdən gələn hər şeyi edirik, yəni onların adlarını dünya ictimaiyyətinə çatdırırıq, – Cəfərli deyir. – Belə ki, İbrahim və Məmmədov dünyada aparıcı hüquq müdafiə təşkilatları tərəfindən vicdan məhbusu kimi tanınıblar.

“NİDA bizim bu günkü, on, iyirmi il əvvəl olan gənclərdən daha fəal olan gəncliyimizin bir hissəsidir, – “The FAR CENTЕR İqtisadi və Siyasi Tədqiqatlar Mərkəzinin prezidenti Hikmət Hacızadə deyir, – Dünya dəyişir, prioritetlər dəyişir. Yaşlı nəslin nümayəndələri böyük məmnuniyyətlə mətbəxdə gitarada ifa etdiklərini, Sartrı oxuduqlarını xatırlayırlar. NİDA daha fəal vətəndaş mövqeyi olan, yeni nəsil gənclikdir.

Freedom House, Human Rights Watch, digər təşkilatlar və siyasətçilər NİDA üzvlərini siyasi məhbus kimi tanıyırlar.

Azərbaycan hakimiyyəti isə fərqli fikirdədir. “Trend agentliyinə onların həbslərini şərh edən baş prokuror Zakir Qaralov bildirib ki, ictimai asayişin kobud pozuntusuna görə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunan şəxslər anlamalıdırlar ki, Azərbaycan gənclərini dövlətə qarşı qaldırmaq mümkün deyil: “Gənclər gec-tez düzgün yolu seçmədiklərini anlayacaqlar.