Azərbaycanlı zabit Qarabağda müharibə haqda danışır: ən əsası, ən çətini və ən qorxulusu

“Mən müharibəyə elə ikinci Qarabağ müharibəsinin başladığı günün gecəsi yollandım. Hərçənd həmin an mən hələ inanmırdım ki, müharibə başlayıb. Düşünürdüm ki, bu, düşmən tərəflərin növbəti güc nümayişidir. Qaranlıqda mövqe ilə, erməni qoşunlarının və öz silahlarımızın yerləşməsi ilə tanış oldum və hələ də ümid edirdim ki, sabah səhər bütün bu tamaşa bitəcək və biz hamımız evlərimizə dağılışacağıq. Açıq səma altında, quru torpağın üstündə yatdım, səhər isə partlayan mərminin gurultusundan oyandım. Artıq özümü aldatmaq mümkün deyildi”.

Aqil Hacıyevin 44 yaşı var. İnişil avtomobil qəzasında həyat yoldaşını və oğlunu itirib və indi məktəbli qızı ilə yaşayır, Bakıda neft şirkətində planlaşdırıcı işləyir və ədəbiyyatla maraqlanır. Uzun illər əvvəl ön cəbhədə hərbi xidmətin və məcburi köçkünlərlə söhbətlərinin təəssüratı altında Aqil “O Xocalıdan idi” romanını yazıb, müharibə və qisasın amansızlığını və mənasızlığını təsvir etməyə çalışıb. İndi isə ikinci roman haqda düşünür – az əvvəlki müharibə haqda.

“Məni ehtiyatda olan zabit kimi çağırdılar. Qızımın yeganə doğması olaraq mən könüllü getməzdim. Amma çağırışdan yayınmaq niyyətim də yoxdu.

Orada cəbhədə təmizliyə və rahatlığa çox ehtiyacım vardı. Amma çox qəribə olsa da, konkret heç kim üçün darıxmırdım. Bəlkə də dinc həyatla bağlı olan hamı və hər şey üçün darıxırdım. Minaya düşmək və ya atışma altında qalmaq təhlükəsi olmayan sakit yerlərə səfərlər haqda düşünürdüm. Heç bir məqsədsiz, tələsmədən, gözünün gördüyü yerlərə getmək. Sən demə, sənə atəş açmırlarsa və hər an müdafiəyə, ya da hücuma hazır olmaq lazım deyilsə, bu, böyük xoşbəxtlik imiş.

İlk zamanlar cəhbədə çox qorxulu olur. Zamanla alışırsan, amma yenə də ölmək istəmirsən, ölməyə hazırlaşmırsan. Ən çox sən tərəfə uçan mərminin vızıltısını eşitdiyin zaman qorxulu olur. Səngərin dibinə qısılırsan və Allaha yalvarırsan ki, mərmi sənin üstünə düşməsin. Məhz həmin anlarda mən dua etməyi öyrəndim. Buna qədər mən kimdənsə nəsə diləyə bilmirdim, Allahdan da.

Amma ölüm qorxusundan başqa, şikəst olmaq və ya əsir düşmək qorxusu da var. Yəqin ki, bu qorxuların hamısı eyni böyüklükdədir. Amma nəticədə mən alovun içindən, ən amansız döyüşlərdən bircə sıyrıqsız keçdim.

Cəhbədən qayıdandan sonra birinci məni dostlarım və qardaşım qarşıladı, evdə isə qızım. O, təbiətcə utancaqdır və hisslərini göstərməyi bacarmır. Amma həmin gün məni qapıda gördüyü zaman sevnicdən əməlli-başlı işıq saçdı üstümə atılıb, bərk-bərk qucaqladı. Bu, onun sevgisini həqiqətən hiss etdiyim ilk an idi. Bircə bu məqamın naminə mən daha bir müharibədə qalib olmağa hazıram.

Ümumiyyətlə isə qayıtdığım ilk günlərdə bütün duyğular bulanıq, qarışıq idi, sərxoşlarda olduğu kimi.  Qohumlar, dostlar gəlirdi, məni təbrik edirdilər, tərifləyirdilər. Mən özüm isə xüsusi sevinc hiss etmirdim, çünki yoldaşımın və oğlumun yeri görünürdü. Yəqin ki, elə onların ölümünə görə müharibə mənim üçün mənəvi və ya psixoloji travma olmadı. Əksinə, müharibə demək olar ki, məni müalicə etdi. Ümumiyyətlə həmin faciədən sonra həyatımda bir neçə qəribə təsadüf oldu, hansılar ki, mənə elə bil hər şeyin Yaradanın nəzarətində olduğunu anladırdı. Müharibə isə bu işarələrin sonuncusu oldu.

Cəbhədə əgər mən də olmasam, artıq anasını və qardaşını itirmiş qızımın aqibətinin necə olacağı haqda ciddi düşünməyə başladım. Anladım ki, naminə yaşamalı olduğum biri var. Sadəcə depressiya vəziyyətində mövcud olmaq yox, normal həyat yaşamaq, uğurlu olmaq və qızımı yaxşı gələcəklə təmin etmək. Görünür ki, Allah məni məqsədyönlü şəkildə müharibəyə göndərib ki, mən ayılım.

Bir də müharibədən qayıdandan sonra mən öyrəndim ki, şirkətimizdə yenidən təşkilatlanma və ixtisarlar baş verib və məni yeni vəzifəyə keçiriblər. İndi mən çox məşğulam, həftəiçi demək olar ki, vaxtım olmur, mənim vəziyyətimdə bu, əsl lazım olan şeydir. Amma təəssüf ki, daima məşğul olduğum üçün yazmağa başladığım yeni romana kifayət qədər vaxt ayıra bilmirəm.

Mən həmişə anlayırdım ki, ermənilərin hamısı pis ola bilməz, elə azərbaycanlıların da haısı yaxşı ola biləz. Bunu bu formada qavramaq və təqdim etmək olmaz. “O Xocalıdan idi” romanını yazarkın də bu prinsipə əsaslanırdım. Amma biri var, yazı masasının arxasında oruraraq bu haqda mülahizə yürüdəsən, biri də var, döyüş meydanında belə düşünəsən və davranasan. Bir anlıq tərəddüd həyat bahasına başa gələ bilər, üstəlik tək sənin yox, onlarla başqasının da.

Əlbəttə, həm bu, həm o tərəfdən döyüşmüş hər bir insan hansısa ailənin bir üzvü idi, hər birinin evdə gözləyəni vardı, hər biri üçün kimsə dua edirdi. Amma biz əlimizə silah götürdüyümüz an qalan hər şey mənasını itirdi. Birinci atəş aça bilməsən, səni öldürəcəklər. Yox, silahlı düşmənə atəş açmaq çətin deyildi. Çətin və ağrılı olan başqa şey idi və mən buna alışa bilmədim: hər dəfə hansısa yaşayış məntəqəsinə girdiyimiz zaman biz sakinlərinin tələsik tərk etdiyi evləri nəzərdən keçirirdik. Bu evlərdə yerə səpələnmiş uşaq oyuncaqlarının, ayaqqabılarının və ya arabalarının yaratdığı mənzərə ruhumu dəlib keçirdi. Bütün bunlara baxırsan və anlayırsan ki, heç bir günahı olmayan uşağın sakit və sevincli həyatını əlindən almısan.

Düzü, düşünmürəm ki, Ermənistan və Azərbaycan arasında həqiqi sülh olacaq. Hər şey çox dərinə gedib çıxıb. Amma nisbi sülh mümkündür və hətta hər iki tərəfə lazımdır. Bu iki xalq bir çox böyük derjavaların maraqlarının kəsişməsində yerləşir. Və bu derjavalar onlara lazım olduğu zaman rahatlıqla bizi dalaşdırırlar. Ancaq hər ikimiz bu faktı dərk edib, qəbul etsək, kənar təsirlərdən müdafiə olunmuş daha möhkəm sülhə nail olacağıq. Siyasətçilər və sadə insanlar məhz bu istiqamətdə fəaliyyət göstərməlidirlər”.

Bu hekayə “Trayektoriya” media layihəsinin bir hissəsidir. Layihə Cənubi Qafqazda münaqişənin həyatlarına toxunduğu insanlardan bəhs edir. Bütün Cənubi Qafqazdan olan müəlliflər və redaktorlarla işləyir və münaqişələrin heç birində tərəflərdən heç birini dəstəkləmir. Bu səhifədəki materiallara görə müəlliflər məsuliyyət daşıyır. Əksər hallarda toponimlər müəlliflərin cəmiyyətlərində qəbul olunduğu kimi istifadə edilir. Layihə Avropa İttifaqının dəstəyilə GoGroup Media və International Alert təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir.