Azərbaycan və Ermənistan arasında yeni müharibə? Bakıdan “Foreign Policy” proqnozları haqda təhlil
Analitiklər “Foreign Policy” proqnozları haqda
Azərbaycanda Yeni il tətilinin davam etməsinə baxmayaraq, “Foreign Policy” jurnalında regionda mümkün yeni müharibə ilə bağlı dərc olunan məqalə ekspert ictimaiyyətində kəskin reaksiyaya səbəb olub. Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin analitiklərinin fikrincə, yeni potensial müharibənin səbəbi “Ermənistanın və vasitəçilərin dağıdıcı siyasəti” ola bilər.
- “Qərar qəbul etmək üçün şərtlər pisləşir”. Qarabağdakı vəziyyətlə bağlı Bakıdan şərh
- Bakı, Yerevan və Tbilisinin Yeni İl hazırlığı neçəyə başa gəlib?
- “Laçın dəhlizi kompromislər nəticəsində açıla bilər” – politoloq
Amerikanın nüfuzlu “Foreign Policy” nəşri qarşıdan gələn 2023-cü ildə diqqət mərkəzində saxlanmalı olan dünyanın ən mühüm on münaqişəsini qeyd edib. Digərləri ilə yanaşı, analitiklər Azərbaycan və Ermənistan sərhədində mövcud vəziyyəti ətraflı şərh ediblər.
Amerika nəşrinin proqnozu
Nəşrin ekspertlərinin fikrincə, Cənubi Qafqazda yeni qüvvələr nisbətinə ən çox Ukraynadakı müharibə təsir edib. “Dağlıq Qarabağ uğrunda müharibənin başa çatmasından iki il sonra Ermənistan və Azərbaycan yeni qarşıdurmaya doğru irəliləyirlər”, – “Foreign Policy” yazır.
Amerikalı analitiklər əmindirlər ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında yeni müharibə qaçılmazdır: “Bu, qısamüddətli olacaq, lakin 2020-ci ilin 44 günlük müharibəsindən az dramatik olmayacaq”.
Nəşrin məlumatına görə, Ermənistan ordusu “böyük çətinliklər, xüsusən də silah çatışmazlığı yaşayır. Türkiyənin dəstəklədiyi Azərbaycan isə əksinə, öz hərbi potensialını artırır. Bundan əlavə, Bakı avropalıların Azərbaycan qazına artan tələbatından ruhlanır”.
Ekspertlər “yeni uğurlara və Azərbaycan qoşunlarının yeni cəbhənin bütün xətti boyunca irəliləməsinə” işarə edirlər.
“Foreign Policy” qeyd edir ki, “müharibədəki məğlubiyyətdən sonra Ermənistan Dağlıq Qarabağa xüsusi statusun verilməsi tələbindən imtina edib, lakin yenə də erməni əhalisinin hüquqlarının və təhlükəsizliyinin təmin edilməsində israrlıdır. Bakı da öz növbəsində Qarabağ ermənilərini Azərbaycanın digər vətəndaşlarının istifadə etdiyi hüquqlarla təmin etməyə hazırdır”.
Nəşr Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin yekun nizamlanmasına dair iki layihə: Rusiya planı və “Vaşinqton prosesi” arasında paralellər aparır və Amerika variantının üstünlüyünə israr edir. Bununla belə, amerikalı analitiklər sülh danışıqlarının heç bir nəticə verməyəcəyini və yeni müharibənin başlayacağını proqnozlaşdırırlar.
Bakıdan şərh
Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin (CSSC) ekspertləri qeyd edirlər ki, nəşr öz ehtimallarını kifayət qədər arqumentlərlə əsaslandırır, amma oxucuları potensial müharibənin fundamental səbəbləri lə tanış etmir. “Suallara cavab bizi ağıllı, sualın mahiyyətinin dərk edilməsi isə bizi müdrik edir. Potensial müharibənin səbəbi − Ermənistan və vasitəçilərin destruktiv siyasətidir”, – deyə analitiklər bildiriblər.
“Yerevanın destruktiv siyasətinin birbaşa sübutları
Üçtərəfli razılaşmaya görə, Ermənistan Qarabağdan bütün qoşun birləşmələrini çıxartmalı, Zəngəzur dəhlizini açmalı və qanunsuz rejimin maliyyələşməsini dayandırmalı idi. Lakin Ermənistan münasibətlərin normallaşması istiqamətində zəruri siyasi iradə göstərməmiş, ziddiyyətli və qeyri-ardıcıl mövqe nümayiş etdirmiş, əldə edilmiş razılaşma və üzərinə götürmüş öhdəliklərin icrasından davamlı olaraq boyun qaçırmış, sülh müqaviləsinin mətni üzrə təkliflərdə prosesi uzatmış və normallaşma səylərinə zərbə vurmaq məqsədilə siyasi və hərbi təxribatlara əl atmışdır.
Paşinyan Praqa və Soçidə, daha sonra isə müsahibələrində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını bildirsə də, Qarabağın beynəlxalq tanınmasını prioritet məqsəd adlandıran Milli Təhlükəsizlik Strategiyasını qüvvədə saxlamış və Qarabağın Azərbaycandan “islahedici ayrılma” (remedial secession) siyasətini 2021-25-ci il hökümət proqramına daxil etmişdir.
Qarabağdan qoşun birləşmələrinin tam çıxarılmaması, qanunsuz rejimin maliyyələşməsinə $410 mln.-dan artıq vəsaitin ayrılması Yerevanın destruktiv siyasətinin əyani sübutlarıdır.
“Vasitəçilərin destruktiv siyasəti”
“44 günlük müharibə Moskvanın Cənubi Qafqazdakı mövqelərini möhkəmləndirdi və Ermənistanın Rusiyadan iqtisadi və hərbi asılılığını artırdı. Lakin bu taktiki üstünlüyün uzunmüddətli strateji qələbəyə çevrilməsi üçün Moskva zəruri addımlar atmadı: öhdəliklərin icrası məqsədilə Ermənistana təzyiqlər göstərilmədi. 2021-ci ildə Moskva bunu etmək istəmədi, 2022-ci ildə isə artıq bacarmadı.
Brüsselin vasitəçiliyinə böyük ümidlər var idi. Lakin Fransa prezidentinin birtərəfli və qərəzli bəyanatları, Senat və Milli Assambleyanın isə əsassız və iftiradolu qətnamələri bu formatın taleyini qeyri-müəyyən etdi. Danışıqların Brüssel formatında bərpa edilməsi üçün Emmanuel Makron şəxsən və ya Şarl Mişel vasitəsilə bu formatdan kənarlaşdığını bəyan etməlidir. Amma görünən odur ki, Frasanın CQ siyasəti bir yerli icmanın maraqlarına qədər daralıb.
ABŞ sözdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləsə də, əməldə bunu göstərmir. Son iki ildə ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri bir dəfə də olsun Şuşaya səfər etmədi. Əvəzində Lin Treysi bu müddət ərzində baş verən bütün toqquşmalarda Azərbaycanı günahlandırdı, yeni səfir Kristina Kvin isə öz təyinatı ilə bağlı Senat dinləmələrində Azərbaycanın məsuliyyətə cəlb edilməsi məqsədilə əlindən gələni edəcəyini Konqresdəki erməni diasporuna söz verdi.
Görünən odur ki, Ermənistan və vasitəçilər yaxın aylarda destruktiv siyasətdən əl çəkməyəcəklər. Bu isə regional sabitliyə və Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinə real təhdidlər formalaşdırıb, Bakını məsələni güc yolu ilə həll etməyə məcbur edə bilər”, – CSSC analitikləri qeyd ediblər.
Bizə abunə olun — Twitter | Facebook | Telegram | Instagram | Youtube
