“Azərbaycan təyyarəsi Rusiya HHM sistemi ilə vurulub”. Bakıdan ilk yarırəsmi versiya
Azərbaycan təyyarəsini Rusiya vurub?
Bu gün Azərbaycanda matəm günüdür. Ölkə bir gün öncə “Azərbaycan Hava Yolları”na məxsus Bakı-Qroznı reysi ilə uçan təyyarənin Aktauda qəzaya uğraması nəticəsində həlak olanların yasını tutur.
Axşam saatlarına doğru isə 38 nəfərin ölümü ilə nəticələnən bu faciəvi qəzanın səbəblərinə dair ilk yarırəsmi versiya açıqlanıb. Hökumətyönlü “Caliber” Telegram kanalı “hökumətə yaxın mənbələrinə” istinadən Azərbaycana məxsus sərnişin təyyarəsinin Rusiya hava hücumundan müdafiə sistemi ilə vurulduğunu bildirib.
Yaralıların bir qrupu Azərbaycana gətirilir
Dekabrın 25-də səhər saatlarında Bakıdan Rusiya Federasiyası Çeçenistan Respublikasının paytaxtı Qroznıya uçan, dəqiqləşdirilməmiş səbəblərdən Qazaxıstanın Aktau şəhərinə doğru yön dəyişən “Embraer 190” təyyarəsi aeroporta çatmamış yerə çırpılıb. Göyərtəsində 62 sərnişin və 5 ekipaj üzvünün olduğu təyyarənin qəzaya uğraması nəticəsində 38 nəfər həlak olub, 29 nəfər yaralı qurtulub.
Bu gün günortaya olan məlumata əsasən həlak olanlardan 25 nəfərin kimliyi müəyyən olunub. Onlardan üç nəfəri ekipaj üzvləri – iki pilot və stüardessadır.
On üç cəsədin kimliyinin müəyyən edilməsi üçün DNT analizi aparılır.
Sağ qalan sərnişinlərdən 12 nəfər bu gün Azərbaycana gətirilir. Vəziyyəti qənaətbəxş olan 7 nəfər adi reyslə, vəziyyəti orta ağır qiymətləndirilən 5 sərnişin isə ayrılmış həkim briqadasının müşayiəti altında Fövqəladə Hallar Nazirliyinin xüsusi təyyarəsi ilə gətiriləcəyi bildirilib.
Qəza səbəbinə dair ələnən versiyalar
Bu gün təyyarə qəzasının səbəblərinin araşdırılmasına dair aparılan istintaqla bağlı Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov qazaxıstanlı həmkarı Murat Nurtleu ilə telefonda müzakirə aparıb. Eyni zamanda Azərbaycanın baş naziri Əli Əsədov da qazaxıstanlı həmkarı Oljas Bektenovla qəza səbəblərinin üzə çıxarılmasına dair aparılan araşdırmanın gedişatını müzakirə edib.
Hələlik rəsmi mənbələr araşdırmanın gedişatı ilə bağlı açıqlama vermir, mümkün versiyaları da dilləndirmir.
Qəzanın baş verdiyi ilk saatlarda “Azərbaycan Hava Yolları” (AZAL) şirkəti təyyarənin quş dəstəsi ilə toqquşmasının faciəyə səbəb ola biləcəyini açıqlamışdı. Ölkə başçısı İlham Əliyev isə qəza səbəblərinin araşdırılması üçün yaradılmış dövlət komissiyasının iclasında bildirmişdi ki, ona qəzanın pis hava şəraiti səbəbindən baş verdiyi ehtimalı haqda məlumat verilib.
Daha sonra “quş dəstəsi” və “pis hava şəraiti” versiyaları ortadan qalxıb.
AZAL prezidenti Samir Rzayevin bu gün jurnalistlərə verdiyi açıqlamadan sonra təyyarənin nasazlığının qəzaya səbəb olması versiyası da ələnib. Onun sözlərinə görə, təyyarə oktyabr ayında tam təmirdən çıxıb və heç bir nasazlıqdan söhbət gedə bilməz.
Əslində qəza yerindən çəkilən videolar, sağ qalan sərnişinlərin hadisə anları haqda danışdıqları sosial şəbəkələrdə yayılandan sonra ən çox müzakirə edilən versiya təyyarənin vurulması olub.
Təyyarənin qalıqlarını əks etdirən videolarda hava gəmisinin gövdəsində çox sayda qəlpə izlərinə bənzər dəliklərin olduğu aydın görünür.
Qəzadan sağ qurtulan və faciə anlarını danışan sərnişinlərdən biri Zaur Məmmədov isə iki dəfə partlayış səsinin eşidildiyini, bundan sonra təyyarədə nasazlıq yarandığını bildirir.
Azərbaycan təyyarəsini Rusiya vurub?
Dekabrın 26-da axşam saatlarına yaxın hakimiyyətyönlü mövqeyi ilə tanınan “Caliber” Telegram kanalı yaydığı məlumatda təyyarənin vurulması ehtimalını nəinki təsdiqləyir, hətta onun Rusiyanın hava hücumundan müdafiə sistemi ilə vurulduğu da bildirilir.
“Caliber.Az redaktorlarının etibarlı hökumət mənbələrindən əldə etdiyi məlumata görə, araşdırmanın ilkin nəticələrinə əsasən, müəyyən edilib ki, Bakı-Qroznı marşrutu üzrə hərəkət edən “Azərbaycan Hava Yolları”na məxsus təyyarə Qroznı şəhərinə yaxınlaşarkən Rusiyanın “Pantsir-S” hava hücumundan müdafiə sistemi vasitəsilə hücuma məruz qalıb.
Üstəlik, Rusiya tərəfinin elektron döyüş sistemlərindən istifadə etməsi nəticəsində Azərbaycan təyyarəsinin rabitə sistemi tamamilə iflic vəziyyətinə düşüb. Məhz bu vəziyyətə görə təyyarə Rusiya aviasiya məkanında radarlardan itib və yalnız Xəzər dənizi akvatoriyasında yendən bərpa olub”, – məlumatda deyilir.
Daha sonra Caliber.Az qeyd edib ki, Rusiya mənbələrinin məlumatına görə, Çeçenistan ərazisi üzərində uçuş həyata keçirilən zaman Rusiya hava hücumundan müdafiə qüvvələri Ukrayna PUA-larını vurmağa cəhd edib.
“Beləliklə, Çeçenistan Respublikasının Təhlükəsizlik Şurasının rəhbəri Həmzət Kadırov dekabrın 25-də səhər Qroznıda PUA hücumu faktını təsdiqləyərək, tələfat və dağıntı olmadığını qeyd edib. Bu halda Rusiya tərəfi öz hava məkanını mülki təyyarələr üçün bağlamağa borclu idi, lakin bu, edilməyib. Niyə Çeçenistan üzərində uçuşa qadağa zonası elan edilmədiyi böyük sualdır.
Bildiyiniz kimi, Qroznı hava limanı təyyarənin enişinə icazə verməyib. Üstəlik, təyyarəmizə Mahaçqala və Mineralnıye Vodı hava limanlarında da eniş icazəsi verilməyib. Hava HHM sisteminin hücumuna və radio-elektron mübarizə sisteminin təsirinə məruz qalaraq yönünü itirmiş təyyarə ekipajı Qazaxıstanın Aktau şəhərinə yönləndirilib. Bu tövsiyənin bir məqsədlə verildiyini güman etmək olar: təyyarənin Xəzər dənizinə düşməsi üçün. Bu halda bütün şahidlər öləcək, təyyarə isə batacaqdı. Bununla belə, qeyd edirik ki, bu, sadəcə bizim ehtimalımızdır.
Rusiya mətbuatında yayılan alternativlər ictimai rəyi çaşdırmaq məqsədi ilə qəsdən edilən saxtakarlıqdır. Təyyarənin içindən olan videogörüntülərdə iki sərnişinin qəlpələrdən yaralandığı görünür. Hava gəmisində eşidilən partlayışlarla bağlı ifadələr də daxil olmaqla, bütün ifadələr hava hücumundan müdafiə sisteminin hücumuna işarə edir.
İstintaqda iştirak edən Azərbaycan tərəfi üçün vəziyyət tamamilə göz qabağındadır. Heç kim bunun qəsdən edildiyini iddia etmir. Bununla belə, Bakı müəyyən edilmiş faktları nəzərə alaraq, Rusiya tərəfinin Azərbaycan təyyarəsinin vurulduğunu etiraf edəcəyini, Azərbaycan xalqından rəsmi üzr istəyəcəyini və hərtərəfli araşdırma aparacağını və bunun nəticəsində bütün günahkarların məsuliyyətə cəlb ediləcəyini gözləyir”, – deyə nəşr yazır.
Ekspert rəyləri
Siyasi analitik Fərhad Məmmədovun fikrincə, ilkin məlumatların açıqlanması onu göstərir ki, Bakı Rusiyanın rəsmi strukturlarından bu faktın tanınmasını və sonrakı addımları: üzrxahlıq və təzminat gözləyir.
“Son bir neçə ildə Azərbaycanla Rusiya arasındakı münasibətlər tarixində insidentlər olub və Azərbaycan üzr istəyib. Bunda qəbahətli bir şey yoxdur. Nəticədə münasibətlərin keyfiyyətinə xələl gəlməyib.
İndi növbə Rusiyadadır.
Moskvanın öz hərəkətlərini ləngitməməsi və onları istintaq komissiyasının fəaliyyətinin rəsmi nəticələri ilə əlaqələndirməməsi, özünün və təyyarənin ərazisində qəzaya uğradığı Qazaxıstanın həyatını asanlaşdırması məqsədəuyğun olardı.
Əgər Moskva bundan imtina etsə, bu, şübhəsiz ki, münasibətlərin keyfiyyətinə təsir göstərəcək”, – deyə Məmmədov vurğulayıb.
Siyasi icmalçı Şahin Cəfərli hesab edir ki, Azərbaycan təyyarəsi Rusiyanın hava hücumundan müdafiə sistemi tərəfindən təsadüfən vurulsa belə, anlaşılmaz məqamlar var.
“Təyyarənin səhvən vurulmasını qarşı tərəfin etirafı, üzrxahlığı və zərəri ödəməsi halında bəlkə anlayışla qarşılamaq olar.
Lakin hadisədən sonra təyyarənin Rusiya ərazisində enişinə icazə verilməməsinin heç bir qaneedici izahı ola bilməz.
Bu addım həm iki ölkə arasındakı razılaşmalara, həm mülki aviasiya sahəsində beynəlxalq konvensiyalara, həm də humanizmə tamamilə zidd olmaqla, Azərbaycana qarşı qeyri-dost hərəkətdir.
İlk dəfə kim deyib, bilmirəm, amma çox doğru deyib: Rusiyanın müttəfiqi olmur – ya vassalı olur, ya da düşməni…”, – deyə o, sosial şəbəkədə yazıb.
