Gürcüstan üçün Azərbaycan ssenarisi. Bakıdan baxış
Gürcüstanda parlament seçkiləri
Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərində hakim “Gürcü arzusu” partiyası 54 faiz səslə qalib gəlib. 4 müxalifət qüvvəsi də parlamentə daxil olub. Bu seçkilər rusiyayönlü hakimiyyətlə qərbyönlü müxalifət arasında seçim kimi qiymətləndirilirdi.
Beynəlxalq müşahidəçilər və müxalifət “Gürcü arzusu”nun xeyrinə çoxsaylı pozuntular və saxtakarlıqlar barədə məlumat verib. Ölkə prezidenti Salome Zurabişvili seçkilərin nəticələrinin legitimliyini tanımadığını bəyan edib və permanent etirazlara çağırıb. “Heç kim Gürcüstanın Avropa gələcəyini əlindən ala bilməz”, – deyib.
Gürcüstanda keçirilən seçkilər Azərbaycanda da yaxından izlənilib. ASTNA analitik mərkəzinin rəhbəri Mehman Əliyev Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərinin nəticələrini və “Gürcü arzusu”nun qələbəsinin səbəblərini təhlil edib.
“Avropa İttifaqının ali nümayəndəsi Jozep Borrel və Avropa Komissiyası Gürcüstanda parlament seçkilərilə bağlı birgə bəyanatla çıxış ediblər. Avropa Xarici Fəaliyyət Xidmətinin (EEAS) dərc etdiyi sənəddə Gürcüstanda demokratik prosesə inamın möhkəmləndirilməsi üçün seçkilərdəki çatışmazlıqların aradan qaldırılmasının və şəffaflığın artırılmasının zərurəti qeyd olunur. Sənədin mahiyyəti göstərir ki, Gürcüstanda seçkilər baş tutub və nöqsanlar operativ qaydada aradan qaldırılmalı, seçki prosesinə inam yaratmaq məqsədilə aydınlıq gətirilməlidir.
Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvlinin iddia edilən pozuntulara görə seçkiləri tanımamaq çağırışına böyük ölçüdə məhəl qoyulmayıb ki, bu da onun zəifləyən təsirini əks etdirir. 28 oktyabr 2018-ci ildə seçilmiş prezident ilin sonuna qədər öz səlahiyyət müddətinin bitməsinə yaxınlaşır və dolayı seçki yoluyla seçilmiş şəxs ilə əvəzlənəcək. Bu dəyişiklik prezidentin səlahiyyətlərini məhdudlaşdıran 2017-ci il konstitusiyasına düzəlişlərdən sonra gəlir və 2018-ci il seçkilərini bu vəzifə üçün son birbaşa seçki halına gətirir. Qarşıdakı seçkilər parlamentarilər və eyni dərəcədə regional nümayəndələr daxil olmaqla, Seçiçilər Kollegiyasının 300 üzvünü əhatə edəcək. Gürcü Arzusunun (GA) üstünlüyünü nəzərə alaraq, bu struktur demək olar ki, hazırda əsasən simvolik rol oynayan prezidentliyin GA ilə əlaqəli qalacağına zəmanət verir”.
“Gürcü arzusu” Partiysı niyə qalib gəldi?
“Hakim “Gürcü arzusu” partiyasının qələbəsini ölkənin vahid müraciəti, lideri və ya baxışı altında birləşə bilməyən parçalanmış müxalifətlə izah etmək olar. Bu parçalanma müxalifətin mövqeyini zəiflətdi, baxmayaraq ki, “Gürcü arzusu” öz Rusiyapərəst mövqeyinə, Aİ-dən uzaqlaşmaya və Ukraynaya dəstəyin dayandırılmasına, o cümlədən “xarici agentlər” haqqında mübahisəli qanunun qəbul edilməsinə görə tənqidlərlə üzləşirdi. Bu hərəkətlər bəzi seçiciləri uzaqlaşdırsa da, müxalifətin birliyinin olmaması və etibarlı alternativ təqdim edə bilməməsi onun nüfuzuna xələl gətirdi. Müxalifətin parçalanması Qərbin dəstəyinin zəifləməsi ilə də üzləşdi, çünki onun qeyri-mütəşəkkil yanaşması potensial beynəlxalq sponsorların aydın olmayan gələcəyi dəstəkləməkdə tərəddüd etməsinə səbəb oldu”.
“Gürcü arzusu”nun öngörənliyi
“Beynəlxalq maraqlı tərəflər üçün GA mürəkkəb regionda sabitlik, öngörənlik və idarəetməni təmsil edir. Enerji və ticarət üçün vacib tranzit marşrutu olan Gürcüstanda biznes maraqları etibarlı idarəetmə tələb edir. Bu sabitlik demokratik dəyərlər bahasına olsa da, böyük güclərin maraqlarına uyğundur və GA-nı investorlar və beynəlxalq tərəfdaşlar üçün daha təhlükəsiz seçim halına gətirir. Bəzi ekspertlərin fikrincə, GA-nın üstünlüyü onun kifayət qədər daxili dəstəyi saxlamaqla regional güclərə strateji uyğunluğu ilə əlaqədardır”.
Ərazi bütövlüyünün bərpasına artan ümidlər
“Son illərdə, xüsusən də 2022-ci ilin fevralında Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlamasından sonra Gürcüstan sakit bir şəkildə Rusiyanın postsovet məkanında və Qafqazdakı maraqlarına uyğunlaşdı. Bu addım qismən Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün bərpası, əsasən Abxaziya və Cənubi Osetiya ilə bağlı ümidlərlə əlaqədardır. Azərbaycanın öz ərazilərini uğurla geri qaytarması Gürcüstanda nikbinliyə səbəb oldu və Gürcüstanın bəzi rəsmi şəxsləri analoji nəticənin mümkün ola biləcəyini güman etdilər. Ərazi bütövlüyünün bərpası məsələsində ABŞ, Avropa və Rusiyadan olan vasitəçilər arasında Azərbaycan üzrə konsensus “Gürcü arzusu” partiyasının İlham Əliyevin siyasətini əks etdirən balanslı yanaşmasını təşviq etdi. “Gürcü arzusu”nun qarşıdurmaya yox, diplomatik qarşılıqlı fəaliyyətə yönəlmiş balanslı mövqeyini tərəfdarlar bu ərazilərin geri qaytarılması üçün optimal yol kimi qəbul edirlər. Son ildə Gürcü Arzusu Abxaziya və Cənubi Osetiyanın dinc reinteqrasiyasına dair baxış ortaya qoyaraq ictimai əhval-ruhiyyəni gücləndirib ki, bu da ərazi bütövlüyü perspektivini çoxdan gözləyən elektoratda rezonans doğurur”.
Ənənəvi dəyərlər
“Gürcüstanın mühafizəkar dəyərləri GA-nın cəlbediciliyində mühüm rol oynayır. Ölkə əsasən xristian ölkəsi olsa da, dərin ənənəvi, Qafqaz xarakterinə malikdir. GA-nın “LGBT təbliğatına” qarşı çıxması onun Qərbin sosial normalara təsirindən narahat olan mühafizəkar seçicilər arasında mövqeyini təmin edib. Ümumdünya dəyərlər icmalına görə, Gürcüstan LGBT icmalarına qarşı tolerantlıq üzrə aşağı yer tutur və GA-nın mövqeyi bu mühafizəkar seqmentlə üst-üstə düşür. GA mədəniyyətin və ailə dəyərlərinin qorunmasını önə çəkərək özünü Gürcüstan ənənələrinin xarici təsirlərdən müdafiəçisi kimi təqdim etməklə bu seçicilərin dəstəyini möhməkləndirməyi bacarıb”.
İqtisadi amillər
“Kiçik və orta müəssisələrin əhəmiyyətli töhfələri ilə sərbəst bazar modelinə əsaslanan Gürcüstan iqtisadiyyatı elektoral dəstəyin formalaşmasında mühüm amil olaraq qalır. 2023-cü ildə Gürcüstan ÜDM-i əsasən İKT sektorunda nailiyyətlərin hesabına illik hesablamada 7,5% artıb, Sakstat – Milli Statistika İdarəsi 20 mart 2024-cü ildə bildirib. ÜDM 80,25 milyard lariyə (30,54 milyard ABŞ dolları) çatıb ki, bu da əvvəlki ildə olduğundan 10,1% çoxdur, adambaşına düşən ÜDM 6731 dollardan 8210 dollara yüksəlib ki, bu da ölkədə iqtisadi irəliləyişi vurğulayır.
Ukraynada münaqişə şəraitində Rusiyadan pul köçürmələrilə möhkəmlənmə sayəsində gürcü larisinin bir dollara görə 2,71-ə qədər möhkəmlənməsi bu iqtisadi artıma kömək edib. Rusiya ilə ticarət mühüm olaraq qalır: Gürcüstanın mineral və bulaq suyu, şərab ixracatının 54%-i oraya göndərilir. Rusiya 2,4 milyard dollarlıq ikitərəfli ticarət həcmi ilə və ölkəyə əsas yanacaq tədarükçüsü kimi Gürcüstanın ikinci böyük ticarət tərəfdaşıdır. Rusiya turizmi də bir bum yaşayıb: 2023-cü ildə Gürcüstana 1,18 milyon rusiyalı turist gedib ki, bu da əvvəlki ildə olduğundan 31,1% çoxdur. Rusiyalı turistlər bütün əcnəbi turistlərin 23,2% – ni təşkil edib və keçən yay Rusiya gürcülər üçün vizasız rejim tətbiq etdikdən sonra bu rəqəmin artacağı gözlənilir.
Ümumilikdə, “Gürcü arzusu” strategiyası həm iqtisadi göstəricilərdən, həm də beynəlxalq praqmatizm ilə möhkəmlənmiş ənənəvi dəyərlərə sadiqlikdən istifadə edir. Gürcüstanın yolu Azərbaycanın yanaşma elementlərini əks etdirsə də, mühüm problemlər qalmaqdadır. Gürcüstanın regional sabitlik və Qərb alyansları arasında balanslaşması həlledici əhəmiyyətə malik olacaq, çünki o, daxili birliyi qorumağa və gürcü elektoratın çoxdankı bütöv ölkə arzusunu reallaşdırmağa can ataraq mürəkkəb beynəlxalq münasibətləri idarə etməyə çalışır”.
