«Քիշնևում Ալիևին ծանր զրույց է սպասվում»․ կարծիք Երևանից
Փաշինյան-Ալիև հանդիպում Քիշնևում
«Ալիևն իր դիրքերում անխոցելի չէ, նրա վրա ճնշում է գործադրվում»,- կարծում է հայ քաղաքագետ, Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի ասոցացված փորձագետ Դավիթ Ստեփանյանը։
Նրա դիտարկմամբ՝ Քիշնևում Ադրբեջանի ղեկավարը ծանր զրույց է ունենալու Ֆրանսիայի նախագահի և Գերմանիայի կանցլերի հետ։ Ասում է՝ Հայաստանն արել է իր քայլը՝ հայտարարելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման մասին, հիմա «գնդակն Ադրբեջանի դաշտում է»։
Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարների միջև հերթական բանակցությունները նախատեսված են հունիսի 1-ին Քիշնևում Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակներում։ Ակնկալվում է հնգակողմ հանդիպում, որին մասնակցելու են Եվրոպական խորհրդի ղեկավարը, Գերմանիայի կանցլերն ու Ֆրանսիայի նախագահը։
Փաշինյանն ու Ալիևը վերջին անգամ հանդիպել էին Պուտինի միջնորդությամբ։ Նախորդ շաբաթ Մոսկվայում կայացած հանդիպման ընթացքում նրանք որևէ համաձայնության չէին եկել։ Այդ մասին է վկայում այն, որ նախապես հայատարարվել էր երկու փաստաթղթի ստորագրման մասին, սակայն դրանք չստորագրվեցին և նույնիսկ համատեղ հայտարարություն չընդունվեց։
Մոսկովյան բանակցություններից օրեր անց Ադրբեջանի նախագահը Լաչին կատարած այցի ընթացքում պնդեց, թե Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելուց բացի, Հայաստանը պետք է կատարի մի քանի այլ նախապայմաններ, այդ թվում՝ «երկրների միջև սահմանազատումը պետք է տեղի ունենա Ադրբեջանի պայմանների հիման վրա»։
Ի՞նչ է հայտնի Քիշնևի հանդիպման մասին, ԱՄՆ և ԵՄ ակնկալիքները, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
Փաստաթուղթ չի ստորագրվի
Վերջին շրջանում ակտիվացած հայ-ադրբեջանական բանակցությունների ֆոնին պարբերաբար հնչում է հարց՝ արդյո՞ք առաջիկա հանդիպմանը կստորագրվի խաղաղության պայմանագիր։ Նման հույս էր հայտնել նաև Ֆրանսիայում Ադրբեջանի դեսպան Լեյլա Աբդուլաևան՝ նշելով, թե «պատմական պահը չպետք է բաց թողնել»։
Սակայն Հայաստանի վարչապետը օրերս հայտարարեց, որ «չկա համաձայնեցված նախագիծ, որը հնարավոր կլինի ստորագրել» ու տեղեկացրեց, որ սպասում են հայկական կողմի առաջարկների վերաբերյալ Ադրբեջանի մեկնաբանություններին։ ԱԳՆ-ն նույնպես նշել է, որ հանդիպման օրակարգում համաձայնագրի ստորագրում ներառված չէ․
«Ինչպես բազմիցս նշել ենք, հայկական կողմը պատրաստ կլինի համաձայնագրի ստորագրմանն այն պահին, երբ հասցեագրված կլինեն առանցքային խնդիրները»։
«Կառուցողական հանդիպում և համարձակ որոշումներ»․ ակնկալիքները
ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի մամուլի ծառայության ղեկավար Մեթյու Միլլերը հայտարարել է, որ Նահանգներն ակնկալում է կառուցողական հանդիպում, խնդիրների լուծում բանակցային սեղանի շուրջ, ոչ թե բռնության կիրառմամբ։ Միլլերը, սակայն, ողջունել է նաև «նախագահ Ալիևի հայտարարությունները [Ղարաբաղի քաղաքական վերնախավի նկատմամբ] համաներման հարցը քննարկելու մասին»։
Ադրբեջանի նախագահը Լաչինում հայտարարել էր, թե «նրանք [ԼՂ-ի իշխանությունները] կարող են համաներում ստանալ միայն այն դեպքում, եթե կամովին լքեն բոլոր ֆիկտիվ պաշտոնները և դիմեն Ադրբեջանի քաղաքացիություն ստանալու համար։ Նույնիսկ այդ դեպքում՝ դեռ կտեսնենք»։
Մինչդեռ Հայաստանի արտաքին գերատեսչությունում ակնկալյում էին, որ ԱՄՆ-ն համարժեք կարձագանքի Ալիևի այս և նույն օրը հնչած բազմաթիվ այլ հայտարարություններին՝ կանխելու Ադրբեջանի ղեկավարության՝ ՀՀ ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ ծավալապաշտական քաղաքականությունը և ԼՂ-ում էթնիկ զտումների նկրտումները․
«Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը չի կարող մեկնաբանվել որպես Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ էթնիկ զտումներ և ինքնիրավչություն իրականացնելու իրավասություն»։
Անդրադառնալով սպասվելիք բանակցություններին՝ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը նշել է, որ «անհրաժեշտ են համարձակ որոշումներ»։ Նա կարևորել է առավելապաշտական դիրքորոշումներից զերծ մնալն ու երկխոսության ձգտելը․
«Այժմ կենսական է Բաքվի և նախկին ԼՂԻՄ տարածքում բնակվող հայերի միջև երկխոսությունը նրանց իրավունքների և անվտանգության վերաբերյալ»։
Վերջին ամսվա ընթացքում հայ-ադրբեջանական կարգավորման ակտիվացումը ողջունել է նաև Եվրամիությունը։
«Կարևոր է պահպանել այս պատմական առաջընթացը և խուսափել այնպիսի քայլերից, ներառյալ թշնամական հռետորաբանությունից, որոնք կարող են վտանգել խաղաղության գործընթացը», — հայտարարել է ԵՄ արտաքին քաղաքական ծառայության խոսնակ Փիթեր Ստանոն։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Դավիթ Ստեփանյանն ասում է՝ Ալիևի նախապատրաստությունները Քիշնևի հանդիպումից առաջ անզեն աչքով էլ տեսանելի են։ Հիշեցնում է՝ Բաքուն առևանգել է երկու հայ զինծառայողների և հավելում՝ «մտադիր է փոխանակել իր տեռորիստների հետ»։
«Ալիևը գործում է, մենք նստել ենք և սպասում ենք, որ ստորագրվելու է խաղաղության պայմանագիր»,- նկատել է նա։
Factor TV-ի եթերում նա նշել է, որ եթե հայկական կողմը շարունակի սպասել, «հարցերը կամ չեմ լուծվի կամ կլուծվեն մեզ համար շատ վատ սցենարով»։ Չի բացառել, որ այդ պարագայում Ալիևը կարող է անել նաև վերջին քայլը՝ մտնել Ստեփանակերտ։ Սակայն նման քայլի գնալու համար Ալիևին պետք է աշխարհաքաղաքական կենտրոններից ստանալ ԼՂ-ի դեմ «ուժ կիրառելու իրավունք»։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ Փաշինյանի՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու հռետորաբանությունը քայլ առաջ էր։ Ասում է՝ «մանևրելու հնարավորություն» ստանալու համար տեղին հայտարարություն էր․
«Փաշինյանի հռետորաբանությամբ չէ, որ Արցախը պետք է ճանաչվի Ադրբեջանի մաս։ Դրա համար կա իրավական պրոցես, կա խորհրդարանի որոշում, վավերացում, փաստաթղթեր։ Այդ ամենը կարող է լինել մի դեպքում, եթե խաղաղության պայմանագիր ստորագրվի»։
Կարծում է՝ Շառլ Միշելի վերջին հայտարարությունը հենց դրա արձագանքն էր, այն մասին էր, որ Հայաստանը քայլ արել է։ Ըստ նրա՝ «առավելապաշտական դիրքորոշումներից զերծ մնալու» կոչը կարող էր ուղղված լինել բացառապես Ադրբեջանին։
«Հիմա Ալիևից են քայլ սպասում։ Ալիևն ի՞նչ քայլ է անում, գնում է Լաչին, այնտեղ ասում՝ կսպանեմ, կկոտորեմ, կմորթեմ և այլն։ Քիշնևում նրան ասելու են՝ խելքդ գլուխդ հավաքիր»,- կարծում է նա։
Քիշնևում կայանալիք հանդիպումից և առհարասակ բանակցային պրոցեսից Ստեփանյանը մեծ ակնկալիքներ չունի։ Նկատում է՝ եթե Հայաստանի և Արցախի դիրքորոշումներում որևէ փոփոխություն չգրանցվի «ամենաօպտիմիստական սցենարով» հնարավոր կլինի հասնել միայն ԼՂ-ում ապրող հայերի իրավունքների ապահովման, ոչ ավելիին։
«Եթե շարունակենք այն տրամաբանությամբ, որը կա, առավելագույնը, որ կարող ենք ստանալ, դա խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո Ստեփանակերտի և Բաքվի միջև բանակցություններն են զուտ իրավունքների ապահովման մասով։ Այո, միջազգային մեխանիզմով, որտեղ կլինեն նաև միջնորդներ»։
Նրա համոզմամբ՝ կան հնարավորություններ, որոնք պետք է օգտագործել։ Ասում է՝ առաջին հերթին, արցախցիները պետք է իրենց կամքն արտահայտեն, ձեռնարկեն կոնկրետ գործողություններ, օրինակ՝ փակեն Հակարիի կամուրջն ու պահանջեն բացել Լաչինի միջանցքը։ Խոսքն, ըստ նրա, ոչ թե մեկօրյա ակցիայի, այլ շարժման մասին է, որը կարող է ձգվել մեկ ամսից էլ ավելի։
«Պետք է Ալիևին դնենք մի վիճակի մեջ, որտեղ նա ունենա միակ երկընտրանքը, կամ նա տեսախցիկների առաջ, աշխարհի առաջ կրակում է կանանց և երեխաների վրա, կամ դուրս է գալիս այդտեղից։ Եթե սկսենք, աշխարհը կկանգնի մեր կողքին։ Եթե չգործենք, կարող ենք տարիներով սպասել Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցների»,- շեշտել է նա։
Քաղաքագետը տեսնում է դիվանագիտական խուսանավման հնարավորություն․
«Լուծել հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը տեսանելի ապագայում և թողնել արցախյան հարցը բաց՝ որպես բանակցությունների առարկա Ստեփանակերտի ու Բաքվի միջև, որտեղ շատ մեծ դեր է ունենալու միջազգային հանրությունը։ Ոչ ոք չի պատրաստվում Ստեփանակերտին թողնել միայնակ՝ Բաքվի հետ դեմ առ դեմ»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Փաշինյան-Ալիև հանդիպում Քիշնևում
