Սպիտակ տունը մերժել է Հայոց ցեղասպանության մասին բանաձևը, որն ընդունել են ԱՄՆ Կոնգրեսի երկու պալատները
ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմը մերժել է Սենատի կողմից դեկտեմբերի 12-ին ընդունած №150 բանաձևն Առաջին աշխարհամարտի տարիներին Օսմանյան կայսրությունում հայերի զանգվածային սպանությունները ցեղասպանություն ճանաչելու մասին։
Հնգօրյա լռությունից հետո Պետդեպարտամենտից հայտարարել են, որ «ԱՄՆ վարչակազմի դիրքորոշումն անփոփոխ է», և 1915 թ-ի պատմական իրադարձություններն այնտեղ շարունակում են դիտարկել հենց որպես «զանգվածային սպանություններ»։
Հայաստանում քննարկել են ԱՄՆ Պետդեպի հայտարարությունը, սակայն դրան ըմբռնումով են մոտեցել։ Ինչպես պաշտոնատար անձինք, այնպես էլ փորձագետներն անհանգստության պատճառ չեն տեսնում։ Ցեղասպանության ճանաչումը երկար գործընթաց է, և այս տարի այդ հարցում որոշակի ձեռքբերումներ կան։
• Կարծիք․ «Օսմանյան Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ ԱՄՆ Սենատի բանաձևն օրենք չէ»
Հայերի ցեղասպանությունը 1915թ-ին Օսմանյան Թուրքիայում զանգվածային ջարդն է։ Դրանից առաջ Օսմանյան կայսրության տարածքում շուրջ երկուսուկես միլիոն հայ էր ապրում։ Սպանությունների և զանգվածային վտարման հետևանքով նրանց կեսից ավելին զոհվել է։
Ողբերգական դեպքերն Օսմանյան կայսրությունում անցյալ դարասկզբին ցեղասպանություն են ճանաչվել և դատապարտվել ազդեցիկ միջազգային կազմակերպությունների կողմից, այդ թվում՝ Եվրախորհրդի, Եվրախորհրդարանի, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի։ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած երկրների թվում են Կանադան, Արգենտինան, Շվեյցարիան, Ավստրիան, Իտալիան, Ռուսաստանը, Բելգիան, Ֆրանսիան, Լեհաստանը, Սլովակիան, Նիդերլանդներն, Ուրուգվայը, Հունաստանը, Կիպրոսը, Վատիկանը, Գերմանիան, Լիբանանն, ԱՄՆ նահանգների մեծ մասը։
Թուրքիան նման ձևակերպումը կտրականապես մերծում է։
Հայտարարության մանրամասները
Պետդեպի պաշտոնական ներկայացուցիչ Մորգան Օրտագուսը դեկտեմբերի 17-ին հայտարարել է․
«[ԱՄՆ] վարչակազմի դիրքորոշումը չի փոխվել։ Մեր հայացքներն արտացոլված են այս թեմայով նախագահի ապրիլյան վճռորոշ հայտարարությունում»։
Ապրիլի 24-ին նշվում է Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը։ Եվ յուրաքանչյուր տարի հայերը սպասում են ԱՄՆ նախագահի ելույթին՝ ակնկալելով, որ նա կարտասանի «ցեղասպանություն» բառը։ Մինչև հիմա դա տեղի չի ունեցել։
2019 թ-ին նույնպես ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարությամբ է հանդես եկել, որում ավելի քան մեկ միլիոն մարդու սպանություններն ու արտաքսումն անվանել է «քսաներորդ դարի վատթարագույն զանգվածային վայրագություններից մեկը»։ Նա, ինչպես և նախկին նախագահ Բուշն, օգտագործել է «Մեծ եղեռն» արտահայտությունը՝ խուափելով «ցեղասպանություն» եզրից։
Արձագանքը Հայաստանում Պետդեպի հայտարարությանը
Նախևառաջ, պետք է արձանագրել, որ ԱՄՆ Կոնգրեսի երկու պալատներն ընդունել և դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը, կարծում է Հայաստանի Ազգային ժողովի միջազգային հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Ռուբեն Ռուբինյանը․
«Իհարկե, լավ կլիներ, եթե ԱՄՆ Պետդեպն անհապաղ փոխեր իր դիրքորոշումն ու այն համապատասխանեցներ Կոնգրեսի դիրքորոշմանը․․․ Սակայն, կարծում եմ, որ ընդհանուր առմամբ, մենք պետք է հաշվի առնենք այն փաստը, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումն ու դատապարտումը երկար գործընթաց է։ Մենք պետք է նայենք, թե քանի տարի անցավ Կոնգրեսի պարագայում, մինչև որ մենք ստացանք այդ միանշանակ ճանաչումն ու դատապարտումը»։
Մեկնաբանություն
Քաղաքագետ Սուրեն Սարգսյանը
Facebook-ի իր էջում գրել է․
«Թրամփը միակ նախագահն է վերջին շուրջ 30 տարիների ընթացքում, որ հայերին ոչինչ չի խոստացել և հետևաբար չի «գցել»: Կոնգրեսի 2 բանաձևերից հետո նա ցեղասպանության մասին ընդհանրապես չի խոսել: Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպանատունը հայտարարել է, որ վարչակազմի դիրքորշումը չի փոխվել բանաձևերի արդյունքում: Որևէ վարչակազմի դիրքորոշում չի փոխվել վերջին 40 տարիների ընթացքում:
Ներկայացուցիչների Պալատում Թրամփը ոչ միայն չի խոչընդհոտել, այլև աջակցել է բանաձևի ընդունմանը:
Սենատում Սպիտակ տան խնդրանքով 3 վետո է կիրառվել, բայց ժամանակավոր: Առաջին անգամ, որովհետև Էրդողանը դեռ Վաշինգտոնում էր [խոսքը Թրամփի և Էրդողանի նոյեմբերյան հանդիպման մասին է — JAMnews], հաջորդ երկու անգամները` որովհետև թուրքերի հետ կոնկրետ թեմայով փորձում էին բանակցել, չստացվեց»։
