«Սաակաշվիլիի գործը»՝ Ստրասբուրգի դատարանում։ Ի՞նչ է գրված Եվրոպական դատարանի որոշման մեջ
Նոյեմբերի 10-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը որոշում է կայացրել «ապահովման միջոցների» մասին, որոնք կապված են Միխեիլ Սաակաշվիլիի հացադուլի և անվտանգության հետ։
Ստրասբուրգի դատարանը գործը քննել է առաջնահերթ տարբերակով և «ժամանակավոր միջոցներ ձեռնարկել»։ Ստրասբուրգի դատարանի որոշումը նշանակում է, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը գիտակցել է Սաակաշվիլիի կյանքին և առողջությանն անդառնալի վնաս հասցնելու վտանգը։
Ի՞նչ են նշանակում «ժամանակավոր միջոցները»
Բողոք ստանալուց հետո Ստրասբուրգի դատարանը կարող է պետությունից պահանջել որոշակի ապահովման միջոցներ ձեռնարկել մինչև դատարանի կողմից այս կամ այն գործին քննումը։
Ստրասբուրգն ընդունում է «ժամանակավոր միջոցներ», երբ կարող են անդառնալի իրադարձություններ տեղի ունենալ, եթե դատարանի որոշումը ձգձգվի․ օրինակ՝ հայցվորի կյանքը սպառնալիքի տակ է կամ նա կարող է կտտանքների ենթարկվել և այլն։ Նման բան թույլ չտալու համար Ստրասբուրգի դատարանը պետությունից կարող է պահանջել զերծ մնալ որոշակի գործողություններից, օրինակ՝ մարդուն չվերադարձնել մի երկիր, որտեղ նա կարող է բախվել կյանքի կամ կտտանքների սպառնալիքի։
Սաակաշվիլիի փաստաբանները դիմել են Ստրասբուրգի դատարան՝ ժամանակավոր միջոցներ ձեռնարկելու խնդրանքով։ Դատարանը Սաակաշվիլիի փաստաբանների միջնորդությունն անհիմն չի համարել և ընդունել է այն։
Ստրասբուրգը կողմերին՝ Սակաշվիլիին և արդարադատության նախարարությանը, պետության անունից հանձնարարել է որոշակի միջոցներ ձեռնարկել։
● Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Միխեիլ Սաակաշվիլիին կոչ է արել դադարեցնել հացադուլը (այսպիսի կոչը հացադուլի բոլոր մասնակիցների համար նախադեպային պրակտիկայի մի մաս է։ Նույնպիսի կոչեր է արել Եվրոպական դատարանն, օրինակ, Նադեժդա Սավչենկոյին և Օլեգ Սենցովին)։
● Վրաստանի կառավարությանը հանձնարարվել է լրացուցիչ տեղեկություններ տրամադրել դատարանին նախկին նախագահի առողջական վիճակի և բանտային հիվանդանոցում մինչև նոյեմբերի 24-ը տրամադրված բուժօգնության մասին՝ ինչպես է այժմ բուժվում բուժառուն, այդ թվում՝ ինչ բուժում է հասանելի բանտում և այլն։
● Ի հավելումն Սաակաշվիլիի որակյալ բուժմանը՝ իշխանությանը նաև հանձնարարվել է ապահովել նրա անվտանգությունն ուղղիչ հաստատությունում։
● Կառավարությանը հանձնարարվել է նաև Միխեիլ Սաակաշվիլիին համապատասխան բուժօգնություն տրամադրել հացադուլի դադարեցումից հետո՝ նրա առողջությունը վերականգնելու նպատակով (պայմանով, որ Միխեիլ Սաակաշվիլին կդադարեցնի հացադուլը)։
Միաժամանակ, ՄԻԵԴ կարծիքով, եթե վրացական կառավարությունը չձեռնարկի այդ միջոցները (Սաակաշվիլիի առողջության և անվտանգության պահպանման համար և Ստրասբուրգին հարկ եղած տեղեկությունները չտրամադրի), ապա կարող է որոշվել, որ Վրաստանի կառավարությունը խախտում է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 34-րդ հոդվածը։
Այդ հոդվածը պետությանը պարտավորեցնում է չխոչընդոտել անձին/կազմարպությանը/խմբին բողոք ներկայացնել Եվրոպական դատարան։
Ստրասբուրգից ստացած նամակը տարբեր քաղաքական ճամբարներում տարբեր կերպ է մեկնաբանվել։
Ի՞նչ են ասում Սաակաշվիլիի փաստաբանները
Միխեիլ Սաակաշվիլիի փաստաբանները նշում են, որ Ստրասբուրգի դատարանը բավարարել է ժամանակավոր միջոցներ ձեռնարկելու իրենց միջնորդությունը։
Գլխավոր արդյունքն այն է, որ նախկին նախագահի գործն առաջնահերթություն է, իսկ դա նշանակում է, որ այդ գործի հետ կապված բոլոր գործողությունները կդիտարկվեն կարճ ժամկետներում, հաղորդել է Սաակաշվիլիի փաստաբան Նիկա Գվամարիան։
Նրա խոսքով՝ կարևոր արդյունք է նաև այն, որ Ստրասբուրգը կոչ է անում Միխեիլ Սաակաշվիլիին դադարեցնել հացադուլը, իսկ դա նշանակում է, որ Ստրասբուրգի որոշմամբ Միխեիլ Սաակաշվիլիի հացադուլի փաստն արդեն ճանաչված է ողջ աշխարհում։
«Դատարանը Վրաստանի իշխանությանը հանձնարարել է անհապաղ իրազեկել Միխեիլ Սաակաշվիլիին նրա առողջական ներկայիս վիճակի մասին, ինչպես նաև մանրամասն տեղեկություններ ներկայացնել բոլոր բժշկական գործողությունների մասին, որոնք նրա համար ձեռնարկվել են ներկա պահին համար 18 հաստատությունում», — ասել է Նիկա Գվամարիան։
«Մեզ հանձնարարվել է ամեն օր տեղեկություններ տրամադրել Ստրասբուրգի դատարանին Միխեիլ Սաակաշվիլիի առողջկան վիճակի մասին, ինչպես առողջության, այնպես էլ անվտանգության վերաբերյալ», — հավելել է Գվամարիան։
Նրա խոսքով՝ ՄԻԵԴ-ը, հնարավոր է, անուղղակիորեն պետությունից պահանջել է Սաակաշվիլիին մասնավոր կլինիկա տեղափոխել, թեև նշել է բուժման բարձր ստանդարտների անհրաժեշտությունը։
«Իհարկե, մենք ակնհայտորեն կնախընտրեինք հիշատակում տեղափոխման մասին, սակայն գործնականում նման բան տեղի չի ունենում», — ասել է Գվամարիան։
Նա նաև նշել է, որ նոյեմբերի 24-ին տեղեկությունները կհամաձայնեցվեն, և մեծ հավանականությամբ՝ ՄԻԵԴ-ը կրկին կքննի իրավիճակը։
Ի՞նչ է ասում իշխանութունը
Ստրասբուրգի դատարանի որոշման այլ մեկնաբանություն է հրապարակել արդարադատության նախարար Ռաթի Բրեգաձեն։ Նա ասել է, որ ՄԻԵԴ-ը մերժել է մասնավոր հիվանդանոց տեղափոխվելու մասին Սաակաշվիլիի խնդրանքն ու պահանջել է դադարեցնել հացադուլը։
Նախարարի խոսքով՝ կառավարությունը պետք է ՄԻԵԴ-ին տեղեկություններ տրամադրի հայցվորի առողջության և անվտանգության մասին մինչև 2021 թ-ի նոյեմբերի 24-ը։
Սաակաշվիլին հացադուլ էր անում ավելի քան 40 օր՝ հոկտեմբերի մեկին կալանավորվելուց ի վեր։
Նոյեմբերի 8-ին նա Ռուսթավիի բանտից տեղափոխվել է Գլդանիի բանտային հիվանդանոց իր կամքին հակառակ՝ «առողջության վատթարացումը» կանխելու համար։ Սաակաշվիլին, նրա ընտանիքը, բժիշկներն ու ժողովրդական պաշտպանը դեմ են արտահայտվել նրան բանտային հիվանդանոց տեղափոխելուն, այն հիմքով, որ բանտային հիվանդանոցում Սաակաշվիլիի բուժման համար անհրաժեշտ բուժսարքավորումներ չկան, և այն անվտանգ վայր չէ։
Վրաստանի ժողովրդական պաշտպան Նինո Լոմջարիան մի քանի անգամ տեսչական ստուգում է իրականացրել Թբիլիսիի ծայրամասում գտնվող Գլդանիի բանտային հիվանդանոցում, ուր տեղափոխել են Սաակաշվիլիին Ռուսթավիի բանտից։ Օմբուդսմենն իր հաշվետվություններում գրել է, որ հիվանդանոցի պայմանները բուժառուի բուժման համար անհրաժեշտ պահանջներին չեն համապատասխանում։
Դա Միխեիլ Սաակաշվիլիի բժիշկների և փաստաբանների փաստարկներից մեկն էր, այդ պատճառով էլ նրանք կտրականապես դեմ էին, որ Սաակաշվիլիին Գլդանի տեղափոխեն։ Նախկին նախագահը նույնպես համաձայն չէր։
Բժիշկների կոնսիլիումը, քաղաքացիական հատվածը, ընդդիմությունը, արվեստագետներն ու շատ ուրիշներ կառավարությանը կոչ են արել նախագահին տեղափոխել քաղաքացիական բազմապրոֆիլ հիվանդանոց։
Այս պահանջով «Դրոա» քաղաքական կուսակցության առաջնորդ Էլենե Խոշտարիան նույնպես հացադուլ է հայտարարել խորհրդարանում։ Իշխանությունը համառորեն պնդում էր, որ անհրաժեշտության դեպքում բանտարկյալին կտեղափոխեն միայն Գլդանիի բանտային հիվանդանոց։
Նոյեմբերի 8-ին Միխեիլ Սաակաշվիլին բռնի կերպով Գլդանիի բանտ է տեղափոխվել։ Նախկին նախագահը հացադուլ է անում արդեն 40 օր՝ պահանջելով իրեն ազատ արձակել բանտից, որտեղ նա գտնվում է Ուկրաինայից Վրաստան հոկտեմբերի 1-ին տեղափոխվելուց հետո։
Այս գործընթացներին զուգահեռ՝ նոյեմբերի 8-ին ընդդիմությունը լայնամասշտաբ մշտական ակցիաներ է հայտարարել Միխեիլ Սաակաշվիլիին ազատ արձակելու և արտահերթ ընտրություններ նշանակելու պահանջով։
