«Պատերազմի հավանականությունը մեծ է»․ Հայաստանի նախկին նախագահն առաջին մեծ ասուլիսն է տվել հրաժարականից հետո
Հայաստանի նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանն առաջին մեծ ասուլիսն է տվել 2018 թ–ի հրաժարականից հետո։ Նա հրաժարական ներկայացրեց «թավշյա» հեղափոխության օրերին փողոց դուրս եկած հազարավոր մարդկանց ճնշման տակ։ Արդյունքում Հայաստանի կառավարությունը գլխավորեց ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ Նիկոլ Փաշինյանը։
Երկու տարի շարունակ Սերժ Սարգսյանը լռություն էր պահպանում։ Առաջին անգամ նա խախտել է այն 2020 թ–ի ապրիլին։ Նա հրավիրվել էր խորհրդարանական հանձնաժողովի նիստին, որը հետաքննում էր 2016 թ–ի այսպես կոչված ապրիլյան պատերազմի՝ Լեռնային Ղարաբաղում հայկական և ադրբեջանական զորքերի շփման գծում քառօրյա սրացման հանգամանքները։
Այն ժամանակ նախկին նախագահը լրագրողներին խոստացավ, որ արտակարգ դրության ռեժիմի ավարտից հետո ասուլիս կտա և կպատասխանի ապրիլյան պատերազմի հետ կապված ցանկացած հարցի։
Դրանից հետո նախկին նախագահը նույն թեմայով տեսաուղերձներով հանդես եկավ։ Թվում էր, թե ամեն ինչ ասված է, սակայն նա ասուլիս հրավիրեց՝ չնայած դրան, որ կորոնավիրուսի պատճառով արտակարգ դրության ռեժիմը դեռևս շարունակվում է։
Ընդ որում, Սարգսյանը, որը շատախոսությամբ և լրագրողների հետ հաճախ հանդիպումներով աչքի չէր ընկնում իր նախագահության տարիներին, այս անգամ որոշել էր հանդիպել խորհրդարանում հավատարմագրված բոլոր լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներին և երեք ժամ շարունակ պատասխանեց բոլոր հրավիրվածների հարցերին։ Ավելին՝ նա մի քանի անգամ խոստացավ կրկին հանդիպել և անդրադառնալ լրագրողներին հետաքրքրող այլ թեմաների։
Նախկին նախագահի այս հանդիպման գլխավոր շեշտադրումներն ու այն հարցերի պատասխանները, որոնք ամենից շատ են մտահոգում Հայաստանի բնակիչներին։
● «Հենց Ադրբեջանն է հարձակվել Հայաստանի վրա», – Հայաստանի վարչապետը՝ Բի–Բի–Սիին տված հարցազրույցում
● Կարծիք․ո՞վ է սրացում հրահրել Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին։ Արդյո՞ք դա կարող էր Ռուսաստանը լինել
Այդ պատերազմից խուսափել հնարավոր չէր
Սկզբում Սերժ Սարգսյանն առաջարկեց հարգել ապրիլյան պատերազմի ժամանակ զոհված զինծառայողների հիշատակն, այնուհետև լրագրողներին ներկայացրեց ապրիլյան պատերազմի հանգամանքների հետաքննման քննչական հանձնաժողովի նիստին ունեցած իր ելույթը։
Նրա խոսքով՝ այդ պատերազմից հնարավոր չէր խուսափել, որովհետև Ադրբեջանը պատրաստ չէր փոխզիջումային լուծումների․
«Ադրբեջանը պատրաստ չէր և չէ ընդունել ԼՂ քաղաքացիների` իրենց երկրի կարգավիճակն ազատ կամքի արտահայտությամբ որոշելու իրավունքը։ Պատերազմից խուսափելու մեկ ճանապարհ կար` գնալ միակողմանի զիջումների, ինչը, բնականաբար, չէր էլ քննարկվում։ Այդ ճանապարհը մեզ համար չէր։
Որո՞նք էին Ադրբեջանի քաղաքական նպատակները. գերնպատակը բանակցությունների ընթացքը փոխելն էր` ցանկանում էին ապացուցել, որ խնդիրն ունի ռազմական լուծում։ Իսկ որ բանակցություններն իրենց օգտին չէին ընթանում, լավագույնս ապացուցեց Իլհամ Ալիևը 2016-ի հոկտեմբերին Ադրբեջանի կառավարության նիստի ժամանակ խոստովանելով, որ միջազգային հանրությունը փակ դռների հետևում իրեն ստիպում է ճանաչել ԼՂ անկախությունը»։
«80-ականների» զենքի մասին
Ապրիլյան պատերազմից հետո գերմանական լրատվամիջոցներին տված հարցազրույցում Սերժ Սարգսյանը հայտարարել էր, որ հայ զինվորն առաջնագծում կռվել է 1980-ականների զենքով։ Այս արտահայտությունը շոկային վիճակ էր առաջացրել երկրի բնակիչների մոտ․ շատերն այն ընկալեցին որպես բանակը ժամանակակից սպառազինությամբ ապահովելու իշխանությունների անընդունակության խոստովանություն և մեղադրեցին երկրի ղեկավարությանը պաշտպանության համար նախատեսված բյուջետային միջոցների վատնման մեջ։
Սակայն Սարգսյանը պնդում է, որ աշխարհում չկա բանակ, որը չունի 80-ականների սպառազինություն․
«Անգամ այսօր ոչ միայն մեր ԶՈՒ զինանոցում կա 80-ականների զենք,այլև ամենահարուստ երկրների։
Այդ հայտարարությունը նշանակում էր՝ հարգելի ԵԱՀԿ անդամներ, անկախ այն հանգամանքից, որ դուք աչք եք փակում Ադրբեջանի՝ մինչև ականջները զինվելու հանգամանքի վրա, մեր մարտիկները իրականացնում են իրենց առջև դրված առաջադրանքը»։
«Պատերազմի հավանականությունը մեծ է»
Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացը փակուղի է մտել, ինչն ավելացնում է պատերազմի հավանականությունը, հայտարարել է նախկին նախագահը։
Հայ–ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցած հուլիսյան սրացումը Սերժ Սարգսյանը համարում է այդ փակուղու հետևանքներից մեկը։
Նրա կարծիքով՝ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը կարող է լուծվել միայն միջազգային պարտադրանքի պայմաններում․ Ադրբեջանի ոչ մի առաջնորդ երբեք ինքնակամ չի համաձայնի Լեռնային Ղարաբաղի անկախությանը։
«Մենք Բաքվից ներողություն խնդրելու առիթ չունենք»
Վերջերս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց էր տվել Բի–Բի–Սի հեռուստաալիքին։ Hard Talk հաղորդման հաղորդավարը կառավարության ղեկավարին հարցրել էր, թե արդյոք նա պատրաստ է ներողություն խնդրել «ռազմական հանցագործությունների համար, որոնք հայերը կատարել են ղարաբաղյան հակամարտության ժամանակ»։ Այս հարցին պատասխանել է նաև Սերժ Սարգսյանը․
«Հայաստանն Ադրբեջանից ներողություն խնդրելու որևէ առիթ չունի։ Իսկ ինչի՞ համար Հայաստանը պետք է Ադրբեջանից ներողություն խնդրի։ Այն բանի համար, որ հայերը, հետևելով օրենքի տառին, փորձում էին խաղաղ ճանապարհով իրականացնել ինքնորոշման իրավունքը, իսկ նրանք հրոսակախմբեր ուղարկեցին` փորձելով զենքով ճնշո՞ւմ գործադրել։ Ադրբեջանից պետք է ներողություն խնդրեինք, որ իրենց կրակակետերը դրել էին բնակավայրերում և իրենց ապահո՞վ էին զգում` հրետակոծելով խաղաղ բնակչությանը։ 1992-ին մինչև մայիս, օր է եղել` Ստեփանակերտում մինչև 300 արկ է ընկել։ Այդ բանի համա՞ր պետք է ներողություն խնդրեինք…
Ես ու իմ մարտական ընկերները բարդույթներ չունենք, որոնք խանգարում են ներողություն խնդրել։ Սակայն դրա համար պետք է հիմքեր լինեն, մենք ամաչելու բան չունենք։ Մենք չենք արել արևէ բան, որի համար պետք է ներողություն խնդրենք»։
Ինչո՞ւ «Իսկանդեր» չի օգտագործվել
Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ հայկական կողմն «Իսկանդեր» հրթիռային համալիրներ չի օգտագործել, որն այն ժամանակ արդեն ուներ իր զինանոցում։ Սերժ Սագսյանը պարզաբանել է․
«Դրանք մասշտաբային ռազմական գործողություններ էին, բայց ոչ լայնամասշտաբ պատերազմ։ Եթե մենք իրականացնեինք «Իսկանդերը», դա կլիներ կրակոց թնդանոթներից՝ ճնճղուկների վրա: Դրա տեղը չէր: «Իսկանդերի» նպատակը հակառակորդին ճնշելն է»։
Ըստ Սարգսյանի՝ պատճառներից մեկը, թե ինչու Ադրբեջանը 2016 թ–ի ապրիլին չգնաց ավելի մասշտաբային պատերազմի, «Իսկանդերի» առկայությունն էր Հայաստանի զինանոցում։
Նախկին նախագահի խոսքով, պատասխանը շատ շեշտակի կլիներ․ «Իսկանդեր» հրթիռները կհասնեին Բաքու կամ Գյանջա։ Եվ դրանից հետո հայտնի չէ, թե ինչպես ադրբեջանական ղեկավարությունը կտաներ ներքին քաղաքական տիրույթում իր կորուստները։
Հայաստանը մտադի՞ր էր ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը
Եթե 2016 թ–ի ապրիլյան պատերազմն ավելի երկար տևեր, Հայաստանը կճանաչեր Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, հայտարարել է Սերժ Սարգսյանը․
«ՀՀ ԶՈՒ–ը հանդիսանում են Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության երաշխավոր և Հայաստանը ամեն ինչ օգտագործելու է, որպեսզի պաշտպանի Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը։ Ես հիմա էլ եմ համոզված, որ Հայաստանը կճանաչի Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը, եթե լինի ռազմական դրություն»։
Ռուսաստանի դերի մասին
2016 թ–ին, երբ ներկայիս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը դեռևս ընդդիմադիր պատգամավոր էր, նա հայտարարել է, որ ապրիլյան պատերազմը սկսվել է Ռուսաստանի համաձայնությամբ։ Նպատակն, ըստ Փաշինյանի, ստիպելն էր, որ Երևանը տարածքային զիջումներ անի Բաքվին, որի շնորհիվ Ռուսաստանը նրան կներգրավեր Եվրասիական տնտեսական միությունում, որը գործում է Ռուսաստանի առաջնորդությամբ։
2020 թ–ի հունվարին Փաշինյանն, արդեն վարչապետի պաշտոնում հայտարարեց, որ արդեն քննարկել է Հայաստանին անհանգստացնող խնդիրները Ռուսաստանի ղեկավարության հետ և ստացել բոլոր հուզող հարցերի պատասխանները։
Սարգսյանը լրագրողներին խնդրել է հարցնել Փաշինյանին, թե ինչ քննարկումներ են եղել ռուս գործընկերների հետ, և քննադատել վարչապետի հայտարարությունը․
«Այդպիսի հայտարարությունները քաղաքական տեսանկյունից տգիտություն են, երբ մարդիկ չճշտված, վարկաբեկող մտքեր են հայտնում դաշնակիցների վերաբերյալ, և դրանք ունենում են շատ խորը հետևանքներ՝ ու ոչ միայն այդ պահին։ Այդպիսի հայտարարությունը նշանակում է մեղադրել քո դաշնակցին պատերազմ հրահրելու, դավաճանության մեջ։ Դա անթույլատրելի է, հատկապես այն պարագայում, երբ ՌԴ–ն մեզ հսկայական օժանդակություն է ցուցաբերել, որպես դաշնակից»։
Հայկական հողերի հանձնման մասին
Սերժ Սարգսյանը պատասխանել է նաև այն հարցին, թե արդյոք պատրաստվում էր ինչ–որ տարածքներ զիջել Ադրբեջանին իր ղեկավարության տարիներին․
«Ես երբևէ որևէ մեկի հետ պայմանավորվածություն չեմ ունեցել, որը կարող է վնասել մեր ժողովրդին, կամ վտանգ լինել մեր հայրենիքի համար։ Չի եղել այդպիսի բան և չի կարող լինել։ Ամոթ է նման լուրեր տարածելը»։
